To proizilazi iz odgovora Uprave policije (UP) na pitanje “Vijesti” koji su koraci mogli biti preduzeti da se masakri poput onih na Cetinju 2022. i 2025. možda spriječe ili ublaže, te šta je zakazalo u komunikaciji, nadzoru i reakciji.
Prije tri godine – 12. avgusta 2022. Vuk Borilović počinio je masovno ubistvo kad je u cetinjskom naselju Medovina ubio deset ljudi, a njih šestoro ranio, nakon čega ga je ubila policija. Prijestonicu je 1. januara ove godine zadesila još jedna tragedija, kad je Aco Martinović usmrtio 13 osoba, a potom počinio samoubistvo. Ukupno su stradale 23 osobe, od toga četvoro djece.
Skupštinski Odbor za bezbjednost i odbranu usvojio je sredinom juna izvještaje o aktivnosti policije tokom tragičnih događaja u Cetinju.
Dok je dokument o masakru koji se desio prvog dana ove godine označen stepenom tajnosti, u izvještaju o masovnom ubistvu u Medovini se navodi da su uočeni nedostaci bili kadrovski deficit, manjak raspoložive zaštitne interventne opreme, neadekvatno vatreno oružje koje se nalazi na zaduženju kod policijskih službenika, nedovoljna obučenost za rukovanje naoružanjem, nedovoljna obučenost policajaca za pristupanje u kriznim situacijama…
Ukazano je i da je otežavajuća okolnost tog dana bila i u nemogućnosti helikopterske jedinice Ministarstva unutrašnjih poslova (MUP) da pruži pomoć “u dijelu što bržeg transporta policijskih službenika do Cetinja, a dalje i u cilju bržeg transporta ranjenih lica do medicinskih ustanova” jer je helikopter bio u kvaru.
Iz UP su rekli da masovna ubistva spadaju u najteže i najnepredvidljivije bezbjednosne situacije.
“Takvi događaji, odnosno krivična djela teško ubistvo koja nastaju u situacijama kad ‘aktivni strijelac’ uspije da liši života i teško povrijedi više lica, odvijaju se brzo, dinamično i često bez jasnog motiva, pri čemu se izvršilac nalazi u stanju nekontrolisanog bijesa, u tzv. ‘ubilačkom pohodu’”, rekli su listu.
Navode da se u praksi i na osnovu iskustava drugih država, prepoznaju dvije kategorije izvršilaca – oni koji nasumično ubijaju i oni koji sistemski ciljaju veći broj žrtava “s jasnom namjerom da nanesu velike žrtve na određenoj teritoriji ili u određenom prostoru u veoma kratkom periodu, u većini slučajeva svjesni da će i sami izgubiti život”.
Istakli su da preventivnu ulogu, pored UP, imaju i lokalna zajednica, zdravstvene i socijalne službe, obrazovni sistem i porodica, koji su, tvrde, prvi pozvani da prepoznaju signale antisocijalnog ponašanja.
“Nakon događaja u januaru 2025. godine, formiran je Međuresorni tim koji je povezao ključne institucije: predstavnike Ministarstva prosvjete, nauke i inovacija, Ministarstva zdravlja, Ministarstva socijalnog staranja, brige o porodici i demografije, Uprave policije, Doma zdravlja Cetinje, Jedinice za hitnu medicinsku pomoć Cetinje, Centra za socijalni rad Prijestonice Cetinje, Vrhovnog državnog tužilaštva, Vrhovnog suda, Udruženja psihologa Crne Gore, Opšte bolnice Danilo I i predstavnike Prijestonice Cetinje, sa ciljem jačanja psihološke podrške građanima i unapređenja institucionalne saradnje”, konstatovali su.
Iz UP su kazali i da su sačinili sveobuhvatnu analizu nakon čijeg sagledavanja je konstatovano da sistem bezbjednosti u ranijem periodu nije bio pripremljen, niti obučen za djelovanje u takvim i sličnim visokorizičkim situacijama.
“U vezi sa tragedijom koja se dogodila 12. avgusta 2022. godine, sprovedenom analizom je konstatovano da komunikacija sa medijima i građanima nije bila na zadovoljavajućem nivou, prije svega zbog nedovoljne pripremljenosti i nesnalaženja u komunikaciji u kriznim situacijama. Uočeni su naslijeđeni nedostaci koji su se odnosili na obuku i opremljenost policijskih službenika, kao i na ograničene kadrovske i tehničke kapacitete, kao i sami način okončanja krizne situacije”, objasnilI su.
Iz UP objašnjavaju da je pored sprovedenih mehanizama kontrole, postupanje policije razmatrao i zaštitnik ljudskih prava i sloboda koji je dao osvrt i analizu, dok je pred Osnovnim državnim tužilaštvom na Cetinju formiran predmet radi utvrđivanja propusta u radu i eventualne krivične odgovornosti.
Ključni zaključak zaštitnika ljudskih prava i sloboda Crne Gore je da je UP povrijedio pravo na život Nataši (35), Marku (8) i Mašanu Martinoviću (10), koje je 2022. usmrtio Borilović.
Policija poručuje da su njeni službenici 1. januara ove godine postupali po prijavi, te da su odmah, bez odlaganja, uspostavili komunikaciju s medijima i građanima, uputili više upozorenja i obavještenja, formirali krizni štab, “reagujući po pravilima struke kad su ovakve krizne situacije u pitanju”.
“Sačinjena je informacija o postupanju koja je dostavljena mehanizmima kontrole: Odboru za odbranu i bezbjednost, Savjetu za građansku kontrolu rada policije i Odjeljenju za unutrašnju kontrolu rada policije koje je konstatovalo da nije bilo propusta u radu policijskih službenika u primjeni ovlašćenja”, rekli su.
Dodali su da je situacija okončana tako što je prijetnja izolovana i stavljena pod kontrolu “pri čemu je u trenutku kad se nalazio u bezizlaznoj situaciji, sa mogućnošću da se preda, ubica izvršio samoubistvo”, te da su svi kapaciteti i resursi MUP-a i policije stavljeni na raspolaganje u rješavanju krizne situacije.
“Naglašavamo da su Ministarstvo unutrašnjih poslova i Uprava policije u proteklom periodu više puta komunicirali javnosti čitav set mjera preduzetih tokom i nakon tragedije u januaru 2025. godine. Riječ je o sistemskim koracima usmjerenim na jačanje operativne spremnosti, bolju međusektorsku saradnju i veći fokus na prevenciju. Javnost je već upoznata s ovim mjerama, a njihova dosljedna primjena predstavlja najsnažniji mehanizam ublažavanja sličnih prijetnji u budućnosti”, konstatovali su.
Upitani kako treba da funkcioniše policijska stanica u crnogorskoj opštini, iz UP su odgovorili da se efikasna i funkcionalna stanica zasniva na četiri ključna elementa – kadrovskim kapacitetima (dovoljan broj obučenih službenika i instruktora za krizne situacije), tehničkoj opremljenosti (savremena oprema, vozila i sredstva za brze i rizične intervencije), obučenosti kadra (kontinuirane obuke, praktične simulacije i vježbe koje pripremaju službenike za djelovanje u uslovima aktivne prijetnje) i upravljanjem kriznom situacijom i komunikacijama.
Rekli su da su već sproveli reorganizaciju i ojačali kapacitete centara i odjeljenja bezbjednosti, posebno se fokusirajući na Odjeljenje bezbjednosti Cetinje, kao i da je od aprila uvedeno stalno dežurstvo Specijalne jedinice policije (SJP) po principu 24/7, što omogućava brzu reakciju u najrizičnijim situacijama.
“Angažovanje specijalnih jedinica u kombinaciji sa obučenim policijskim službenicima u patrolama je mjera koja predstavlja dio šire strategije proaktivnog djelovanja Uprave policije usmjerene na zaštitu života i bezbjednosti građana, očuvanju javne bezbjednosti i borbi protiv organizovanog kriminala”, objašnjavaju iz UP.
Ocjenjuju da će dežurne grupe SJP omogućiti brži i efikasniji odgovor na krizne situacije visokog rizika, uključujući i napade “aktivnog strijelca” i druge oblike prijetnji i nasilja, kao i upotrebu u borbi protiv teškog i organizovanog kriminala.
Navode da u cilju “optimizacije i potpune interoperabilnosti”, aktivno rade na povezivanju SJP sa Avio-helikopterskom jedinicom MUP-a, kako bi se obezbijedilo brzo angažovanje i veći operativni domet SJP na teritoriji države, “uz konstantno taktičko uvježbavanje i usavršavanje postupanja u kriznim situacijama”, te da pored toga, policijski službenici prolaze specijalističke mentalno-taktičke obuke koje podižu nivo operativne spremnosti.
“Uprava policije je, sagledavajući teške posljedice koje se odnose na visokorizične situacije kako u zemlji tako i u regionu, pokrenula mehanizme i javne nabavke za specijalizovanu opremu i vozila koja bi se koristila u ovim situacijama, kao mjera operativne spremnosti u suprotstavljanju složenim bezbjednosnim izazovima i preduzimanju aktivnosti u različitim kriznim situacijama. Javnosti je ranije predstavljeno da su nakon januarske tragedije sprovedene konkretne mjere za jačanje svih regionalnih centara bezbjednosti, odjeljenja bezbjednosti i stanica policije i integraciju specijalnih kapaciteta. Policija će nastaviti da gradi koncept stanice koja je moderno opremljena, kadrovski osnažena i u kontinuitetu obučavana za suočavanje sa najsloženijim bezbjednosnim izazovima”, istakli su.
Na pitanje kako bi trebalo da izgleda model komunikacije između lokalne stanice policije i državne centrale u kriznim situacijama, iz UP su odgovorili da su u takvim situacijama presudna brzina i preciznost komunikacije.
Navode da su su standardnim internim procedurama (SOP) definisana jasna pravila koja obezbjeđuju brzu koordinaciju lokalnog, centralnog i strateškog nivoa, precizna zaduženja patrola i specijalnih jedinica, te blagovremeno informisanje javnosti o rizicima, zabranjenim zonama i mjerama zaštite.
“Interne procedure i pravila usmjeravaju policijske službenike sa preciznim konkretnim zaduženjima i smjernicama u postupanju u najizazovnijim kriznim situacijama aktivnog strijelca ili aktivne prijetnje koje su nepredvidive, dinamične i koje se brzo odvijaju, gdje je uloga prve patrole brzo lociranje, zaustavljanje, izolacija i neutralizacija i stavljanje pod kontrolu prijetnje a sve u cilju spasavanja života i osiguranja bezbjednosti građana”.
Napominju da smjernice jasno razdvajaju bezbjednosne rizike u situacijama aktivnog strijelca ili aktivne prijetnje, od situacija sa “zabarikadiranim kriminalcima” i talačkim situacijama u kojima se primjenjuje taktika pregovaranja i kontrolisana upotreba sile.
“Svi pripadnici Uprave policije na lokalnom i centralnom nivou u regionalnim centrima bezbjednosti su upoznati sa standardnim operativnim procedurama koje su u operativnoj upotrebi do finalizacije izrade i usvajanja podzakonskih akata i pravila u postupanju, a kojima će se bliže urediti ova oblast”.
Iz policije poručuju da su izradili interne procedure za postupanje u situacijama aktivnog strijelca, sproveli specijalističke obuke i uvježbavanja na svim nivoima, kao i da je obučen “značajan broj instruktora” čiji je zadatak da kontinuirano podižu nivo znanja i spremnosti među službenicima.
Tvrde da se obuke realizuju u kontinuitetu, uz praktične simulacije realnih kriznih situacija.
“Njihova svrha je da svaka patrola zna kako da brzo locira, izoluje i neutrališe prijetnju, čime se direktno štite životi građana. Osim toga, pokrenute su javne nabavke specijalizovane opreme i vozila namijenjenih upravo za postupanje u ovakvim okolnostima”.
Rekli su da su, nakon januarske tragedije, obuke i simulacije postali obavezni segment rada svih jedinica policije, te da je time postavljen standard u postupanju “u kom svaki policijski službenik ima jasno definisane smjernice za postupanje”.
Navode da MUP, uz podršku Vlade, ulaže maksimalne napore na stvaranju preduslova i poboljšanju uslova, unapređenja kadrovskih potencijala i materijalno-tehničke opremljenosti policijskih službenika, kako bi odgovor na izazove bio što brži i efikasniji.
“Generalna prevencija kod aktivne prijetnje zahtijeva jedinstvenu, sinhronizovanu i zajedničku akciju cijelog društva: policije, zdravstva, obrazovanja, socijalnih službi, okruženja, porodice, ali i aktivno uključivanje NVO sektora, građana, tj. društva u cjelini. Samo ovakvim objedinjavanjem kapaciteta možemo ostvariti najviši stepen bezbjednosti i zaštite života građana”.
