Naučnici u Australiji smatraju da su otkrili bolji način liječenja najsmrtonosnijeg i najagresivnijeg oblika raka dojke.
Za razliku od hemoterapije, novi pristup liječenju ubija i usporava rast samo kancerogenih ćelija u tkivu dojke , a ne normalnih, zdravih.
Oralni lijek takođe cilja na metastatske lezije koje su se proširile drugde u tijelu i pokazuju otpornost na hemoterapiju.
Trostruko negativan rak dojke (TNBC) čini oko 10 do 15 odsto svih karcinoma dojke. Termin trostruko negativan rak dojke odnosi se na činjenicu da ćelije raka nemaju receptore za estrogen ili progesteron (ER ili PR) i takođe ne proizvode nikakav ili previše proteina zvanog HER2. Test ćelija je „negativan“ na sva tri testa.
Ovi karcinomi su češći kod žena mlađih od 40 godina, koje su tamnopute ili imaju mutaciju BRCA1. Čine do 15 procenata svih karcinoma dojke, a poznat je po tome što raste i širi se relativno brzo, čak i među mladim pacijentima.
Do danas, ne postoje ciljani tretmani ljekovima za borbu protiv ovog oblika raka , ostavljajući pacijentima samo nekoliko opcija: intenzivnu hemoterapiju ili savremeniju imunoterapiju. Čak i tada, šanse za recidiv (povratak bolesti) u roku od pet godina su velike.
Ako se rak proširi na udaljena mjesta izvan lokalizovanog tkiva dojke, petogodišnja stopa preživljavanja može pasti sa 91 odsto na 12 odsto.
Novi oblici liječenja su potrebni da bi se spasili brojni životi.
„Ovo je uzbudljiv razvoj u borbi protiv trostruko negativnog karcinoma dojke. Rezultati naše studije pokazuju da bi ovaj lijek mogao biti ključ za poboljšanje stope preživljavanja“, kaže stručnjak za rak dojke Tereza Hajki sa Univerziteta u Adelejdu, koja je vodila eksperimente u primjeni novog oralnog lijeka.
Novi lijek se zove CDDD11-8 i prvobitno je razvijen za liječenje akutne mijeloične leukemije (AML).
AML je rak koji raste u koštanoj srži i teško ga je ciljati. Ćelije raka preživljavaju, rastu i šire se povećavajući proizvodnju proteina, posebno putem puta koji se zove ciklin-zavisna kinaza 9 (CDK9).
Do danas, Američki savjet za hranu i ljekove nije odobrio nijedan lijek koji inhibira CDK9, iako je jedna verzija pokazala početne kliničke prednosti.
Godine 2022. godine, istraživači sa Univerziteta Južne Australije razvili su CDDD11-8 da selektivno inhibira CDK9. Kada je testiran na životinjama, oralni lijek je izazvao „snažnu inhibiciju rasta tumora“ koja je „dovela do poboljšanog preživljavanja životinja“ sa leukemijom.
Sada, taj isti lijek obećava i u liječenju trostruko negativnih karcinoma dojke.
„Još je rano, ali na osnovu ovih početnih dokaza, vjerujemo da bi inhibicija ovog proteina mogla da dovede do liječenja trostruko negativnog raka dojke i ovaj novi lijek treba dalje razvijati“, kaže Hajki.
Ona i njen tim na Univerzitetu u Adelaidi smatraju da bi ciljanje na CDK9 moglo da funkcioniše i za druge agresivne karcinome koji su „zavisni od transkripcije“.
Transkripcija je kopiranje genetskih instrukcija u molekule RNK, koje zatim pomažu u kontroli proizvodnje proteina.
U kancerogenim ćelijama, transkripcija je često „van kontrole“ u poređenju sa zdravim ćelijama. To pomaže da se bolest brzo razvija i širi, što dovodi do lošijih ishoda za pacijente.
Klinička procjena za najagresivniji tip kancera
Trostruko negativan rak dojke je rak sa posebno velikim brojem transkripcionih faktora, koji bi naučnici trebalo da pokušaju da „ugase“.
Dr Hajki i njene kolege smatraju da CDDD11-8 sada treba klinički procijeniti za najagresivniji tip raka dojke.
U početnim eksperimentima, kada je ovaj novi lijek primijenjen na modele ćelijske linije trostruko negativnog raka dojke, istraživači su primijetili smanjenje rasta raka i povećanje smrti ćelija raka sa različitim stepenom uspjeha – u zavisnosti od doze.
Lijek takođe obećava rezultate i to na osnovu testova kod miševa sa rakom dojke. Miševi tretirani oralnim ljekovima pokazali su smanjene tumore i smanjenu ekspresiju proteina bez štetnih efekata na vitalne organe.
Testirajući efekte novog lijeka na tkivo raka dojke kod ljudi, a koje je dobijeno od pacijenata uz trodimenzionalne organoide, tim je otkrio ohrabrujuće znake uspjeha i dejstva lijeka bez toksičnih sporednih efekata na zdrave ćelije.
To je vjerovatno zato što zdrave ćelije nisu toliko zavisne od aktivnosti CDK9 kao neke ćelije raka, objašnjavaju autori.
„Iako ovaj lijek obećava dobre rezultate kao tretman za trostruko negativan rak dojke, potreban mu je dalji razvoj prije nego što može da napreduje do potpunom ispitivanja i primjene na ljudima. Nadam se da će se to dogoditi u narednih pet godina, ako ne i ranije.“ , zaključuje dr Hiki.
