U Crnoj Gori više od polovine građana nije zainteresovano za politiku, oko trećina ih na antidemokratski način shvata demokratiju, skoro 60 odsto ih je nacionalistički orjentisano, a stepen autoritarnosti je na visokom nivou.
To je pokazalo istraživanje „Politička participacija građana/ki Crne Gore“, koje je sproveo Centar za demokratiju i ljudska prava (CEDEM) od 25. avgusta do 15. septembra na reprezentativnom uzorku od 1000 punoljetnih crnogorskih građana i građanki, prenosi PR Centar.
Glavni metodolog CEDEM-a, profesor Miloš Bešić, rekao je da su trenutno regresivni trendovi u svijetu kad je u pitanju stepen demokratije u društvu, a u skladu sa Lider democracy indeksom.
„U poslednjih nekoliko godina imamo krizu demokratije u čitavom svijetu. Demokratija je u problemu kao politički sistem vlasti ne samo u Crnoj Gori, već i u čitavom svijetu. Moramo da razumijemo da je duh demokratije koji je bio u procvatu šesdesetih i sedamdesetih godina stao prije četiri, pet godina i sad imamo regresivne trendove – rast desničarskih pokreta, populističkih lidera, autoritarnosti…“, naveo je Bešić.
Govoreći o poličkoj informisanosti, Bešić je kazao da CEDEM-ovi podaci pokazuju da najveći broj građana nije zainteresovan za politiku.
„Podaci pokazuju da nemamo naročito veliki broj ljudi koji su veoma zainteresovani za politiku, svega 3.7 odsto, dok ih je 32.4 odsto donekle zainteresovano, 38.4 odsto nije baš zainteresovano, a 25.6 odsto uopšte nije zainteresovano“, naveo je Bešić.
Ukazao je da je nivo interesovanja građana za politiku mnogo viši u Zapadnoj Evropi i skandivavskim državama, nego u zemljama regiona.
Predstavljajući podatke koji se odnose na socijalni kapital, čiji je prvi parametar povjerenje u političke institucije, Bešić je kazao da je predsjednik Crne Gore jedina institucija gdje imamo 18.7 odsto više ljudi koji vjeruju toj instituciji od broja onih koji mu ne vjeruju.
„Sve ostale institucije osim policije koja ima indeks 1.9 imaju negativnu vrijednost: Vojska Crne Gore -5.6, Skupština Crne Gore -14.2, Sudstvo -15.7, Vlada -16.9 i političke partije -47.5. Ljudi u ovoj zemlji ne vole i ne vjeruju političkim partijama. Političke partije su „rak rana“ socijalnog kapitala u ovoj državi“, naveo je Bešić.
Kazao je da su u okviru istraživanja mjerili interpersonalno povjerenje među ljudima.
„Tri četvrtine ljudi u Crnoj Gori ne vjeruje drugim ljudima. To je podatak koji se od od 2008. godine ne mijenja. I dalje cjelokupan socijalni život funkcioniše u zoni nepovjerenja. Kad pogledate u odnosu na druge države, vidjećete da je Crna Gora u dnu tabele, a od nje su samo lošije Slovačka, Bugarska, Srbija, Portugal, Makedonija, Hrvatska, Rumunija, Bosna i Hercegovina, Gruzija i Albanija “, naveo je Bešić.
Kazao je da Crna Gora ukupni socijalni kapital 9.9, navodeći da je najniži nivo u Rumuniji -23.7.
„Što je viši socijalni kapital, to je viši human development index (indeks koji mjeri ukupan kvalitet života). U dobroj mjeri indeks humanog razvoja u ovoj i drugim državama jregiona je zbog toga što imamo niske vrijednosti socijalnog kapitala“, kazao je Bešić.
Prema njegovim riječima, građani Crne Gore su najprvrženiji demokratskom političkom sistemu, ali da je važno na koji način demokratiju shvataju.
„Da je demokratija kada ljudi slušaju svoje vladare smatra 35.6 odsto građana, da je demokratija kada vojska preuzima vlast kad je vlada nesposobna smatra 34.9 odsto građana, da je demokratija kada vjerske vlasti daju konačno tumačenje zakona smatra 31.7 odsto građana. Ovi podaci nam govore da u Crnoj Gori ima oko trećina ljudi koji na antidemokratski način shvataju demokratiju“, rekao je Bešić.
Kazao je ako se izmjeri ukupni nivo, dolazi se do podatka da je 76.7 odsto građana u Crnoj Gori demokratski orjentisano, 61.7 odsto protekcionistički, 34.1 odsto antidemokratski orjentisano.
„Kad se pogleda u odnosu na države Evrope, Crna Gora ima među najniži nivo demokratske orjentacije mjeri se u Crnoj Gori i najviši nivo antidemokratske orjentacije mjerimo u Crnoj Gori u odnosu na čitavu Evropu“, naveo je Bešić.
Govoreći o političkoj participaciji, Bešić je kazao da samo 4.6 odsto građana pripada nekoj od standardizovanih organizacija.
„Interesantno je da, kad je u pitanju protestna participacija, da se od 2008. godine bilježi rast protestne participacije u Crnoj Gori. Kada uparite činjenicu da kod ljudi raste spremnost na protestnu participaciju, a da ti ljudi ne vjeruju institucijama, to može predstavljati potencijalni problem“, kazao je Bešić.
Ukazao je i da su istraživali i da li je u redu primiti mito na radnom mjestu, gdje je 18.5 odsto građana odgovorilo potvrdno.
„Građane smo pitali i da li je u redu utajiti porez ako se takva mogućnost pojavi, 20.5 odsto ih je odgovorilo potvrdno. Takođe smo pitali građane da li je u redu zahtjevati od države benefite na koje nemaju pravo, 25.4 odsto ih je odgovorilo potvrdno. Pitali smo građane i da li je u redu izbjegavati plaćanje karte u javnom prevozu, 35.4 odsto ih je odgovorilo potvrdno“, kazao je Bešić.
Pojasnio je da su u okviru istraživanja razvili skalu koja mjeri nacionalističku orjentaciju.
„Istraživanje je pokazalo da je tri četvrtine građana Crne Gore saglasno sa tvrdnjom da je opstanak vlastitog naroda glavni zadatak svakog pojedinca. Ovaj podatak se nije promijenio od 2015. godine. Svaki drugi građanin i građanka Crne Gore kaže da nacionalno mješoviti brakovi moraju biti nestabilniji od drugih brakova i tu imamo porast vrijednosti u odnosu na 2015. godinu“, rekao je Bešić.
Da se čovjek može osjećati sasvim sigurnim samo kada živi u sredini gdje je većina pripadnika njegove nacije smatra svaki drugi građanin Crne Gore.
„Da se među nacijama može ostvariti saradnja, ali ne i potpuno povjerenje smatra 58 odsto građana. Ako pogledate prosječan stepen nacionalizma 55 odsto ljudi u Crnoj Gori su bili nacionalistički orjentisani u 2015. godini, a danas je to 57.7 odsto“, naveo je Bešić.
Istakao je da je stepen autoritarnosti u Crnoj Gori na visokom nivou.
„Kad imate vrlo izražen nivo autoritarnosti i vrlo visok nivo nacionalizma, i jako nizak nivo demokratskim vrijednostima, vrlo je teško napraviti funkcionalnu demokratiju“, ocijenio je Bešić.
Predstavljajući podatke koji se odnose na etničku distancu, Bešić je kazao da svaki četvrti građanin ne želi da mu budu komšije doseljenici i strani radnici.
„Svaki četvrti građanin kaže da ne želi da mu budu komšije ljudi druge vjere. Istraživanje je pokazalo da 16.7 odsto građana ne želi da im komšije budu druge rase, a 11.3 odsto Romi“, rekao je Bešić.
Istraživanje je, kako je dodao, pokazalo i da 65.3 odsto građana ne želi da im komšija bude narkoman, 54.4 odsto homoseksualnci, 48.8 odsto oboljeli od HIV/AIDS-a, 45.1 odsto teški alkoholičari i 44.9 odsto ljudi koji su bili u zatvoru.
„Prosjek bihevioralne distance je 51.7 odsto građana. Polovina građana Crne Gore se distancira od ljudi koji su po ponašanju drugačiji od njih“, pojasnio je Bešić.
Govoreći o spoljnopolitičkoj orjentaciji, Bešić je kazao da je 38 odsto građana Crne Gore Zapadno orjentisano, dok ih je 17.3 odsto Nezapadno orjentisano.
„Od maja 2023. opada broj ljudi koji su Zapadno orjentisani“, naveo je Bešić.
On je kazao da je podrška EU i NATO u blagom regresivnom trendu.
„Građane smo pitali koje su zemlje prijatelji, a koje su neprijatelji Crne Gore. Istraživanje je pokazalo da su kao najvećeg prijatelja Crne Gore građani identifikovali Srbiju, njih 57.6 odsto. Na drugom mjestu je Francuska sa 35.7 odsto, treća je Rusija sa 35.4. Slijede Njemačka, Kina, Turska, a svaki četvrti građanin Cre Gore smatra da su Sjedinjene Američke Države prijatelj Crne Gore“, rekao je Bešić.
Projektna koordinatorka CEDEM-a, Nevenka Vuksanović, kazala je da je istraživanje ,,Politička participacija građana/ki Crne Gore“ realizovano u okviru projekta „Inkluzivni dijalog za napredak društva“.
„Partner na projektu je Centar za demokratsku tranziciju (CDT). Projekat je podržan od strane Evropske unije, posredstvom Delegacije EU u Crnoj Gori, a kofinansiran od strane Ministarstva javne uprave“, navela je Vuksanović.
