Ukidanje radnih mjesta i moguće zatvaranje fabrika u najvećem njemačkom auto-koncernu pokazatelj su šire slabosti njemačke privrede. Da li su u pravu glasovi koji opominju ili će brend „Made in Germany“ ponovo da zavlada?
Folksvagenovo upozorenje prošle nedjelje o gašenju radnih mjesta i potencijalnom zatvaranju proizvodnih linija na domaćem tržištu po prvi put u njegovoj 87-godišnjoj istoriji izazvalo je šok širom zemlje.
Nad najvećim njemačkim proizvođačem automobila, međutim, nadvijaju se olujni oblaci već nekoliko godina, zbog rastućih troškova proizvodnje, slabije domaće privrede poslije pandemije i sve jače konkurencije iz Kine. Folksvagenova neuspješna strategija za električna vozila dodatno stvara probleme.
Proizvođač automobila sada mora da uštedi oko 10 milijardi eura (11,1 milijardi dolara) u naredne tri godine, što može da znači gubitak na hiljade radnih mjesta i vjerovatno gašenje nekih od 10 njemačkih proizvodnih linija.
Bolne reforme u Folksvagenu mogu da se posmatraju kao dio širih izazova sa kojima se suočava njemačka ekonomija vrijedna 4,2 triliona dolara. Poremećaji u lancu snabdijevanja, energetska kriza — posebno zbog smanjenja zaliha ruskog gasa — i gubitak konkurentske prednosti naštetili su rastu njemačke ekonomije.
„Folksvagen je primjer uspjeha njemačke industrije u posljednjih devet decenija“, rekao je za DW prošle nedjelje Karsten Bžeski, glavni ekonomista ING banke za Njemačku. „Ali ova priča nam govori šta četiri godine ekonomske stagnacije i 10 godina pogoršanja međunarodne konkurentnosti mogu da učine privredi. One investiranje čine manje atraktivnim.“
Prema podacima nacionalne statističke agencije Destatis, Njemačka ekonomija je prošle godine pala za 0,3 odsto. Tri vodeća ekonomska instituta su prognozirala da će bruto domaći proizvod (BDP) u 2024. stagnirati – previđen je rast od nula odsto. Ovo je u suprotnosti sa 10 uzastopnih godina rasta koje je Njemačka doživjela pre pandemije koronavirusa – najdužeg perioda rasta od ponovnog ujedinjenja 1990. godine.
Loše vijesti iz Folksvagena, zajedno sa negativnim vijestima o drugim njemačkim industrijskim gigantima — uključujući BASF, Simens i Tisen Krup — podstakla je narativ o tome da su prošli dobri dani za njemačku ekonomiju i da je ekonomski pad neizbježan.
„Najava Folksvagena je svakako simptom šire slabosti u njemačkoj industriji, a ne izolovan slučaj“, rekla je za DW Franciska Palmas, koja za londonski Capital Economics radi kao viši ekonomista za Evropu. Ona napominje da je industrijska proizvodnja u julu bila skoro 10 odsto ispod svog nivoa na početku 2023. kao i da je industrijska proizvodnja u šestogodišnjem trendu pada.
Pored pitanja njemačkog automobilskog sektora, Palmas ističe i „trajni gubitak proizvodnih kapaciteta u energetski intenzivnoj industriji“ zabilježen od početka energetske krize 2022. godine, podstaknute invazijom Rusije na Ukrajinu. Capital Economics očekuje da će udio industrijskog sektora u njemačkom BDP-u „nastaviti da opada u narednoj deceniji“.
Suda Dejvid-Vilp je direktorka berlinske kancelarije istraživačkog centra Maršalovog fonda za Njemačku. Ona smatra da su nevolje u zemlji rezultat oklijevanja nekoliko vlada da sprovedu neophodne, ali bolne reforme. Među razlozima je, kako je rekla, uspon partija poput krajnje desničarske Alternative za Njemačku (AfD) u poslednjoj deceniji.
„Godine Merkelove su bile prilično komotne i Njemačka je bila dovoljno bogata da prođe kroz pandemijsku krizu“, rekla je ona za DW „Ali sa porastom populizma, etablirane stranke žele da osiguraju da se Njemci osećaju ekonomski bezbjednim, kako ne bi postali plijen partija koje ih plaše.
Ova vrsta strategije samo odlaže neizbježno, pošto ekonomski udari konkurencije sa nižim troškovima nastavljaju da proždiru njemački udio u globalnom ekonomskom kolaču. U međuvremenu, pogoršanje geopolitičkih pitanja – posebno između Zapada, Rusije i Kine – prijeti daljim usporavanjem globalizacije, od koje je Njemačka najviše profitirala.
„Svijet se mijenja, i naši izvori ekonomskog rasta se mijenjaju“, rekao je Bžeski, i dodao: „Problemi Folksvagena bi trebalo da budu poslednji poziv za buđenje za njemačke kreatore politike da počnu da investiraju i da se reformišu kako bi zemlja ponovo postala privlačnija“.
Nije izvjesno kojom će brzinom ići ove reforme, jer u Njemačkoj postoji zakonsko ograničavanje novog zaduženja, takozvana kočnica zaduživanja – koja dozvoljava državni budžetski deficit od najviše 0,35 odsto BDP-a – kao i sukobi između koalicionih partnera kancelara Olafa Šolca oko saveznog budžeta za 2025. To znači da je malo prostora za povećanje fiskalnog stimulansa.
Uprkos nizu negativnih vesti, Njemačka ostaje ključna lokacija za međunarodne investicije. Gugl, Majkrosoft, Eli Lili, Amazon i kineski proizvođač automobila BID najavili su velike investicije u poslednjih 18 mjeseci.
Berlin je izdvojio subvencije od oko 20 milijardi eura za jačanje domaćeg sektora poluprovodnika, posebno u istočnoj Njemačkoj, podržavajući investicije tajvanskog proizvođača čipova TSMC i Intela.
Biotehnologija, zelene tehnologije, vještačka inteligencija (AI) i odbrana su takođe sektori koji rastu, kaže Dejvid-Vilp. Ona dodaje da bi vlada mogla dodatno da ih podrži u sklopu kreiranja svoju nove industrijske strategije.
„Ne propada sve, nije sve mračno. Pred nama su putevi rasta“, rekla je ona. „Stvari moraju da postanu loše pre nego što postanu bolje, a osećaj za inovaciju treba ponovo da se podstakne.“
Reforme će, međutim, verovatno morati da sačekaju do sledećih saveznih izbora, zakazanih za septembar 2025. Godine. Na njima Šolcova koalicija – sastavljena od socijaldemokrata levog centra, Zelenih i liberalnih Slobodnih demokrata (FDP) – verovatno neće moći da osvoji većinu.
Zbog njemačke ekonomske slabosti krajem devedesetih zemlju su prozvali „Evropski bolesnik“. Ministar finansija Kristijan Lindner (FDP) negira da je nadimak ovaj put prikladan, rekavši delegatima na Svetskom ekonomskom forumu u januaru da je Njemačka umesto toga „umoran čovjek“ kome je potrebna „šolja dobre kafe“ sačinjena od strukturnih reformi.
