Ukupna investiciona ulaganja Elektroprivrede (EPCG) prošle godine su iznosila 47.308.879 eura, što je četiri puta više u odnosu na 2021. kada je investirano 11.753.380.
Od ukupnih prošlogodišnjih ulaganja, skoro polovina se odnosila na kupovinu industrijskog kompleksa nikšićke Željezare.
To je pokazao zvanično dostupni Izvještaj o stanju u energetskom sektoru za 2020. godinu koji je pripremila Regulatorna agencija za energetiku i regulisane komunalne djelatnosti (REGAGEN), čiji je predsjednik Odbora direktora Branislav Prelević .
Regulator je konstatovao da su proizvodni kapaciteti ove državne kompanije lani ostali na istom nivou kao u 2019. godini, a da se značajan napredak u realizaciji investicija desio u 2023. godini, kada je energetska kompanija dobila kredit od Evropske banke za obnovu i razvoj (EBRD) za finansiranje vjetroelektrane “Gvozd”.
“U decembru 2022. godine je zaključen ugovor sa “Toscelik Alloyed Engineering Steel” i evidentiran avans u iznosu od 20.423.173 eura, dok je proces kupoprodaje okončan u 2023. godini. Budući da realizaciji ovog ulaganja nije prethodilo objavljivanje biznis plana, analiza isplativosti i/ili cost-benefit analiza, te da EPCG ni na zahtjev REGAGEN-a za dostavljanje informacija o cilju, očekivanim benefitima za kompaniju i za kupce nije dostavila tražene informacije, efekti ulaganja se nijesu mogli sagledati u vrijeme pisanja ovog izvještaja”, navodi regulator.
Što se tiče ulaganja u proizvodnju, EPCG je lani uložila 11.751.332 eura, odnosno 25 odsto ukupnih ulaganja, od čega se najznačajnije investicije odnose na ekološku rekonstrukciju Termolektrane “Pljevlja”, kapitalni remont agregata A3 u hidroelektrani “Piva” i ugradnju blok transformatora T1-T5 i rekonstrukciju rashladnog sistema u hidroelektrani “Perućica”.
“Uz to, uloženo je 7.345.488 eura u Direkciju za obnovljive izvore (15% ukupnih ulaganja), odnosno u projekte Solar 3000+ i Solar 500+, koji se odnose na ugradnju fotonaponskih sistema i malih elektrana na individualne objekte”, piše u izvještaju.
U projekte u okviru Direkcije za razvoj i inženjering se investiralo 7.178.600 eura (15% ukupnih investicija). Najznačajnije investicije u okviru ove cjeline EPCG odnosile su se na ulaganja u modernizaciju i vanredno održavanje HE “Perućica” (3.707.289 eura), HE “Piva” (1.582.139 eura), TE “Pljevlja” (1.472.321 eura).
“Imajući u vidu da je obezbjeđenje dovoljnih količina energije potrebnih za život i rad građana i privrednih subjekata i njihovo snabdijevanje na siguran, pouzdan i kvalitetan način, kao i energetski razvoj Zakonom o energetici prepoznato kao javni interes, a da je energetska kriza stavila u prvi plan upravo neophodnost valorizacije sopstvenih izvora energije, uputno je usmjeriti napore i raspoložive resurse u investicije u nove proizvodne kapacitete. Kako bi to bilo moguće, neophodno je obezbijediti i održati finansijsku stabilnost kompanije, odnosno obavljati energetske djelatnosti na principima efikasnog i ekonomičnog korišćenja resursa i dobitnog poslovanja, kako što to i Zakon o energetici nalaže”, ocijenio je regulator.
Kroz dobitno poslovanje kompanije koje su u većinskom državnom vlasništvu, pored finansijske sposobnosti za investiranje u energetski razvoj, može se obezbijediti novac, koji bi država kao vlasnik, preko nadležnih institucija mogla usmjeriti u zaštitu ugroženih kategorija društva, kao što su to učinile i evropske razvijene zemlje.
“Opredijeljenost za valorizaciju sopstvenih izvora energije i dostizanje energetskih i klimatskih ciljeva zahtijeva pažljivu i detaljnu pripremu projekata, pravovremeno uključivanje i informisanje javnosti o mogućnostima valorizacije resursa, efektima (pozitivnim i negativnim) i isplativosti pojedinačnih projekata, kontinuiranu međuinstitucionalnu saradnju usmjerenu na dostizanje ciljeva, ali i čvrstu političku podršku. Navedeno je nužno i kako bi se realizacija projekata olakšala kroz korišćenje finansijske podrške koju EU pruža kroz brojne mehanizme”, ukazali su iz Agencije.
Kada je u pitanju Crnogorski elektrodistributivni sistem (CEDIS), ova energetska kompanija lani je imala ukupne investicije od 14.772.750 eura od kojih se 7.415.745 odnosi, kako je pojasnio regulator, na investicije koje su prema Ažuriranom investicionom planu bile predviđene za 2022. godinu, a preostali iznos (7.357.005) na investicije čija je realizacija bila predviđena za prethodne godine.
“Dakle, CEDIS je realizovao oko 21% planiranih investicija za prošlu godinu. Nakon realizacije investicija u vezi s eksploatacijom podmorske interkonekcije između Italije i Crne Gore, Crnogorski elektroprenosni sistem (CGES) je ostvario prihode od alokacije prekograničnih kapaciteta u toku 2022. godine, koji su dva puta veći od prihoda ostvarenih u 2021. godini, a skoro 14 puta veći u odnosu na prosječno ostvarenje ovih prihoda u periodu prije eksploatacije podmorske interkonekcije (2016-2019. godina). Navedeni pozitivni efekti od realizacije investicija se prenose na korisnike sistema, tj. kupce, kroz regulatorne mehanizme koji su u primjeni”, navedeno je u izvještaju.
Kako se navodi, od 2017. godine do 2022. godine u distributivnu mrežu električne energije je investirano ukupno oko 180 miliona eura, a u periodu od 2017. do 2020. godine značajan udio u realizovanim investicijama bila su ulaganja u mjerna mjesta i napredni sistem mjerenja električne energije, dok od 2020. godine zaključno sa 2022. godinom revitalizacija srednjenaponske i niskonaponske distributivne mreže ima najveći udio u ukupnim ulaganjima.
CGES je lani planirao 41 investiciju u vrijednosti od 24.317.000. Odobrene investicije su realizovane u vrijednosti od 9.053.000, odnosno 37% planiranog. Pored investicija čija je realizacija planirana za 2022. godinu, CGES je realizovao i 4.254.280 investicija odobrenih za prethodni period.
“Investicijama su obuhvaćeni projekti razvoja prenosnog sistema električne energije usmjereni na obezbjeđenje sigurnije, pouzdanije i kvalitetnije usluge prenosa električne energije, kao i na obezbjeđenje uslova za priključenje novih proizvodnih objekata. Planirane investicije za 2022. godinu se mogu podijeliti na investicije koje se odnose na izgradnju nove ili intervencije na postojećoj elektroprenosnoj infrastrukturi, zatim investicije koje se odnose na telekomunikacionu i upravljačku infrastrukturu, investicije koje su posljedica potrebe za zamjenom elemenata čiji je eksploatacioni vijek ugrozio siguran pogon istih i investicije koje spadaju u takozvane “Smart grid” projekte čiji je cilj optimalan rad prenosnog sistema”, navodi regulator.
Glavni razlozi zbog kojih je realizacija investicija CGES-a u 2022. godini niža od plana tiču se nedostatka prostorno-planskih dokumenata, tenderskih postupaka koji su iziskivali više vremena od planiranog (priprema tenderske dokumentacije, izbor izvođača radova, žalbe u postupku).
“Uz to, potreba za izmjenama planova javnih nabavki zbog rasta cijena materijala i radova na tržištu, rješavanja imovinsko-pravnih pitanja, problema sa otkupom zemljišta i infrastrukture, sprovođenja tendera, kao i raskida ugovora sa projektantima usljed nepoštovanja ugovornih obaveza”, navedeno je u dokumentu.
Realizovane investicije EPCG u periodu od 2016. do 2022. godine nijesu rezultirale značajnijim povećanjem proizvodnih kapaciteta, koji se kreću od 869,95 megavata u 2016. godini do 877,38 megavata u 2022.
Od uvođenja podsticaja za investicije za regulisane kompanije – CEDIS i CGES, zaključno sa 2022. godinom, realizovane su investicije u prenosni i distributivni sistem ukupne vrijednosti od oko 459 miliona eura, od čega se oko 257 miliona odnosi na ulaganja u distributivni sistem, a oko 202 miliona na ulaganja u prenosni sistem električne energije.
“Regulatornim okvirima koji su bili u primjeni u navedenom periodu je obezbijeđena mogućnost realizacije značajnih ulaganja u prenosni i distributivni sistem, uz stabilnost cijena za korišćenje sistema, tzv. “mrežarina”, koja predstavlja dio računa za utrošenu električnu energiju. Pored ulaganja od skoro pola milijarde eura, u periodu od 2011. do 2022. godine ostvaren je neznatan rast ‘mrežarine’ (od prosječnog računa domaćinstva sa dvotarifnim mjerenjem u 2011. godini na mrežarinu se odnosilo 12,02 eura, a u 2022. godini 13,24 eura), a udio “mrežarine” u ukupnom prosječnom računu se smanjio od 52,3% do 49,17%”, navodi se u izvještaju.
Glavni razlozi zbog kojih je realizacija investicija CGES-a u 2022. godini niža od plana tiču se nedostatka prostorno-planskih dokumenata, tenderskih postupaka koji su iziskivali više vremena od planiranog (priprema tenderske dokumentacije, izbor izvođača radova, žalbe u postupku)…
