Crna Gora je osmu godinu zaredom zadržala status zemlje sa veoma visokim stepenom razvoja po mjeri čovjeka, pokazao je najnoviji izvještaj koji je objavio Program Ujedinjenih nacija za razvoj (UNDP).
Iz Kancelarije UNDP-a u Crnoj Gori su saopštili da se, sa vrijednošću indeksa razvoja po mjeri čovjeka (HDI) od 0,862, Crna Gora nalazi na 48. mjestu od ukupno 193 zemlje i teritorije.
Kako su naveli, HDI je pokazatelj koji se koristi za praćenje dugoročnog napretka u tri osnovne dimenzije ljudskog razvoja – dug i zdrav život, pristup obrazovanju i pristojan životni standard.
„Na vrhu liste nalazi se Island, a među prvih deset su Norveška, Švajcarska, Danska, Njemačka, Švedska, Australija, Hong Kong (Kina), Holandija i Belgija“, kaže se u saopštenju.
Navodi se da su najniže vrijednosti HDI-a zabilježene u Centralnoafričkoj Republici, Somaliji i Južnom Sudanu.
„Od zemalja regiona, u kategoriji zemalja sa veoma visokim razvojem po mjeri čovjeka, osim Crne Gore, nalaze se Slovenija (na 21. mjestu), Hrvatska (na 41. mjestu), Srbija (62. mjesto), Sjeverna Makedonija (68. mjesto), Albanija (71. mjesto) i Bosna i Hercegovina (74. mjesto)“, rekli su iz UNDP-a.
Oni su kazali da je, u periodu od 2003. do 2023. godine, vrijednost HDI-a u Crnoj Gori porasla sa 0,764 na 0,862, što predstavlja rast od 12,8 odsto.
Prema najnovijem Izvještaju o ljudskom razvoju, očekivani životni vijek u Crnoj Gori porastao je za 2,9 godina i iznosi 77 godina.
„U posmatranom periodu, očekivani broj godina školovanja djece povećan je za tri godine i sada iznosi 15,5 godina, dok je prosječan broj godina obrazovanja odraslih (25+) porastao za 2,3 godine i iznosi 12,8 godina“, kaže se u saopštenju.
Navodi se da je bruto nacionalni dohodak po stanovniku porastao za oko 74 odsto u posmatranom periodu.
„Indeks razvoja po mjeri čovjeka prilagođen nejednakostima (IHDI) uzima u obzir nejednakosti u sve tri HDI dimenzije. ‘Gubitak’ u ljudskom razvoju zbog nejednakosti je predstavljen razlikom između HDI I IHDI i za Crnu Goru iznosi 10,6 odsto“, kazali su iz UNDP-a.
Prema njihovim riječima, rodna ravnopravnost ključni je pokazatelj ukupnog napretka jednog društva, dok rodne razlike predstavljaju jedan od najdublje ukorijenjenih oblika nejednakosti.
Iz UNDP-a su naveli da se odnos napretka u razvoju po mjeri čovjeka među muškaracima i ženama izračunava kroz dva ključna indeksa – indeksom rodnog razvoja (GDI) i indeksom rodne nejednakosti (GII).
Oni su rekli da vrijednost ženskog HDI-a za 2023. godinu u Crnoj Gori iznosi 0,855, dok je HDI za muškarce 0,868, što rezultira GDI vrijednošću od 0,984.
Prema vrijednosti GII-a, koji mjeri rodne razlike u reproduktivnom zdravlju, političkom i ekonomskom osnaživanju, Crna Gora se nalazi na 40. mjestu od 172 zemlje.
Iz UNDP-a su rekli da je ovogodišnji Izvještaj o razvoju po mjeri čovjeka (HDR), pod nazivom: „Pitanje izbora: Ljudi i mogućnosti u eri vještačke inteligencije“, predstavljen danas u Briselu na hibridnom događaju koji su zajednički organizovali UNDP, Evropska komisija i Belgija.
„HDR za ovu godinu upozorava da se globalni napredak u razvoju po mjeri čovjeka suočava sa zabrinjavajućom novom stvarnošću – ljudski razvoj usporeno raste i nalazi se u izrazito osjetljivoj fazi“, kaže se u saopštenju.
Navodi se da bi se, bez odlučne akcije, svijet mogao naći na ivici razvojne krize.
Iz UNDP-a su rekli da je proteklih 30 godina indeks razvoja po mjeri čovjeka bilježio stabilan rast i smanjenje globalne nejednakosti.
Kako su naveli, iako je prošlogodišnji izvještaj donio prve znake oporavka nakon pandemije, ovogodišnji rezultati jasno pokazuju da se oporavak usporava.
„Isključujući godine krize 2020-2021. godine, ovogodišnji projektovani rast HDI predstavlja najmanji zabilježeni porast od kada je indeks prvi put izračunat 1990.“, kaže se u saopštenju.
Administrator UNDP-a Akim Štajner kazao je da se decenijama napredovalo ka cilju da cijeli svijet do 2030. godine ostvari veoma visok stepen razvoja po mjeri čovjeka.
On je rekao da identifikovano usporavanje predstavlja stvarnu prijetnju globalnom napretku.
„Ako trenutni tempo postane “novo normalno stanje”, cilj čije je ostvarenje planirano do 2030. godine bi mogao ostati nedostižan decenijama – što bi naš svijet učinilo manje bezbjednim, dublje podijeljenim i osjetljivijim na ekonomske i ekološke šokove“, naveo je Štajner.
U saopštenju se navodi da je, u kontekstu globalnih izazova, nejednakost u porastu četvrtu godinu zaredom.
Iz UNDP-a su rekli da su zemlje sa najnižim HDI vrijednostima posebno pogođene, jer najugroženije grupe sve više zaostaju.
„Ovo pogoršanje je posljedica smanjenih mogućnosti razvoja kroz tradicionalne modele rasta, poput industrijalizacije i izvoza, koji su ranije doprinosili kreiranju velikog broja radnih mjesta i smanjenju siromaštva“, kaže se u saopštenju.
Stalna predstavnica UNDP-a u Crnoj Gori, Ekaterina Paniklova, istakla je da Crna Gora nastavlja da se penje na HDI ljestvici, ostvarujući stalni napredak kroz pravednu tranziciju i digitalnu transformaciju, na putu ka zelenom razvoju i članstvu u Evropskoj uniji.
Ona je kazala da se istovremeno time ostvaruju skoro dvije trećine globalnih ciljeva održivog razvoja.
Paniklova je navela da, u vremenu globalnih izazova, vještačka inteligencija (AI) predstavlja transformacionu priliku.
„Uz nastavak unapređenja digitalnih javnih usluga i odgovorno upravljanje, može doprinijeti inkluzivnijoj, otpornijoj i održivoj budućnosti za građane i građanke Crne Gore“, dodala je Paniklova.
U saopštenju se navodi da izvještaj prepoznaje potencijal AI da odgovori na izazove savremenog razvoja, posebno u zemljama sa nižim prihodima.
Kako se dodaje, iako AI nije univerzalno rješenje, pametne politike danas mogu otvoriti nove puteve za rast i inkluziju.
U saopštenju se navodi da rezultati ankete pokazuju globalni optimizam, da 60 odsto ispitanika vjeruje da će AI pozitivno uticati na njihova radna mjesta, dok samo 13 odsto strahuje od gubitka posla.
„U zemljama sa niskim i srednjim HDI-om, 70 odsto očekuje rast produktivnosti zahvaljujući AI, a dvije trećine planira da ga koristi u obrazovanju, zdravstvu ili poslu već naredne godine“, kaže se u saopštenju.
Iz UNDP-a su rekli da izvještaj zagovara pristup vještačkoj inteligenciji koji je usmjeren na čovjeka, sa fokusom na tri ključna prioriteta – omogućavanje saradnje između ljudi i vještačke inteligencije, osiguranje kontrole nad AI sistemima i modernizaciju sektora obrazovanja i zdravstva u skladu sa zahtjevima 21. vijeka.
„Kako niko ne bi bio isključen iz novih mogućnosti, neophodno je smanjiti jaz u pristupu električnoj energiji i internetu – posebno u zemljama sa nižim HDI-om“, dodaje se u saopštenju.
Navodi se da pristup AI-u nije dovoljan sam po sebi i da će pravi uticaj vještačke inteligencije zavisiti od toga koliko će unaprijediti i osnažiti razvoj po mjeri čovjeka.
