Izbori u Gruziji i Moldaviji pokazali su Evropskoj uniji koliko je težak zadatak pred njom u smislu proširenja na zemlje koje Moskva smatra dijelom svoje sfere uticaja, ocjenjuje agencija Rojters i podsjeća da je EU pojačala svoje napore da primi nove članice nakon ruske invazije na Ukrajinu 2022. godine. Brisel je zbog rata u Ukrajini postao svjestan opasnosti koju predstavlja postojanje “sivih zona” neposredno izvan Unije koje nijesu čvrsto dio Zapada.
U Gruziji, vladajuća stranka koju većina zemalja EU vidi kao sve više naklonjenu Moskvi pobijedila je na parlamentarnim izborima u subotu, na kojima je prema ocjeni posmatrača bilo ozbiljnih neregularnosti.
U Moldaviji, koja je, kao i Gruzija, dobila status kandidata za članstvo u EU, samo je tijesna većina birača na referendumu ovog mjeseca podržala uključivanje cilja pridruživanja EU u ustav. Prozapadna predsjednica Maja Sandu suočava se sa drugim krugom glasanja nakon što nije uspjela da ostvari apsolutnu pobjedu na predsjedničkim izborima.
Proevropski političari u ove dvije bivše sovjetske države tvrde da je Rusija sprovela rasprostranjenu kampanju širenja dezinformacija i drugih oblika uplitanja kako bi uticala na ishod glasanja. Moskva negira optužbe.
“To je poziv na buđenje za nas. Naravno, moramo to uvidjeti”, rekao je za Rojters Rajnhold Lopatka, austrijski poslanik u Evropskom parlamentu koji je bio posmatrač na izborima u Gruziji, govoreći o izborima u obje zemlje. Lopatka je istakao da i dalje vidi “dobre šanse” da Moldavija napreduje na svom putu ka EU, ali je dodao: “Za Gruziju, nisam siguran.”
Predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen izjavila je u ponedjeljak da bi EU platila cijenu u vidu “rata i nestabilnosti na našim granicama” ako se ne proširi. Proevropski lideri u zemljama kandidatima kažu da bi pridruživanje EU donijelo veći prosperitet i ojačalo demokratiju u njihovim državama.
Dejvid Mekalister, predsjednik odbora za spoljne poslove Evropskog parlamenta, izjavio je da su izbori u Moldaviji i Gruziji istakli “napetu i polarizovanu političku situaciju” u obije zemlje, ali da EU mora ostati dosljedna svom putu.
“Evropska unija treba da bude spremna da nastavi sa podrškom demokratskim snagama u obje zemlje kako bi se olakšala njihova dugoročna evropska integracija”, rekao je.
Pristup EU prema Gruziji i Moldaviji dodatno komplikuje nedostatak jedinstva među zemljama članicama. Litvanija je izjavila da brojni izvještaji o neregularnostima tokom izbora dovode rezultate izbora u Gruziji u “ozbiljnu sumnju.”
Druga baltička država, Letonija, izrazila je ozbiljnu zabrinutost zbog izvještaja o neregularnostima u glasanju i pozvala gruzijske vlasti da sprovedu istragu.
Za razliku od toga, mađarski premijer Viktor Orban čestitao je vladajućoj stranci Gruzijski san i prije objavljivanja zvaničnih rezultata, a juče je kazao da su izbori bili fer i pošteni. “Umjesto beskorisnog držanja lekcija, Gruzijcima je potrebna naša podrška na njihovom evropskom putu”, kazao je Orban.
Visoki zvaničnici EU pokušali su da zauzmu neutralniji stav. Šef diplomatije Žozep Borel i Evropska komisija izjavili su da su posmatrači ustanovili da su izborni uslovi u Gruziji bili “neujednačeni” i pozvali vlasti da istraže neregularnosti.
Izbjegli su da navedu da li smatraju izbore dovoljno slobodnim i fer da bi prihvatili rezultate.
EU će se suočiti sa odlukama o tome kako da nastavi sa Gruzijom i Moldavijom. Do sada su baltičke zemlje Litvanija, Estonija i Letonija jedine bivše sovjetske republike koje su pristupile EU, dok je Moskva nagovijestila žestok otpor prema pridruživanju bilo koje druge bivše sovjetske države.
Proces pristupanja Gruzije EU trenutno je zamrznut zbog zakona koji zahtijeva od organizacija koje primaju više od 20 odsto svog finansiranja iz inostranstva da se registruju kao agenti stranog uticaja.
Ako pobjeda stranke Gruzijski bude potvrđena, EU će morati da odluči da li će pokušati da ponovo uspostavi kontakte sa Tbilisijem. Stranka tvrdi da želi da Gruzija uđe u EU, uprkos potezima koji je udaljavaju od glavnih tokova EU.
U Moldaviji će mnogo zavisiti od ishoda drugog kruga izbora 3. novembra, gdje se suočavaju Sandu i njen izazivač Aleksandar Stoianoglo, koga podržava tradicionalno proruska stranka.
Neki sadašnji i bivši moldavski zvaničnici smatraju da EU treba dodatno da podrži aspiracije Moldavije za članstvo u EU.
“Evropska integracija treba kontinuirano da se koristi kao instrument koji pomaže problematičnim zemljama da postanu bezbjednije, demokratičnije, stabilnije i sigurnije”, rekao je za Rojters Niku Popesku, bivši moldavski ministar spoljnih poslova, sada član Savjeta za spoljne odnose Evropske unije.
