U Rusiji su posljednjih godina napredovali oni kojima su bezrezervna odanost Vladimiru Putinu i vatrena podrška ratu u Ukrajini donosili novac, status i uticaj. Među njima su i propagandista koji je Putina slavio kao istorijsku ličnost, vojni bloger koji je prikupljao sredstva za ruske trupe i otvoreno promovisao genocidnu retoriku o Ukrajini, i vojna dobrovoljka i komentatorka državne televizije RT koja je žalila što Rusija nije ranije pokrenula invaziju.
Ipak, sve troje, zajedno sa drugim ličnostima koje otvoreno podržavaju Kremlj, u posljednje vrijeme su na udaru upravo one države koju su nekada hvalili, a koja je sada usmjerila represivni aparat prema unutra, piše “Gardijan”.
Politikolog Sergej Markov, bivši savjetnik Kremlja, i Roman Aljohin, proratni bloger, ove godine su zvanično proglašeni “stranim agentima”, što je oznaka koja se ranije primjenjivala na one koji su kritikovali Putina. Status koji ima negativan prizvuk iz sovjetskog doba obavezuje ljude da se tako identifikuju na društvenim mrežama i u drugim objavama, a uz to im nameće i ozbiljna finansijska ograničenja.
Tatjana Montjan, komentatorka rođena u Ukrajini, prošle sedmice je označena kao “terorista i ekstremista”. To je oznaka koju Kremlj obično koristi protiv onih koje vidi kao najopasnije neprijatelje, uključujući saradnike pokojnog opozicionog lidera Alekseja Navaljnog.
Prema ocjeni analitičara, ti slučajevi ukazuju na novi trend – čistku ne samo među neistomišljenicima, već i među pristalicama samog režima, dok se suparničke frakcije unutar sistema okreću jedna protiv druge.
“Prvo su krenuli na one koji su bili protiv rata. Sad kad ih više nema, represivna mašina se ne može zaustaviti”, izjavila je ruska politikološkinja Jekaterina Šulman.
“Gardijan” navodi da Moskva nije dala zvanično objašnjenje za ovaj obračun te da svaki slučaj na prvi pogled djeluje kao da ima drugačiji povod.
Markov, koji je održavao bliske veze s političkim elitama Azerbajdžana, navodno je pao u nemilost nakon što su se odnosi Moskve i Bakua pogoršali. Aljohin je optužen za zloupotrebu sredstava koja je prikupio za ruske vojnike, nakon što se na društvenim mrežama pohvalio novim sportskim automobilom i skupim satom. Montjan se, slično, našla pod istragom zbog pronevjere novca prikupljenog za front.
Međutim, analitičari tvrde da ispod tih očiglednih razloga krije dublji razdor.
Šulman opisuje taj raskol kao borbu između dva suparnička tabora – veterana propagandista, čvrsto povezanih s ministarstvom odbrane i Kremljom, poznatih kao “lojalisti”, i razgranatog pokreta ultranacionalističkih pristalica rata, poznatih kao “militaristi” ili Z-blogeri, prema slovu koje je postalo simbol invazije.
Prema pisanju “Gardijana”, taj pokret sastavljen od stotina istaknutih blogera i aktivista volontera, prikupljao je novac, kupovao dronove i vozila te isporučivao zalihe direktno na ratište. Oblikovao se kao mreža ubrzo nakon Putinove sveobuhvatne invazije na Ukrajinu 2022. godine, kada je postalo jasno da vojska često ne uspijeva da obezbijedi ni najosnovniju opremu i podršku.
Tvrdokorni “militaristi” su povremeno otvoreno kritikovali način na koji se rat vodi, a njihova relativna nezavisnost od države navela je Moskvu da odobri napade na njih, ističe britanski list.
“Autokratije se boje svake vrste građanske mobilizacije. Čak i kad je proratna, svaka autentična inicijativa doživljava se kao prijetnja”, kazala je Šulman.
Kremlj je i ranije pokušavao da zauzda djelove proratnog pokreta koji su mu izmakli kontroli. “Gardijan” piše da je najpoznatiji primjer zatvaranje popularnog krajnje desničarskog komentatora Igora Girkina 2024. godine.
Autokratije se boje svake vrste građanske mobilizacije. Čak i kad je proratna, svaka autentična inicijativa doživljava se kao prijetnja
Dok se milijarde rubalja usmjeravaju ka ratu u Ukrajini, novac se pojavio kao još jedna tačka razdora.
“Njihov sukob je u suštini borba za resurse”, ocijenio je Ivan Filipov, ruski istraživač i pisac koji se specijalizovao za proučavanje proratnog pokreta u zemlji. On je opisao kako je Vladimir Solovjov, uticajni televizijski propagandista i javno lice tabora “lojalista” blisko povezanog s ministarstvom odbrane, predvodio napore da se izvrši čistka među proratnim blogerima i volonterima, navodno ogorčen što su mnogi od njih prikupili više sredstava za front od njegove humanitarne organizacije koja ima podršku države.
Ruskoj opoziciji nije promakla ironija ovih obračuna.
“Zabavno je gledati kako oni koji nikada nisu imali primjedbi dok su liberali završavali u zatvoru sada odjednom otkrivaju da je pravda u Rusiji selektivna, da bukvalno svako može biti strpan u zatvor bez razloga”, rekao je Filipov.
“Gardijan” navodi da je to na mnogo načina savremeni odjek stare sovjetske fraze: “Druže Staljine, napravljena je strašna greška!”, rečenice koju su nekada izgovarali komunisti kada su prekasno shvatili da Staljinove čistke neće poštedjeti ni najodanije.
“To je neka vrsta nesporazuma”, pobunio se Markov nekoliko sati nakon što je proglašen stranim agentom.
Aljohin je preuzeo retoriku koju inače koriste organizacije za zaštitu ljudskih prava, požalivši se da zakon o stranim agentima “krši sam ustav Rusije” i predstavlja “ozbiljno kršenje građanskih prava”.
Šulman očekuje nova hapšenja. Nakon što je već zatvorio ili protjerao većinu protivnika rata, sistem će, kaže analitičarka, sada neminovno tražiti nove neprijatelje.
“Represivna mašina mora da ispuni svoje kvote. Ona jednostavno mora nastaviti da se hrani”, kazala je.
