Izvještaji Državne revizorske institucije (DRI), pokazuju da crnogorske institucije, koje predstavljaju kako izvršnu, tako i zakonodavnu vlast, rijetko dobijaju pozitivne ocjene finansijske revizije, a još je rjeđa usklađenost poslovanja institucija sa propisima, saopštila je danas Jovana Đurišić, urednica istraživačkih i digitalnih projekata u Centru za demokratsku tranizciju (CDT).
„To proizilazi iz Izvještaja DRI, koje je sprovela za državne institucije, ali i za reviziju završnog budžeta. Netransparentnost rada državnih institucija jedna je od ključnih prepreka izgradnji povjerenja građana u javnu upravu. Kroz niz izvještaja koje je objavila DRI, jasno su prikazani brojni problemi vezani za loše upravljanje finansijama, nedovoljnu kontrolu troškova i ograničenu dostupnost informacija o radu državnih organa. Često djeluje da se institucije, pa i partije, više trude da od DRI i javnosti sakriju svoje poslovanje, nego što pokušavaju da ga propisima prilagode“, istakla je Đurišić u saopštenju.
Ona je dodala da iako ih zakon obavezuje da redovno objavljuju informacije o svom poslovanju, u praksi se često dešava da su ove informacije nepotpune, neblagovremene ili teško dostupne javnosti.
„To otežava nezavisnim institucijama, medijima i što je najvažnije, građanima, da procijene učinkovitost i zakonitost rada javnog sektora“, poručila je Đurišić.
Ona je navela da je u 2024. godini, DRI dala ukupno 64 mišljenja, od čega je negativnih 24, uslovnih 20, a pozitivnih svega 11, dok je devet mišljenja bilo pozitivno sa skretanjem pažnje.
„Analizirani izvještaji, ukazuje na to da državne institucije, uprkos uslovnim ili negativnim mišljenju najvišeg revizorskog tijela u zemlji, nijesu sklone ispravljanju preporuka, već one najčešće ostaju mrtvo slovo na papiru“, kazala je Đurišić.
Ona ja objasnila da DRI sprovodi dvije vrste revizije.
„Kroz prvu, finansijsku reviziju, odgovornost DRI je, da na osnovu izvršene revizije, izrazi mišljenje da li su finansijski izvještaji subjekata revizije, u svim materijalnim aspektima sastavljeni i prezentovani na fer i objektivan način u skladu sa važećim okvirom finansijskog izvještavanja. Kroz reviziju pravilnosti, DRI utvrđuje da li su finansijske i druge radnje subjekta revizije, u svim materijalnim aspektima usklađene sa zakonima, drugim propisima i aktima koji su identifikovani kao kriterijumi za predmetnu reviziju“, kazala je Đurišić.
Po njenim riječima, tako je za budžet, koji je od početka godine, do kraja oktobra 2023., sprovodila Vlada Dritana Abazovića, a od kraja oktobra do kraja prošle godine Vlada sadašnjeg premijera Milojka Spajića, čije je ministarstvo finansija pripremilo Završni račun, kolegijum DRI dao uslovno mišljenje na finansijsku reviziju i negativno mišljenje na reviziju pravilnosti Predloga zakona o završnom računu budžeta Crne Gore za 2023. godinu.
„Osim nepravilnosti koje su se odnosile na neevidentiranje 16 miliona eura, koje su presudno uticale na promjenu budžetskog rezultata, DRI nije uspjela da utvrdi za koju namjenu su potrošena sredstva Evropske komisije u iznosu od 30.500.000 eura, iz razloga što kod potrošačkih jedinica koje sprovode programske budžetske podrške ne postoji naziv programa ili aktivnosti, koje bi dovelo u vezu izvor sredstava Evropske komisije sa namjenom odnosno potrošnjom budžetskih sredstava. Iako je DRI preporučila Vladi da razmotri mogućnost pripreme amandmana na Predlog zakona o završnom računu budžeta Crne Gore za 2023. godinu, to se nije desilo“, rekla je Đurišić.
Kada je u pitanju Skupština Crne Gore, dodaje ona, uprkos pozitivnom mišljenju na finansijski izvještaj za 2023. godinu, DRI je dala uslovno mišljenje na usklađenost poslovanja sa propisima.
„Zamjerke su se, kao i u slučaju završnog budžeta, odnosile na transparentnost, jer, između ostalog, Skupština je sindikalnoj organizaciji isplatila 250.000 eura, bez objašnjenja, u koje svrhe će se sredstva koristiti. DRI primjećuje da navedeni način finansiranja Sindikalne organizacije nije dovoljno transparentan i nijesu jasno regulisani uslovi i način finansiranja. Skupština je, prema nalazu DRI, prekršila i Zakon o državnim službenicima i namještenicima, jer je, kako se navodi, ugovore o djelu sklapala i za sistematizovana radna mjesta. Netransparentno je poslanicima isplaćen i varijabilni dio zarade, jer, kako je utvrđeno revizijom, varijabilni dio zarade poslanicima ne sadrži predlog Kolegijuma predsjednika Skupštine za isplatu varijabilnog dijela zarade, a nije ni u skladu sa Zakonom o zarada zaposlenih u javnom sektoru“, poručila je urednica istraživačkih i digitalnih projekata u CDT.
Đurišić je kazala da osim državnih institucija, sa propisima DRI nije usklađeno ni finansiranje vjerskih zajednica u Crnoj Gori, kojima je kako je dodala, suprotno zakonu, isplaćeno više miliona eura.
„Iz budžeta Crne Gore, u periodu od 2019. do 2023. godine, vjerskim zajednicama i školama uplaćeno je ukupno 8,75 miliona eura. Međutim, revizija DRI ukazuje na značajne nedostatke u normativnoj uređenosti i sprovođenju procedura. Jedan od ključnih nalaza odnosi se na finansiranje vjerskih zajednica u ukupnom iznosu od 1,97 miliona eura. Iako su sredstva alocirana na osnovu Zakona o slobodi vjeroispovesti i pravnom položaju verskih zajednica, revizija je utvrdila da nije uspostavljen odgovarajući normativni okvir koji bi obezbijedio transparentnost i pravednost. Diskrecione odluke resornog ministra bile su glavni mehanizam za odobravanje sredstava, što otvara prostor za subjektivnost i moguće zloupotrebe. Takođe, nije bilo jasno definisanih kriterijuma za procjenu potreba vjerskih zajednica, niti sistema za praćenje namjenskog korišćenja sredstava“, saopštila je Đurišić.
Ona napominje da se još jedan značajan segment odnosi na finansiranje vjerskih srednjih škola, gdje je u pomenutom periodu uplaćeno 4,9 miliona eura.
„Sredstva su dodjeljivana na osnovu Opšteg zakona o obrazovanju i vaspitanju, ali bez primjene ekonomskih kriterijuma kao što su broj učenika, programske grupe ili specifične potrebe škola. Revizija je pokazala da su iznosi određivani na osnovu zaključaka Vlade, bez jasne metodologije za obračun ekonomskih troškova obrazovanja, što nije u skladu sa zakonom“, navela je Đurišić u saopštenju.
Urednica istraživačkih i digitalnih projekata u CDT je kazala i da po ugledu na institucije, ni političke partije se ne trude da poslovanje i finansijsku usklađenost previše prilagode propisima.
„Tako je Bošnjačka stranka, danas dio vladajuće garniture, poslednjom revizijom, dobila duplo negativno mišljenje, jer je utvrđeno kršenje više propisa, revizijom pravilnosti, koji se odnose na finansiranje partija, rad, porez na dohodak, obligacione odnose, sprečavanje nelegalnog poslovanja te troškove zaposlenih, popis imovine i izvještavanje o obračunu poreza. Vladajuća stranka Pokret Evropa sad (PES), takođe je dobila negativno mišljenje na reviziju poslovanja. Revizija je, između ostalog, otkrila ozbiljne nepravilnosti u vođenju računa o prihodima i rashodima PES-a. Evidencija prihoda i rashoda koji se odnose na redovno poslovanje i izborne kampanje nije bila precizna, što je u suprotnosti sa Zakonom o finansiranju političkih subjekata“, kazala je Đurišić.
Nalazi revizora, po tvrdnjama Đurišić, ukazuju i na hitnu potrebu za unaprijeđenjem sistema kontrole, većom transparentnošću i dosljednim sprovođenjem preporuka DRI kako bi se povratilo povjerenje građana i unaprijedila efikasnost javne uprave.
„Bez toga, preporuke DRI ostaće samo jedna u nizu nedjelotvornih mehanizama, na koje će vlasti ostati nijeme“, kazala je.
Đurišić je kazala i da DRI redovno dostavlja preporuke Vladi Crne Gore kako bi unaprijedila finansijsko upravljanje, poslovanje uskladila sa zakonima i propisima, i osigurala veću transparentnsot.
„Skupština Crne Gore, sa svoje strane, donosi zaključke kojima poziva Vladu da sprovede te preporuke. Međutim, u praksi se sav rad Vlade i Skupštine, kada je riječ o izvještajima DRI-ja, često svodi na prebacivanje odgovornosti s jedne strane na drugu granu vlasti. Takav pristup, umjesto da rješava zadate preporuke, dovodi do začaranog kruga u kojem se iste ili slične nepravilnosti iznova pojavljuju u svim narednim izvještajima. Pitanje je ko će preuzeti odgovornost za to što iz godine u godinu, preporuke ostaju tu gdje jesu, u izvještajima revizora, bez napora i pokušaja da se implementiraju“, navela je Đurišić.
