Najvažnija strateška dokumenta koja se odnose na zagađenje vazduha u Crnoj Gori nisu donijeta, a Strategija upravljanja kvalitetom vazduha je u nacrtu još od 2019. godine, dok se na Nacionalnom energetskom i klimatskom planu radi još od 2018. godine dok je zagađenje vazduha u nekoliko crnogorskih opština na zabrinjavajućem nivou, kazala je izvršna direktorica NVO Green Home Azra Vuković na današnjoj radionici posvećenoj rješavanju ovog problema.
Cilj ove radionice, koju je organizovala NVO Green Home bila je podizanje svijesti i jačanje kapaciteta lokalnih institucija u adresiranju uticaja klimatskih promjena i zagađenja vazduha na kvalitet života u opštinama Bijelo Polje, Nikšić, Pljevlja i Podgorica.
Na radionici je bilo riječi o pomenuta dva strateška dokumenta, a sam događaj bio je usmjeren na lokalne samouprave, sa namjerom da se dobije informacija da li i koliko se, na nivou lokalnih samouprava, sprovode mjere koje mogu doprinijeti poboljšanju kvaliteta vazduha u gradovima, prije svega u onim gradovima u kojima se bilježi visoko zagađenje vazduha kao i da se akcentuju ograničavajući faktori koji spriječavaju lokalne samouprave u realizaciji ovih mjera.
Vuković je kazala da su dani sa prekoračenjima dozvoljenih zagađujućih materija u cijelom centralnom i sjevernom regionu veliki te da ovo zagađenje ima uticaj na životnu sredinu, ali i na zdravlje građana.
“Imamo veoma visoke koncentracije PM2.5 čestica na svim mjernim mjestima u Sjevernoj i Centralnoj zoni kvaliteta vazduha”, rekla je Vuković.
Zagađenje vazduha je izazov koji dijeli čitava Jugoistočna Evropa, sa značajnim uticajem na zdravlje i istovremeno potencijal za saradnju, jer će zajednički napori vjerovatno dati više rezultata, kazao je Bernd Burwitz iz OSCE-a.
“Elektrane na ugalj, industrija, grijanje stanova,saobraćaj, poljoprivreda i nekontrolisano sagorjevanje otpada su glavni izvori čestica i drugih emisija u vazduh u regionu. Sve ovo utiče na živote ljudi, posebno na zdravlje grupa stanovništva širom regiona. Prema Evropskoj agenciji za životnu sredinu, zagađenje vazduha je najveći rizik za zdravlje životne sredine u Evropi i glavni uzrok prerane smrti i bolesti. Osim toga, loš kvalitet vazduha može ugroziti poljoprivredu, šumarstvo i ekosisteme i na taj način povećati nesigurnost sredstava za život”, poručio je Burwitz.
On je naglasio da je rješavanje problema zagađenja vazduha u jugoistočnoj Evropi prilika da se postigne napredak u rješavanju rodnih izazova u regionu.
“Zdravstveni rizici generalno su u snažnoj korelaciji sa polom, posebno domaćinstvima sa niskim prihodima. Žene, koje su često odgovorne za kućne poslove, češće će biti pogođene zagađenjem u zatvorenom prostoru. Djeca su posebno osjetljiva na loš kvalitet vazduha jer zagađivači mogu imati trajni uticaj na njihov razvoj, a uticaji počinju već prije rođenja. U poredenju sa odraslima, djeca provode više vremena napolju i imaju brži ritam disanja što dovodi do veće izloženosti zagađivačima”, istako je Burwitz.
Dr Borko Bajić iz Instituta za javno zdravlje kazao je da je sa zdravstvenog stanovišta veoma jasno da zagađeni vazduh može uticati na sve organe u našem tijelu.
“To dovodi do upale, oksidativnog stresa i imunosupresije te mutagenosti u ćelijama širom našeg tijela utičući na naše vitalne organe kao što su srce, mozak, pluća ali i sve druge organe. Podsjetiću da su upravo moždani udari, ishemiska bolest srca i rak pluća tri najčešća razloga od kojih se umire u Crnoj Gori a kojima zagađenje vazduha itekako doprinosi”, istakao je Bajić.
Mina Brajović iz Svjetske zdravstvene organizacije naglašava da zagađenost vazduha predstavlja ozbiljan javno-zdravstveni problem u Crnoj Gori ali dodaje da je to i svjetski problem.
“Podaci Svjetske zdravstvene organizacije ukazuju da 99 odsto svjetske populacije danas udiše zagađen vazduh. Ono što je vanredno važno da se ima na umu jeste da zagađen vazduh predstavlja uzrok prijevremenog mortaliteta. Ovo je problem koji ne poznaje granice i od ključnog značaja za prevazilaženje istog je regionalna ali i globalna saradnja”, smatra Brajović.
Opština koja ima ozbiljan problem sa zagađenjem vazduha je Bijelo Polje , zbog čega je lokalna uprava, po riječima prvog čovjeka opštine Petra Smolovića, već preduzela određene korake u rješavanju ovog problema.
“Usvojili smo strategije i planove za smanjenje zagađenosti koji podrazumijevaju kratkoročne i dugoročne mjere. Kratkoročno smo primijenili mjere ugradnje filtera na najvećim zagađivačima na teritoriji opštine. Dugoročan plan, koji podrazumijeva saradnju i podršku Vlade i međunarodnih institucija je toplifikacija opštine kako bi se eliminisalo 14 000 ložišta koji su glavni zagađivač vazduha“, rekao je Smolović.
Za rješavanje problema zagađenosti vazduha primarno je zaduženo ministarstvo energetike i rudarstva koje je, kaže njegov predstavnik Božidar Pavlović, inteziviralo aktivnosti na unapređenju zakonodavnog okvira u oblasti energetike i planira pripremu i stavljanje u procedure seta zakona u oblastima energetike, obnovljivih izvora energije i prekogranične razmjene energije u prvoj polovini ove godine.
“Takođe do kraja juna ove godine planirano je i donošenje nacionalnog energetskog i klimatskog plana kao najvažnijeg strateškog dokumenta u oblasti energetike. Nakon ažuriranja pravnog okvira važno je raditi na mehanizmima za njegovo sprovođenje. Posebna pažnja biće posvećenja smanjenju korišćenja fosilnih goriva i povećanom korišćenu energije dobijene iz obnovljivih izvora”, zaključio je Pavlović.
Radionica dio projekta „Jačanje svijesti o uticaju grijanja na zagađenje vazduha, klimatske promjene i zdravlje“ koji je finansijski podržan od strane Organizacije za evropsku bezbjednost i saradnju.
