Centralna banka Crne Gore (CBCG), kao i brojne druge centralne banke, zbog pada tržišne vrijednosti obveznica u koje je ulagala državni novac, ima gubitke po tom osnovu – na kraju maja ove godine oni su iznosili 39,5 miliona eura.
U odnosu na kraj prošle godine, gubici su nešto manji – tada su iznosili 48,2 miliona, jer je u međuvremenu došlo do promjene cijene obveznica na tržištu.
Taj gubitak (nerealizovani revalorizacioni gubici), kazali su CBCG za “Vijesti”, nije uticao na njeno poslovanje, ali pošto predstavlja računovodstvenu kategoriju po Zakonu o CBCG se pokriva iz dobiti i opštih rezervi.
Iz CBCG su naveli da imaju novac da ga pokriju, ali bi u tom slučaju njihov osnovni kapital pao ispod zakonski propisanog minimuma (50 miliona eura), zbog čega bi se aktivirala odredba o nadoknadi deficita osnovnog kapitala iz državnog budžeta.
Da bi se izbjegao scenario da se novac po ovom osnovu nadoknađuje iz državnog budžeta, izmjenama i dopunama zakona o CBCG koje je Vlada nedavno usvojila, predloženo je privremeno rješenje da se ovi gubici za 2022. godinu ne pokrivaju, već drže na računu nerealizovanih revalorizacionih rezervi do momenta njihove prodaje. Ovo rješenje je predloženo nakon konsulatacija sa drugim centralnim bankama, Međunarodnim monetarnim fondom (MMF) i eksternim revizorima.
Iz CBCG, kojom rukovodi guverner Radoje Žugić , su naveli da je tokom 2022. godine došlo do nagle promjene uslova na finansijskim tržištima i velikog pada tržišnih cijena hartija od vrijednosti, kao posljedica dugotrajnih negativnih efekata pandemije, krize izazvane ratom u Ukrajini i normalizacije monetarne politike u pravcu neočekivano agresivnog povećanja kamatnih stopa.
“Prethodni dugogodišnji period negativnih kamatnih stopa nametnuo je situaciju da je većina institucionalnih investitora, uključujući i CBCG, u jednom dijelu svog investicionog portfolija ulagala u obveznice sa dužim rokom dospijeća, ali značajno boljeg kreditnog rejtinga. Nagli rast kamatnih stopa uticao je na pad tržišne vrijednosti obveznica (s obzirom da su cijene obveznica obrnuto proporcionalne prinosu koji se veže uz njih), pa je ova situacija uzrokovala nerealizovane gubitke velikih razmjera na portfolija obveznica kod svih kategorija investitora, uključujući i centralne banke”, kazali su u CBCG.
Iz vrhovne monetarne institucije su pojasnili da su Američke federalne rezerve imale nerealizovane gubitke u iznosu od 673 milijardi dolara. Švajcarska nacionalna banka objavila je nerealizovane gubitke u iznosu od 143 milijarde dolara, što predstavlja skoro 18 odsto švajcarskog BDP-a i, kako analitičari smatraju, ovo je možda najveći jednogodišnji gubitak koji je ikada zabilježila centralna banka.
Kako dalje navode, nerealizovani gubici Banke Engleske iznose više od 200 milijardi dolara, što će rezultirati isplatama iz britanskog trezora Banci u narednoj deceniji koje se predviđaju u ukupnom iznosu od skoro 230 milijardi funti, odnosno oko 10 odsto BDP-a.
Preliminarni podaci Češke narodne banke ukazuju da bi gubitak za 2022. godinu mogao premašiti 17 milijardi eura, dok je Bundesbanka najavila gubitak, prvi put nakon 1979. godine.
Ako kamatne stope nastave značajno da rastu, holandska i francuska centralna banka mogle bi biti dovedene u poziciju negativnog kapitala.
Rezervna Banka Australije već ima negativan kapital, usljed nerealizovanog gubitka u iznosu od 37 milijardi australijskih dolara
“Ovaj scenario nije zaobišao ni CBCG koja je na kraju 2022. godine imala nerealizovani revalorizacioni gubitak uzrokovan padom tržišne vrijednosti obveznica u iznosu od 48,2 miliona eura. Napominjemo da je riječ o promjenjivoj kategoriji koja se, u zavisnosti od promjene cijena obveznica na tržištu, mijenja na dnevnom nivou, pa je tako ovaj iznos, na 31. 5. 2023. godine, bio na nivou od 39,6 miliona eura. Treba, međutim, istaći da nerealizovani revalorizacioni gubici nemaju nikakav negativan uticaj na poslovanje centralne banke, niti ugrožavaju obavljanje bilo koje od njenih funkcija, kao ni ostvarivanje njenih ciljeva. Nerealizovani revalorizacioni gubici predstavljaju samo knjigovodstvenu kategoriju privremenog karaktera koja se momentom dospijeća hartije od vrijednosti svodi na nultu vrijednost”, kazali su u CBCG, dodajući da nerealizovani revalorizacioni gubici predstavljaju obračunsko-evidencionu kategoriju i nemaju efekta na ostvareni finansijski rezultat.
Iz CBCG navode da s obzirom na to da su sve dugoročne obveznice u njenom portfoliju kupljene sa pozitivnim prinosom, one tokom svog trajanja, tj. sve do dospijeća, donose i određeni godišnji prihod.
“Saglasno Zakonu o CBCG, nerealizovani revalorizacioni gubici se pokrivaju iz dobiti i opštih rezervi CBCG. Zakon, dalje, propisuje da gubitak koji se ne može pokriti iz dobiti i opštih rezervi predstavlja deficit osnovnog kapitala, što implicira potrebu dokapitalizacije uz pomoć novca iz državnog budžeta. Naglašavamo da bi se nerealizovani revalorizacioni gubici u potpunosti pokrili iz novca CBCG, odnosno iz dobiti, opštih rezervi i osnovnog kapitala. Ovo bi uzrokovalo pad iznosa osnovnog kapitala CBCG ispod zakonski propisanog minimuma (50 miliona eura), zbog čega bi se aktivirala odredba o nadoknadi deficita osnovnog kapitala iz državnog budžeta”, objasnili su iz CBCG i podsjetili da su u posljednjih 10 godina izdvajanjem svog novca dostigli zakonom propisani minimum osnovnog kapitala, iako je to bila obaveza državnog budžeta.
Da bi izbjegli dodatne fiskalne tereta po državu, CBCG je, kako navode, obavila više konsultacija sa drugim centralnim banaka, MMF-om i eksternim revizorima i zajedničko je mišljenje da se ovi gubici tretiraju kao kalkulativna kategorija, što je u skladu sa međunarodnim računovodstvenim standardima, jer je zakon rigidniji u odnosu na finansijski standard koji se primjenjuje.
“Nakon ovih konsultacija i da bi se izbjeglo korišćenje novca iz državnog budžeta, izmjenama i dopunama Zakona o CBCG predložen je drugačiji zakonski tretman nerealizovanih revalorizacionih gubitaka na način da se oni ne pokrivaju, već drže na računu nerealizovanih revalorizacionih rezervi do momenta njihove prodaje, odnosno dospijeća”, kazali su u CBCG.
Iz CBCG su naveli da su ukupne međunarodne rezerve 1,67 milijardi eura, od čega je na računima u inostranstvu 1,48 milijardi eura.
“Strukturu novca na računima u inostranstvu čine depoziti, dužničke hartije od vrijednosti (dospijeća do godinu dana i dužeg dospijeća) i nova kod MMF-a (približno 108 miliona eura). Pošto je zakonska obaveza Centralne banke da vodi računa o principima likvidnosti i sigurnosti međunarodnih rezervi, novac likvidnih tranši (oko 800 miliona eura), uvećana za novac u trezoru, planiran je tako da obezbjeđuje visoku likvidnost, te ne postoji potreba prodaje hartija od vrijednosti dužeg dospijeća”.
Izmjenama i dopunama Zakona o CBCG u dijelu koji se tiče gubitaka omogućeno je da se polovina dobiti vrhovne monetarne institucije za prošlu godinu prenese u državni budžet.
“Neto dobit za 2022. je bila 5,2 miliona, pa po tom osnovu bi u državni budžet bilo usmjereno 2,6 miliona. Za 2023. godinu se očekuje višestruko veća neto dobit”, kazali su iz CBCG.
Iz vrhovne monetarne institucije su naveli da se prilikom odlučivanja o ulaganju međunarodnih rezervi, CBCG rukovodi načelima likvidnosti i sigurnosti ulaganja. “Ta konzervativna investiciona politika zaštitila nas je od prekomjernih realizovanih gubitaka u prethodnom skoro decenijskom periodu negativnih kamatnih stopa. Kao rezultat te politike, CBCG je u kontinuitetu ostvarivala pozitivan finansijski rezultat i po tom osnovu u državni budžet prenijela oko 12 miliona eura u periodu od 2010. do 2021. godine”.
