Crna Gora će biti energetski nezavisna država, neto izvoznik električne energije, sa većim udjelom energije iz obnovljivih izvora, uz povezanost vjetro i solarnih elektrana sa radom hidroelektrana zbog očuvanja stabilnosti energetskog sistema, navedeno je u energetskim ciljevima novog Prostornog plana Crne Gore kojeg je Vlada usvojila prošle sedmice.
U Planu se navodi da će u 2026. godini početi da važe dodatni nameti (naknada za emitovanje ugljen dioksida CO2) za proizvodnju električne energije iz uglja u Termoelektrani Pljevlja zbog čega je “za očekivati određeno smanjenje godišnjih sati rada, a razmatra se i prestanak rada TE Pljevlja između 2035. i 2040. kao dio mjera za ispunjavanje ciljeva u pogledu dekarbonizacije energetskog sektora”.
Do sada je iz Ministarstva energetike saopštavano da se očekuje da će evropska Energetska zajednica, nakon ekološke rekonstrukcije, dozvoliti rad TE Pljevlja do 2041. godine. EU želi da visokim naknadama za zagađivače, što važi i za zemlje kandidate, onemogući rad termoelektrana na ugalj jer će zbog tog troška električna energija iz uglja postati značajno skuplja i neisplativa.
TE Pljevlja proizvodi i do polovine crnogorskih potreba za električnom energijom (oko 1.500 GWh), a ona je i najstabilniji proizvođač koja cijeli elektroenergetski sistem drži stabilnim jer se proizvodnja održava non-stop i u kontinuitetu bez zavisnosti od vremenskih prilika u odnosu na druge izvore struje koji zavise od kiše, vjetra ili sunca.
Da bi njena proizvodnja bila zamijenjena u Planu se nalaze dvije nove velike hidroelektrane “Komarnica” i “Gornje Kruševo”, pet vjetroelektrana, “Brajići”, “Gvozd”, “Korita”, “Bijela” i “Golija-Smriječno-Goransko Rudnice”, kao i 24 solarne elektrane. Navedeno je da su moguće i druge manje potencijalne elektrane u skladu sa opštim smjernicama prostornog plana.
Navodi se da je energetika osnov razvoja države i da je bez nje nemoguć razvoj drugih oblasti poput turizma, industrije i uopšte ekonomije.
“Crna Gora će razvojem energetike i energetske infrastrukture obezbijediti veći udio energije iz obnovljivih izvora i time omogućiti energetsku efikasnost, što će pozitivno uticati na ekonomiju i podizanje kvaliteta života u urbanim i ruralnim područjima i doprinijeti smanjenju emisije gasova sa efektom staklene bašte”, navedeno je u Planu.
Navedeno je i da se energetski razvoj ne može bazirati samo na izgradnji solarnih i vjetroelektrane (neupravljivi izvori jer zavise od prirodnih uslova) već da se oni moraju vezati za rad reverzibilnih hidroelektrana koje bi se uključivale kada nema dovoljno sunca i vjetra i na taj način čuvale stabilnost sistema.
U planu se navodi da je ekološka rekonstrukcije TE Pljevlja, koja treba da se završi do sredine novembra ove godine, od javnog interesa kako bi se omogućio njen što duži rad, kao i da bi se sprovela toplifikacija Pljevalja. Prva faza toplifikacije za šest najvećih kotlarnica u Pljevljima bi se sprovodila odmah nakon završetka rekonstrukcije.
“Svrha izgradnje primarnog toplovoda od TE Pljevlja do grada je poboljšanje stanja životne sredine u Pljevljima, i poboljšanje stepena efikasnosti rada TE Pljevlja. Nakon realizacije projekta Ekološke rekonstrukcije TE Pljevlja, kao posljedica tehnološkog procesa dobija se dodatni nusprodukt – gips, koji se može koristiti za proizvodnju više vrsta proizvoda. TE Pljevlja će i u budućem periodu predstavljati osnovu sigurnog snabdijevanja električnom energijom u Crnoj Gori kao prethodnih 40 godina, tako će ostati do ispunjavanja strateških ciljeva razvoja energetike u pogledu veće integracije obnovljivih izvora energije. Usljed očekivanih dodatnih nameta na proizvodnju iz TE Pljevlja počev od 2026. godine, za očekivati je određeno smanjenje godišnjih sati rada, a razmatra se i prestanak rada TE Pljevlja između 2035. i 2040. kao dio mjera za ispunjavanje ciljeva u pogledu dekarbonizacije energetskog sektora”, navedeno je u Planu.
Osim postojećih hidroelektrana “Piva” i “Perućica”, predlažena je izgradnja novih hidroelektrana, radi omogućavanja mnogo većeg uključenja novih obnovljivih izvora električne energije a to su HE “Komarnica” na istoimenoj rijeci i “Gornje Kruševo” na Pivi.
Izgradnja ove HE razmatra se još od 1988. godine. Ekološke organizacije i aktivisti godinama protestuju zbog namjere izgradnje ove hidroelektrane zbog ugrožavanja kanjona Komarnice.
U Prostornom planu je navedeno da je studija “Regionalna strategija za održivu hidroenergiju na zapadnom Balkanu”, WBIF, koja je rađena za potrebe Investicionog fonda za zapadni Balkan, HE “Komarnicu” svrstava u red ekološki prihvatljivih projekata, kao i da je Evropska komisija identifikovala četiri konkretna projekta koja će biti podržana, među kojima je i projekat izgradnje HE “Komarnica”. Za ovu hidroelektranu su izdati urbanističko-tehnički uslovi i u toku je izrada projektne dokumentacije. Elaborat o procjeni uticaja predmetnog projekta je osporen od strane Agencije za zaštitu životne sredine i čeka se konačan stav nakon obavljanja potrebne procedure.
“HE ‘Komarnica’ u energetskom sistemu Crne Gore treba da omogući realizaciju ambicioznih planova izgradnje novih obnovljivih izvora električne energije (solarne i vjetroelektrane…). Projekat HE ‘Komarnica’ je najspremniji u tehničkom smislu za realizaciju, međutim sa aspekta zaštite prostora i uticaja na životnu sredinu, nema podršku od strane institucija nadležnih za zaštitu životne sredine. Uvažavajući nesporan veliki značaj HE ‘Komarnica’ u energetskom sistemu Crne Gore, a sa druge strane ekološke zahtjeve i zahtjeve zaštite prostora, za konačno donošenje odluke o izgradnji HE ‘Komarnica’, važno je da se u okviru projektne dokumentacije i prateće procjene uticaja na životnu sredinu donesu zaključci od nadležnih institucija Crne Gore”, navedeno je u Planu.
Ova elektrana bi prema projekcijama godišnje proizvodila oko 670 GWh, što je oko 40 odsto od prosječne godišnje proizvodnje TE Pljevlja.
Hidroelektrana “Gornje Kruševo” planirana je kao reverzibilna elektrana za podršku stabilnosti sistema i peglanje padova u proizvodnji solarnih i vjetroelektrana.
“Zbog visoke upravljivosti proizvodnjom električne energije, značajna je za omogućavanje veće integracije novih obnovljivih izvora energije, čiji je značajan potencijal prepoznat kako od strane državnih kompanija, tako i investitora iz oblasti energetike”, navedeno je u Planu.
Godišnja proizvodnja ove hidroelektrane bila bi 235 GWh.
U planu su navedene i mogućnosti korišćenja potencijala crnogorskog dijela bilećkog jezera, uz ogradu da bi za taj projekat bio potreban međudržavni sporazum, kao i nastavak istraživanja enregstkih potencijala Ćehotine i Morače, kao i malih hidroelektrana na postojećoj infrastrukturi kao što je brana “Otilović” i ispusti i kanali za Slano i Krupac. Predlaže se i novi agregat u “Perućici” kao i prevođenja dijela voda rijeke Zete u akumulacije Krupac i Slano.
Plan predviđa da do 2030. godine Crna Gora dobija 700 GWh iz novih obnovljivih izvora energije, a do 2040. godine novih 2000 GWh. Ukupna sadašnja proizvodnja u dobroj godini iznosi do 4.000 GWh.
Planeri predlažu i da se u planovima nižeg reda predvidi razvoj infrastrukture za punjenje električnih vozila, za koje očekuju rast interesovanja.
U Planu je i velika vjetroelektrana na području Brajića, za koju je već urađen dio dokumentacije, ali planeri ukazuju i na proteste mještana i potrebu dodatnog razmatranja svih aspekata zaštite prostora.
“VE na području Brajića i opštine Bar je vrlo povoljan projekat u elektroenergetskom pogledu usljed prepoznatog potencijala lokacije u odnosu na elektroenergetsku mrežu i potrošnje zbog kojih može značajno unaprijediti sigurnost i efikasnost snabdijevanja centralnog dijela primorskog konzuma (kao i dostizanja nacionalnih ciljeva u pogledu OIE i klimatskih promjena). Istovremeno je prepoznat značajni otpor lokalne zajednice u pogledu realizacije ovog projekta, pri čemu se ukazuje na negativne uticaje na prostor i prirodno i kulturno nasleđe. Pri daljim aktivnostima, u cilju potencijalne realizacije, potrebno je dodatno razmotriti aspekte zaštite prostora, kroz sveobuhvatnu izradu SPU na životnu sredinu i studiju vizuelnog uticaja. Realizacija infrastrukturnog objekta će zavisiti od procjene mogućih negativnih uticaja na stanovništvo, naselja i životnu sredinu”, navedeno je u Planu.
Godišnja proizvodnja ove VE procijenjena je na 250 GWh.
