Protesti u Srbiji koji traju već 11 mjeseci često se porede sa protestima koji su 5. oktobra 2000. godine doveli do pada Slobodana Miloševića. Ali Anja Despotović, studentkinja Elektrotehničkog fakulteta u Beogradu kaže: „Generalni stav među studentima jeste da mi ništa ne pokušavamo da repliciramo. Mi vodimo autentičnu borbu i imamo jasne ciljeve kojih se zajednički držimo.“
Despotović je u blokadi jedna od zaduženih za saradnju s medijima. U izjavi za DW podsjeća: „Peti oktobar se dogodio nakon izbora 24. septembra. Postojao je konkretan politički razlog da se Peti oktobar desi“, kaže Anja Despotović.
Njen kolega Petar Gardović, student Fakulteta političkih nauka u Beogradu, ocjenjuje da je Peti oktobar „definitivno bio velika pobjeda naroda“.
„To je događaj za koji sam prvi put čuo još u svojoj desetoj, dvanaestoj godini. Kad god bi bili neki protesti, uvijek bi se spominjao Peti oktobar kao nešto što je bilo uspješno. Mislim da smo mi sada došli jako blizu tome, samo moramo ostati istrajni“, kaže Gardović.
Vrijednosti koje su bile ključne prije 25 godina, ključne su i danas: sloboda, pravda, odgovornost i građanska solidarnosti. Na to u izjavi za DW ukazuje Milica Borjanić, generalna sekretarka Krovne organizacije mladih Srbije (KOMS).
Ta organizacija sastavila je tzv. „Alternativni izvještaj“ u kojem se vidi da postoji „visoka identifikacija sa studentskim pokretom“, jer 95 odsto mladih u Srbiji podržava studente.
„Mladi danas žive u formalno demokratskom društvu, ali osjećaju da je sistem obesmišljen. Izvještaj pokazuje da preko 90 odsto njih vjeruje da izbori nisu fer i pošteni, a polovina smatra da nemaju stvaran uticaj na političke procese“, kaže generalna sekretarka KOMS-a.
„Ono što je specifičnost danas jeste to da su vrijednosti participacije, održivosti i jednakosti izraženije nego ranije. Mladi danas nisu samo protiv – oni žele da budu dio rješenja, dio procesa, da se čuju njihovi glasovi unutar institucija“, naglašava Milica Borjanić.
Istoričar Milivoj Bešlin smatra, međutim, da između današnjih i protesta od prije 25 godina ima veoma malo podudaranja. Ni poslije godinu dana demonstracija na ulici nije došlo do „istorijski mjerljivog uspjeha“ kakav je bio Peti oktobar 2000. godine, ukazuje Bešlin.
„Nismo bliže mirnom raspletu i političkom rješenju krize nego što smo bili prije godinu dana, nisu ispunjeni studentski zahtjevi, stepen korupcije u društvu je nepromijenjen, a režim je izašao s najgorim kadrovskim i idejnim rješenjima otkako se ustoličio 2012. godine“, kaže istoričar.
Ujedno dodaje da „s protestne strane ne postoji dovoljno jasna ideja, strategija, struktura i ogranizacija koja bi vodila političkom raspletu najveće društvene i političke krize u Srbiji posljednjih decenija.“
Bešlin takođe upozorava da su današnji studenti žrtve nacionalističke retorike Aleksandra Vučića, koja traje 13 godina. Po njemu su maltene identični koncepti tzv. Vučićevog „velikosrpstva“ i „integralnog srpstva“ Mila Lompara, intelektualca desničarskih shvatanja, koji u javnosti važi za jedno od lica koje predstavlja studente.
„Puno je mladih koji su, boreći se protiv Vučića, spremni da brane ideološki koncept vučićizma. Nažalost, temeljne ideološke vrijednosti njegovog režima sve manje se dovode u pitanje pod neuvjerljivim izgovorima da mu se ne daju povodi za napade“, zaključuje Bešlin.
Za Srđana Milivojevića, koji je u vrijeme Petog oktobra 2000. bio član pokreta „Otpor“, a danas je predsjednik Demokratske stranke, najvažnija stvar kod današnjih protesta je sljedeće:
„Mladi ljudi svih nacionalnosti i vjeroispovesti ujedinili su se u borbi za slobodu, pravdu, pobjedu pmoštenja nad izopačeno i bahatom pljačkom, koja je sasvim ogoljena. Za slobodu se danas u Srbiji zajedno bore Bošnjaci iz Novog Pazara, Slovaci iz Bačkog Petrovca, Mađari iz Subotice sa svojim vršnjacima i kolegama Srbima iz Šumadije, Dragačeva“, ukazuje Milivojević za DW.
Ono za šta se studenti bore je „mnogo veće od nekog autokrate“, naglašava studentkinja Anja Despotović sa početka priče: „Cijela naša borba nije ni počela od priče o autoritarnom režimu, o diktatoru. (…) Mi se prvenstveno bavimo promjenama vrijednosti ovog društva.“
