Duvanski otpad zahtijeva posvećen i odgovoran pristup kreatora sektorske politike, poručio je državni sekretar Ministarstva ekologije, održivog razvoja i razvoja sjevera (MERS) Nenad Vitomirović.
Vitomirović je, kako je saopšteno iz MERS-a, na poziv Svjetske zdravstvene organizacije (SZO), učestvovao na Globalnoj konferenciji o kontroli duvana, koja je održana u Dablinu, gdje je govorio o aktuelnom pitanju Proširene odgovornosti proizvođača (EPR) u duvanskoj industriji.
On je, na sesiji „Proširena odgovornost proizvođača i duvanski proizvodi: Nova korporativna društvena odgovornost (CSR)“, predstavio napore Crne Gore na usklađivanju EPR sistema za duvanski otpad sa globalnim standardima kontrole duvana.
„Zahvaljujući SZO na podršci, on je izložio rezultate nacionalne studije izvodljivosti sprovedene 2023. godine, koja je ukazala na štetne efekte opušaka cigareta – često potcijenjenog, ali izuzetno toksičnog i postojanog oblika otpada koji sadrži mikroplastiku i toksične materije“, kaže se u saopštenju.
Vitomirović je rekao da filteri cigareta predstavljaju jedan od najštetnijih oblika plastičnog otpada.
„Ispuštaju toksične hemikalije u zemljište i vodu i predstavljaju ozbiljnu prijetnju za ekosisteme i zdravlje građana. To nije samo ekološki izazov – to je jako štetan otpad koji zahtijeva posvećen i odgovoran pristup kreatora sektorske politike“, naglasio je Vitomirović.
On je istakao da je duvanski otpad u koliziji sa konceptom cirkularne ekonomije.
„Njihov toksični sastav i postojanost u životnoj sredini čine ih nespojivim sa održivim praksama upravljanja otpadom“, ocijenio je Vitomirović.
U saopštenju se navodi da je Crna Gora odgovorila prepoznavanjem filtera duvanskih proizvoda kao plastike za jednokratnu upotrebu u okviru novog Zakona o upravljanju otpadom, čime su ovi proizvodi uključeni u nacionalni sistem EPR.
„Ova kategorizacija omogućava pravno utemeljen i strukturisan pristup kojim se proizvođači pozivaju na odgovornost za uticaj proizvoda tokom cijelog životnog ciklusa“, kaže se u saopštenju.
Vitomirović je upozorio da EPR ne smije postati sredstvo za „greenwashing“ od duvanske industrije, dodajuću da, bez snažnih zaštitnih mjera, EPR može biti zloupotrijebljen za stvaranje prividne odgovornosti, dok se zapravo podrivaju javnozdravstvene politike.
„EPR može funkcionisati samo ako se primjenjuje potpuno transparentno, bez uticaja interesa industrije i pod javnim nadzorom,“ istakao je Vitomirović.
On je podsjetio da član 5.3 Okvirne konvencije SZO nije samo smjernica – već pravna i moralna obaveza.
U saopštenju MERS-a se navodi da se Crna Gora obavezala na više ključnih principa u razvoju kredibilnog EPR sistema za duvanske proizvode, a jedan od njih je jasna kategorizacija svih oblika otpada povezanih sa duvanom, uključujući filtere, ambalažu i elektronske komponente iz e-cigareta i uređaja.
Dodaje se da je drugi ključni princip potpuno isključivanje predstavnika industrije iz procesa odlučivanja, regulatornih tijela i konsultacija, u skladu sa članom 5.3 FCTC, a sljedeći transparentan javni nadzor nad svim komunikacijama i procedurama koje uključuju industriju.
Kako se navodi, jedan od ključnih principa je upotreba sredstava iz EPR sistema ne samo za remedijaciju i čišćenje zagađenih područja, već i za javne edukativne kampanje, o toksičnom dejstvu duvanskih i nikotinskih proizvoda i podizanje svijesti mladih osoba o štetnosti duvanskog otpada.
„Ovo je više od reforme zaštite životne sredine. To je test naše društvene zrelosti – da li biramo zaštitu zdravlja i životnu sredinu ili trenutni profit,“ rekao je Vitomirović.
On je dodao da uspostavljanjem pravednog, transparentnog i odgovornog EPR modela, Crna Gora može biti lider u regionu.
Iz MERS-a su kazali da pristup Crne Gore dodatno potvrđuje da kontrola duvana i odgovornost prema životnoj sredini mogu ići ruku pod ruku, formirajući sveobuhvatnu strategiju koja je usklađena i sa direktivama Evropske unije i sa globalnim ciljevima održivog razvoja.
„Dok međunarodna zajednica traga za efikasnim modelima suočavanja sa ekološkim otiskom duvanske industrije, Crna Gora se izdvaja kao zemlja koja preduzima hrabre i vrednosno utemeljene korake, zasnovane na pravnim obavezama i prioritetima javnog zdravlja“, poručio je Vitomirović.
On je prisustvovao i svečanoj dodjeli nagrade koju je dobilo crnogorsko Ministarstvo finansija.
Iz MERS-a su kazali da je Crna Gora postala dobitnik prestižne međunarodne nagrade Fondacije Bloomberg Philantrophies za izvanredne rezultate u kontroli duvana kroz primjenu mjera oporezivanja duvanskih proizvoda.
