Ovogodišnje redovno zasijedanje Svetog Arhijerejskog Sabora Srpske Pravoslavne Crkve započelo je svetom sabornom arhijerejskom Liturgijom i prizivom Svetog Duha u Spomen-hramu Svetog Save na Vračaru u utorak, 13. maja 2025. godine, uz načalstvovanje Njegove Svetosti Patrijarha srpskog G. Porfirija i sasluživanje prisutne gospode arhijereja iz otadžbine i rasijanja.
Sjutradan, 14. maja, u kripti Hrama Svetog Save na Vračaru, Sveti Arhijerejski Sabor je, pod predsjedništvom Njegove Svetosti i uz učešće sve Visokopreosvećene i Preosvećene gospode eparhijskih arhijereja Srpske Pravoslavne Crkve, započeo sa radnim dijelom zasijedanja. Na početku prve radne sjednice, po ustaljenoj praksi, episkopima se obratio Njegova Svetost Patrijarh srpski g. Porfirije pozdravnim slovom, u kojem je, analizirajući ulogu Sabora u životu Crkve i ukazujući na značaj sabornog odlučivanja, između ostalog rekao:
„…Kada se sabiramo u Sabor, ne predstavljamo pojedinačne eparhije kao izolovane administrativne jedinice crkvenog upravljanja. Naprotiv, sabiramo se kao nosioci jednog i nedjeljivog episkopata Hristovog, svjedočeći o sabornoj punoći Crkve koja se projavljuje na svakom mjestu. Naša sabornost nije pragmatičan mehanizam upravljanja preuzet iz sekularnih modela organizacije, već suštinski izraz same bogočovječanske prirode Crkve kao zajednice ljubavi u Duhu Svetome. Ovo sveto sabranje episkopa stoji kao živa ikona našeg zajedničkog sabornog iskustva i našeg jedinstva – svaki od nas duboko osjeća da nije izolovana jurisdikciona vlast nad povjerenom mu eparhijom već organski član istog Tijela Hristovog, loza istog nebeskog Čokota, smireni služitelj u istom Domu Božijem. Ne sastajemo se, stoga, samo radi rasprave o administrativnim pitanjima crkvenog života već prvenstveno radi zajedničkog duhonosnog rasuđivanja o životu Crkve Hristove u našem istorijskom vremenu i prostoru… Nalazimo se u turbulentnim vremenima. Trenutno previranje u svijetu, kao i u našoj otadžbini, iziskuje naše nepokolebivo jedinstvo. Sada više nego ikada moramo svjedočiti da je Crkva Sabor. Ona, dakle, sabira, ne dijeli, ne poistovjećuje se ni sa jednim fragmentom; ona je cjelina vjernog naroda, ona premošćuje razlike i miri. Drugim riječima, moramo svjedočiti da jedinstvo Crkve prevazilazi sve zemaljske podjele. To jedinstvo se čuva – ne pojačanim bavljenjem niti poistovjećivanjem sa svjetovnim pitanjima i nedoumicama nego proročkom distancom od svih ovozemaljskih ‘sotiriologija’. Jedinstvo se čuva bratskim savjetovanjem, poštovanjem našeg crkvenog Predanja i apostolske vjere i molitve koje nas konstituišu kao Crkvu Hristovu.“
„Ovogodišnje zasijedanje Svetog Arhijerejskog Sabora proteklo je u atmosferi obilježavanja dva velika jubileja – 1700 godina od Prvog vaseljenskog sabora u Nikeji i 850 godina od rođenja Svetog Save, prvog srpskog Arhiepiskopa i Prosvetitelja. Oba jubileja, od izuzetnog značaja kako za našu pomjesnu Crkvu tako i za vaseljensko Pravoslavlje, biće proslavljena u toku ove godine liturgijskim sabranjima, kao i naučnim skupovima, prigodnim akademijama, konferencijama, okruglim stolovima i izložbama u Beogradu i u eparhijama naše svete Crkve“, navodi se na sajtu SPC.
Razmotrivši izvještaje arhijereja o svetom i vrlinskom životu, pojedinih pravoslavnih hrišćana u našem rodu, potvrđenom ispovjedničkim podvigom ili pak krvlju mučeništva, Komisija Svetog Arhijerejskog Sabora za pripremu predloga za proglašenje svetih Srpske Pravoslavne Crkve preporučila je Saboru da imena nekolicine svetih jerarha, sveštenika, monaha i vjernih sinova i kćeri Svetosavske Crkve unese u Diptihe svetih, što je Sabor, po razmotrenju, sa radošću prihvatio, te imena ovih svetih objavljuje svojoj duhovnoj djeci zarad podražavanja u vrlini i čvrstini vjere. Liku svetih pribrojane su sljedeće ličnosti:
Nikodim (Milaš), Episkop dalmatinski, sa datumom praznovanja 4. oktobra/21. septembra;
Ispovjednik vjere protosinđel Kiril (Cvjetković), ispovjednik bezdinski i dalmatinsko-bokeljski, sa datumom praznovanja 12. oktobra/29. septembra;
Sveštenik Mihailo Barbić, paroh krtoljski, sa datumom praznovanja 22/9. januara;
Sveštenik Ilija Rodić, sa datumom praznovanja 9. maja/26. aprila;
Prepodobnomučenik Jovan Stjenički, sa datumom praznovanja 10. avgusta/28. jula svake godine;
Sveta i blažena Ana, majka svetog Vasilija Ostroškog, sa datumom praznovanja 13. maja/30. aprila;
Mučenici reškovački postradali od Turaka 1688. godine, sa datumom praznovanja 4. maja/21. aprila;
Prepodobnomučenici i mučenici rmanjski, sa datumom praznovanja 10. septembra/28. avgusta;
Mučenici garavički i bihaćko-petrovački, sa datumom praznovanja 27/14. jula svake godine.
Izmijenjen je datum praznovanja djece mučenika jastrebarskih i sisačkih: umjesto dosadašnjeg datuma (26/13. avgusta) njihov spomen će se ubuduće obilježavati 13. jula/30. juna svake godine.
Ustanovljen je zajednički, jedinstveni spomen Sabora Svetih Otaca koji učiše i koji se učiše riječi Božjoj i molitvi na Pravoslavnom bogoslovskom fakultetu u Beogradu – 6. februar/24. januar, kada će se oni proslavljati zajedno nezavisno od njihovih pojedinačnih spomena. Isto tako ustanovljen je i datum praznovanja Obretenja moštiju prepodobnog Jakova Tumanskog koje će se obilježavati 21/8. oktobra svake godine.
Na ovogodišnjem zasijedanju Svetog Arhijerejskog Sabora posebna pažnja je položaju i problemima Crkve kako u Srbiji i Republici Srpskoj, tako i u susjednim državama i u dijaspori. Kao i ranijih godina, posebna pažnja je posvećena izvještaju o stanju u našoj južnoj pokrajini – Kosovu i Metohiji. Nadovezujući se na ovu temu, a potvrđujući neraskidivu vezu sa izvorištem našeg duhovnog i nacionalnog identiteta, oličenu u ličnostima naših svetih vladara, Sabor je ustanovio i jedno novo odlikovanje – orden Svetog Kneza Lazara – koje će se dodjeljivati članovima Crkve za opšte zasluge.
Sabor je pokazao i brigu oko unapređenja duhovnog života i organizacije naše Crkve u rasijanju. U tom duhu, Sabor je obratio naročitu pažnju izvještajima o arhipastirskom radu arhijereja u dijaspori, kao i o završetku pravnih i crkveno-pravnih procesa u Sjedinjenim Američkim Državama i u Velikoj Britaniji. Na isti način, Sabor je konstatovao neophodnost da se nastavi proces crkveno-pravnog ujednačavanja i u pravnim sistemima drugih država širom dijaspore u kojima naša Crkva ima svoju jurisdikciju.
Saslušani su i analizirani izvještaji o radu Svetog Arhijerejskog Sinoda i eparhijskih arhijereja, kao i izvještaji o radu Patrijaršijskog upravnog odbora, Patrijaršijske biblioteke, Muzeja i Arhiva Srpske Pravoslavne Crkve, kao i dobrotvorne fondacije „Čovjekoljublje“ i drugih fondacija, ustanova i službi Srpske Pravoslavne Crkve u proteklom periodu. U tom smislu Sabor je sa dužnom pažnjom i brigom razmatrao mogućnosti unapređenja rada crkvenih zavoda i jedinica.
Sabor je takođe analizirao trenutno stanje i probleme crkvene prosvjete. Istom prilikom saslušani su izvještaji o radu svih obrazovnih ustanova Srpske Crkve, kao i izvještaj saborske Komisije kojoj je povjereno da pripremi prijedloge za reformu plana i programa srednjoškolskog obrazovanja u bogoslovskim školama Srpske Pravoslavne Crkve. Po saslušanju, Sabor je uzeo sa odobrenjem na znanje zaključke rada odnose Komisije i donio odluku o uvođenju sistema četvorogodišnjeg srednjoškolskog obrazovanja u srpskim pravoslavnim bogoslovijama koje će sa primjenom započeti već od 1. septembra školske 2025/26. godine.
Sabor je poklonio pažnju i pitanju izmjena i dopuna 14. i 15. člana Ustava Srpske Pravoslavne Crkve koji se tiču naziva eparhija i titulature episkopa.
Sabor se, i ove godine, pozabavio duhovnim posljedicama ratnih sukoba širom svijeta. Ovim povodom, Sabor ponovo podsjeća relevantne međunarodne institucije na stradanje pravoslavnih hrišćana u Ukrajini, Siriji, Palestini i kod nas, na Kosovu i Metohiji, apelujući pritom na sve koji imaju moć da spriječe dalja krvoprolića, mržnju, netrpeljivost, nepravdu i bezakonje.
Tokom Sabora održana je i sjednica Centralnog tijela za dovršenje Spomen-hrama Svetog Save na Vračaru, kojom prilikom je primljen izvještaj ovog tijela o svim dosadašnjim radovima izvršenim prilozima pobožnog naroda i uz pomoć države, kao i o preostalim radovima neophodnim da se izvedu u godini pred nama.
Sabor je tokom svog zasjedanja, po već utvrđenoj tradiciji, učinio posjetu Kraljevskom domu Karađorđevića, na poziv prestolonasljednika Aleksandra Karađorđevića, u čije ime je kao domaćin NJegovu Svetost Patrijarha i oce Sabora dočekao princ nasljednik Filip Karađorđević.
U Svetom Sinodu mandat je prestao Njegovom Visokopreosveštenstvu Mitropolitu braničevskom g. Ignjatiju i Njegovom Visokopreosveštenstvu Arhiepiskopu gornjokarlovačkom g. Gerasimu, čime će oni postati članovi zamjenici u narednom periodu. Kao članovi Sinoda u dosadašnjem mandatu ostaju Njegovo Visokopreosveštenstvo Mitropolit zvorničko-tuzlanski g. Fotije i Njegovo Visokopreosveštenstvo Mitropolit raško-prizrenski g. Teodosije, a za nove članove u predstojećem dvogodišnjem mandatu izabrani su Njegovo Visokopreosveštenstvo Mitropolit bački g. Irinej i Njegovo Preosveštenstvo Episkop budimljansko-nikšićki g. Metodije.
