U srednjoročnom izvještaju, objavljenom danas u Strazburu, Komitet navodi da su vlasti u Crnoj Gori preduzele određene korake ka promociji jezika manjina, uključujući i strateško planiranje, ali konstatuje da ključne preporuke u vezi sa romskim jezikom, date još u izvještaju iz 2023. godine, nijesu sprovedene.
„Pozdravljamo uključivanje ciljeva upotrebe jezika u novoj Strategiji za manjinsku politiku za period 2024–2028. godine“, navodi se u izvještaju. Ipak, dodaje se da je potrebna značajno veća posvećenost kada je u pitanju romski jezik.
Jedna od preporuka za hitno djelovanje iz 2023. godine bila je uvođenje romskog jezika u formalno obrazovanje. Iako Komitet pozdravlja pojedine inicijative, poput objavljivanja Romsko-crnogorskog rječnika, konstatuje da romski i dalje nije prisutan ni na jednom nivou obrazovnog sistema.
„Efikasne mjere su neophodne da bi se romski integrisao u javno obrazovanje – počevši od predškolskog i osnovnog, gdje nedostatak standardizacije ne bi trebao biti prepreka“, ocjenjuju eksperti.
Komitet priznaje postojanje raznih projekata koje finansira država, ali upozorava da oni nijesu dovoljni za sistemsku promjenu. Romski ostaje potpuno van formalnog obrazovanja, uprkos godinama preporuka i dostupnim resursima.
Druga ključna prepreka je nedostatak kvalifikovanih nastavnika. Prema informacijama koje su vlasti dostavile Komitetu, upravo to onemogućava razvoj održive strategije za nastavu na romskom jeziku.
„Ministarstvo za ljudska i manjinska prava, u saradnji sa Univerzitetom Crne Gore, razmatra uvođenje master programa iz romskog jezika, uz predavače iz regiona“, stoji u izvještaju.
Iako je ova inicijativa pozitivno ocijenjena, Komitet smatra da su potrebne hitne i dodatne mjere. Preporučuju se i kratkoročne motivacione mjere – poput stipendija, sigurnog zaposlenja i bonusa – kako bi se privukli studenti da se edukuju za ovu oblast.
Treća preporuka odnosila se na uvođenje romskog jezika u zvaničnu upotrebu, makar u jednoj opštini gdje je koncentracija romske populacije najveća. Međutim, kako navode crnogorske vlasti, ni jedna opština ne ispunjava zakonski prag od 5% govornika, što je uslov za takav status.
Osim toga, ističe se i nedostatak administrativnog kadra obučenog za upotrebu romskog jezika. Ipak, zabilježen je jedan pozitivan pomak: u novembru 2024. godine imenovan je prvi sudski tumač za romski jezik u Crnoj Gori, što se u izvještaju ocjenjuje kao važan signal za njegovu upotrebu pred pravosudnim organima.
Uprkos tome, Komitet izražava razočaranje što se preporuka o zvaničnoj upotrebi romskog jezika ne sprovodi i poziva vlasti da uđu u direktan dijalog sa romskom zajednicom, kao i da otvore mogućnosti zapošljavanja govornika romskog jezika u lokalnoj administraciji.
„Potrebni su konkretni koraci da se romski uvede u zvaničnu upotrebu makar u jednoj jedinici lokalne samouprave“, navodi se.
Komitet stručnjaka podsjeća da je ključno da se preporuke prenesu organizacijama i zajednicama na koje se odnose, kako bi se prilikom sprovođenja uzeli u obzir njihovi stavovi i potrebe. U tom kontekstu, eksperti pozivaju na transparentniju i inkluzivniju komunikaciju između državnih institucija i romske zajednice.
Vlasti Crne Gore dužne su da do juna 2027. dostave naredni periodični izvještaj o napretku u sprovođenju preporuka, a Komitet ističe da će posebnu pažnju posvetiti sprovođenju upravo onih preporuka koje se ponavljaju iz godine u godinu.
