Eparhija budimljansko-nikšićka Srpske pravoslavne crkve (SPC) je crkvu u selu Gornje Zaostro kod Berana, posvećenu Paraskevi Rimskoj, počela da gradi kad su vidjeli da je kultno mjesto četničke ideologije obična livada i da, zbog nepostojanja spomenika Pavlu Đurišiću, „novočetnici i prateći vjerujući narod nemaju oko čega da se okupe“, kazao je funkcioner Demokratske partije socijalista (DPS), istoričar Dragutin Papović.
U autorskom tekstu je naveo da je episkop Metodije, pred vjernicima, od kojih su neki bili u četničkoj uniformi, posljednjeg 8. avgusta, nakon crkvenog uvoda, održao pomen onima koji su „u Otadžbinskom ratu bili vjerni kralju i otadžbini“, i istakao da su oni „život položili za ono za šta su se zakleli, za krst časni i slobodu zlatnu“.
„Nakon povratka iz štaba Draže Mihailovića, kapetan Pavle Đurišić je početkom januara 1942. godine održao zbor u selu Gornje Zaostro i predstavio se kao komandant limsko-sandžačkih četničkih odreda. Tu je smjestio štab i tu je objavio zločinačku esenciju četničkog programa. Proglasio je rat za stvaranje homogene i etnički čiste Velike Srbije i borbu protiv svakoga ko kvari ideološku, vjersku i nacionalnu čistotu srpskog naroda. Iz toga sela je sredinom januara naredio napad na komuniste (partizane) u beranskom srezu i tako je, uopšte, počeo rat protiv partizana u Crnoj Gori. Sredstva za ostvarenje četničkog programa bila su saradnja sa okupatorom u borbi protiv partizana i brojni zločini, počinjeni u ime čistote nacije i homogenog etničkog prostora Velike Srbije, od kojih se izdvajaju kampanje etničkog čišćenja muslimana u bjelopoljskom, pljevaljskom, čajničkom i fočanskom srezu tokom januara i februara 1943. godine u kojima je, pod Đurišićevom komandom, ubijeno preko 9.000 muslimanskih civila“, navodi Papović.
Iako je Đurišić tokom rata mijenjao sjedište svog štaba, podsjeća, Gornje Zaostro ima „kultni položaj kod novočetnika“, jer ga smatraju polazišnom tačkom četničkog pokreta u Crnoj Gori.
„Zato se u Gornjem Zaostru okupljaju generacije novočetnika i nostalgično se podsjećaju ideoloških predaka, uz nadanje da će njihov poraz iz 1945. godine preokrenuti u pobjedu. Godinama su se sabirali na livadama Zaostra ispod šatora s crnim četničkim barjakom i dijelili su vojvodske titule viđenijim četnicima, vjerujući da će neki od njih metodom reinkarnacije postati novi Pavle Đurišić. Tu su se mnogi političari, pisci, novinari i guslari unizili do četničkog vojvodstva, a potom su širom Crne Gore pronosili prvobitnu Đurišićevu objavu. No, rezultati su bili skromni i sve se završilo na propalom pokušaju da Đurišiću podignu spomenik u Zaostru“, dodaje Papović.
Kada je izgledalo da će se „ova morbidna proslava svesti na godišnje vašarište“, prema riječima Papovića, u projekat se uključila SPC.
„Nadležni su odmah uočili da je kultno mjesto četničke ideologije obična livada i da, zbog nepostojanja spomenika Pavlu Đurišiću, novočetnici i prateći vjerujući narod nemaju oko čega da se okupe. Zato je pomjesna Eparhija budimljansko-nikšićka počela da gradi crkvu, posvećenu Paraskevi Rimskoj. Kultno mjesto četničkog pokreta stavljeno je pod hram i zaštitu vjerskih prava SPC, a Đurišić i „pripadnici Jugoslovenske kraljevske vojske u otadžbini“, kako u Crkvi Srbije iz milošte zovu četnike iz Drugog svjetskog rata, izjednačeni su sa ranohrišćanskom mučenicom iz 2. vijeka nove ere“, navodi on.
Tako je, kako je kazao Papović, „vješto udešeno“ da vjernici koji 8. avgusta dođu da formalno prisustvuju obredu posvećenom Paraskevi iz Rima, u suštini odaju poštu prvobitnim četnicima iz Polimlja.
„Pred vjernicima, od kojih su neki bili u četničkoj uniformi, episkop Metodije je posljednjeg 8. avgusta, nakon crkvenog uvoda, održao pomen onima koji su ‘u Otadžbinskom ratu bili vjerni kralju i otadžbini’, i istakao da su oni ‘život položili za ono za šta su se zakleli, za krst časni i slobodu zlatnu’. O tome kako je izgledala otadžbinska borba četnika za krst časni i slobodu zlatnu, o kojoj je govorio episkop Metodije, može se zaključiti na osnovu dijela biografije Pavla Đurišića“, ističe.
Đurišić i načelnik štaba italijanske divizije „Venecija“ potpukovnik Amadeo Simoneli, podsjeća Papović, potpisali su ugovor o vojnoj saradnji u Beranama 28. marta 1942. godine: „Đurišić se obavezao da će borbu protiv partizana voditi u skladu s italijanskim direktivama, dok su se Italijani obavezali da će Đurišićeve trupe snabdijevati oružjem, municijom, hranom i da će im usluge plaćati novcem. Da bi lakše izvodili zajedničke akcije, Italijani su dozvolili Đurišiću da štab premjesti u Kolašin. Italijani su Đurišiću isporučili: oko 1.000 pušaka sa oko 100.000 komada municije, 50 teških mitraljeza sa oko 80.000 komada municije, 20 minobacača sa 1.000 granata i 3 brdska topa. Nakon svakih 15 dana Đurišiću je isplaćivan novac u štabu divizije ‘Venecija’, a nakon svakih 10 dana isporučivali su mu oko tonu hrane“.
Papović naglašava da Đurišić nije bio „otadžbinski borac za krst časni i slobodu zlatnu,“ nego ratni zločinac koji je ideološko i etničko čišćenje vršio iz uvjerenja, ali i za novac, oružje i hranu. Bio je saradnik i plaćenik italijanskih fašista. Na isti način je služio i naplaćivao usluge njemačkim nacistima i srpskim kvislinzima.
„U maju 1944. godine Đurišić se u Beogradu sastao s predsjednikom Srpske kvislinške vlade generalom Milanom Nedićem, predstavnikom Trećeg rajha za Jugoistočnu Evropu Hermanom Nojbaherom i njemačkim komandantom za Jugoistok feldmaršalom Maksimilijanom fon Vajksom. Dogovorio je da od svojih četnika formira Crnogorski dobrovoljački korpus (CDK), koji su u potpunosti opremili Nedićev režim i Njemci. Nedić je Đurišića unaprijedio u čin potpukovnika i poslao mu je: 3.000 pušaka, 150 automata, 80 mitraljeza, 38 minobacača, 6 topova, 10 vagona žita, odjeću, obuću, kamione i gorivo. Nedić mu je odobrio i kredit od 5 miliona dinara. Njemačko oružje za Đurišića je dopremljeno iz njihove 2. oklopne armije, dok su njemačke trupe iz Banata Đurišiću odobrile pomoć od oko 900 konja. Kako bi efikasno usklađivali akcije, Njemci su u Đurišićev štab poslali oficira za vezu potporučnika Hojsa, dok je Đurišićev oficir za vezu s Njemcima bio kapetan Blagoje Knežević. Na osnovu ove pomoći, Đurišić je CDK organizovao po ugledu na Srpski dobrovoljački korpus (SDK) Milana Nedića. CDK je čak i formacijski bio samo nastavak SDK, pa je Đurišić pukove u CDK numerisao kao 6, 7. i 8. jer su prethodnih pet bili u SDK“, podsjeća Papović.
Sredinom avgusta 1944. godine, dodaje, Đurišić je sve svoje četnike uključio u njemačku operaciju „Ribecal“ (Durmitorska operacija) protiv jedinica Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije (partizana).
„CDK je imao oko 5.600 vojnika, ali je Đurišić mobilizacijom i trupama koje mu je iz Srbije poslao Nedić uspio da ovaj broj uveća na oko 10.000. Značajan broj boraca je nasilno mobilisan. Njemci su za ofanzivu sakupili oko 50.000 vojnika i sredinom avgusta su izvršili snažan napad na partizane. Đurišić je lično komandovao 8. pukom, koji je smatran najboljom četničkom jedinicom i zbog toga je nazvan ‘Gvozdeni puk’. On je iz Morače, preko Rovaca i Javorja, krenuo nastupao prema selu Brezna odakle su, sa improvizovanog aerodroma, angloamerički avioni prevozili preko 1.000 ranjenih partizana u bolnice u Italiji. Sedma crnogorska omladinska brigade ‘Budo Tomović’ i jedan bataljon OZN-e suprotstavili su se ‘Đurišlijama’ u reonu Vojnika. Bitka je počela na prevoju Javorak 23, a potom se vodila na Krnovu 24. i 25. avgusta. ‘Gvozdeni puk’ je razbijen na Ćeranića Gori. Đurišić je u ovoj bici bio nacistički plaćenik koji je s njemačkim oružjem i za njemačke potrebe napao partizane i htio da zarobi njihove ranjenike, ali je pretrpio težak poraz i tu je faktički izgubio i rat“, kazao je Papović.
Četničku saradnju sa fašistima i nacistima i borbu protiv partizana SPC je, kako je rekao, „brutalnom revizijom istorije preimenovala u otadžbinski rat za krst časni i slobodu zlatnu“ i tu tezu promoviše pod okriljem vjerskih obreda.
„Zajedničkim trudom novočetnika i Crkve Srbije uhodan je ritual za 8. avgust u selu Gornje Zaostro. Vjerni narod se sabira i veseli na livadi s crnim četničkim barjakom, a srpski prvosveštenici s praga hrama daju vjersku formu okupljanju. Sabranim vjernicima je sve jasno, osim što ne mogu da shvate kakvu vezu ima prepodobna mučenica Paraskeva Rimska sa limsko-sandžačkim četničkim odredima“, zaključuje Papović.
