Prosječna ocjena transparentnosti crnogorskih opština za prethodnu godinu iznosila je 52,5 bodova, što predstavlja pad od 1,5 bodova u odnosu na stanje prije dvije godine, a među lokalnim samoupravama koje su postigle najbolje rezultate izdvajaju se Plužine, Bar i Tuzi.
To je saopšteno na Forumu o borbi protiv korupcije na lokalnom nivou, koji je organizovala nevladina organizacija (NVO) Aktivna zona, a na kojem je predstavljen Indeks otvorenosti i transparentnosti crnogorskih opština za prošlu godinu, piše Mediabiro.
Izvršni direktor NVO Akivna zona, Miloš Marković podsjetio je da ta organizacija već godinama nastoji da kroz projekte i partnerstva jača odgovornost, transparentnost i povjerenje između građana i institucija.
Kazao je da ovaj događaj organizuju u okviru SELDI programa, uz podršku Evropske unije, sa ciljem da, kako je naveo, otvore prostor za dijalog, razmjenu iskustava i zajedničko djelovanje protiv korupcije – „tamo gdje ona najviše pogađa, u lokalnim zajednicama.“
„Jer borba protiv korupcije ne počinje u vrhovima vlasti, već na šalterima, u kancelarijama i u javnim nabavkama. Ona počinje tamo gdje građani svakodnevno komuniciraju sa svojim opštinama – gdje odlučujemo o budžetima, planovima, uslugama i kvalitetu života“, naveo je Marković.
Šef odjeljenja za istraživanje javnih politika (CeMI) Nemanja Stankov istakao je da je transparentnost lokalnih samouprava u Crnoj Gori i dalje na nezadovoljavajućem nivou, uprkos strateškom cilju pune integracije u Evropsku uniju, prenosi Mediabiro.
On je podsjetio da Crna Gora jeste pred vratima EU, ali da se ne smije dozvoliti da to zasjeni činjenicu da je sveobuhvatna transformacija sistema i dalje nužna.
„Ovakvi forumi su podsjetnik, ali i opomena da je stvaranje funkcionalnog sistema na svim nivoima vlasti preduslov za postizanje standarda vladavine prava. Iako se često u fokusu javnosti nalaze afere visoke korupcije, lokalni nivo je taj koji ima najveći potencijal da pruži konkretne rezultate u kreiranju transparentnog sistema javnih usluga,“ naglasio je Stankov.
Stankov je pohvalio i izvještaj Aktivne zone, navodeći da su rezultati njihovog Indeksa otvorenosti i transparentnosti gotovo identični rezultatima ASK-a.
„U oblasti antikorupcije, kao podcjelini, samo 10 od 23 opštine imaju rezultat iznad polovine mogućih bodova, a prosjek iznosi svega 6 od maksimalnih 16 bodova. Jasno je da je oblast antikorupcije najslabija karika u pogledu otvorenosti i transparentnosti lokalnih samouprava,“ upozorio je Stankov.
Predstavljajući ključne nalaze i preporuke iz publikacije: „Indeks otvorenosti i transparentnosti crnogorskih opština (2024. godina)“, autor Indeksa i projektni koordinator u Aktivnoj zoni Marko Šaranović pojasnio je da je istraživanje sprovedeno sa ciljem da se ocijeni dostupnost informacija i dokumenata od javnog značaja koje su lokalne samouprave u Crnoj Gori objavile tokom 2024. godine.
„Ovo je drugi put da naša organizacija izrađuje ovaj indeks. Prvi put to je bilo 2022. godine, zatim ga je 2023. radio Centar za građansko obrazovanje (CGO), a sada smo ga ponovo uradili za 2024. godinu. Ovim pristupom željeli smo da sagledamo obrasce, izazove i trendove u oblasti digitalne transparentnosti i odgovornosti lokalne samouprave, kao i mogućnosti građana da putem zvaničnih kanala prate rad svojih opština“, kazao je Šaranović.
Kazao je da su ukupno ocijenjene 23 opštine na osnovu 50 zatvorenih pitanja, raspoređenih u šest tematskih oblasti, navodeći da su pitanja bodovana ocjenama od 0 do 2, uz mogućnost parcijalnog bodovanja u vrijednosti od 0.25, kako bi se nijansirali različiti nivoi napora koje opštine ulažu u transparentnost, prenosi Mediabiro.
Šaranović je kazao da je istraživanje pokazalo da su Plužine najtransparetnija opština, da ih slijede Bar i Tuzi, dok je na poslednjem mjestu Žabljak.
„Na prvom mjestu i ove godine nalazi se opština Plužine, sa maksimalnih 80 bodova, isto kao i 2022. godine. Na drugom mjestu je ponovo opština Bar, koja je pokazala blago poboljšanje u oblasti digitalizacije informacija i javno dostupne dokumentacije. Na posljednjem mjestu ostala je opština Žebljak, sa dodatnim blagim padom u odnosu na prethodne rezultate“, precizirao je Šaranović.
Ukazao je da se većina opština ispod prosjeka nalazi na sjeveru Crne Gore, dok centralna regija prednjači po transparentnosti, ali sa vrlo malom razlikom u broju poena.
„Na jugu je zabilježen pad u broju objavljenih informacija u odnosu na 2022. godinu“, rekao je Šaranović.
Kazao je da tri tematske oblasti u kojima su opštine bile najažurnije su: objavljivanje opštih informacija (prosjek: 16,5 od maksimalnih 24 poena), informacije o budžetu (11 od 18 poena), i skupštinske aktivnosti (9 od 18 poena).
„U međuvremenu, pad se bilježi u oblastima javnih nabavki, javnih rasprava, konkursa i saradnje sa zajednicom, kao i u oblasti borbe protiv korupcije. U oblasti javnih nabavki, prosječan rezultat iznosio je samo 4,3 poena od maksimalnih 12, što znači da opštine objavljuju tek trećinu informacija koje bi trebalo. Čak 15 opština imalo je rezultat ispod prosjeka u ovoj kategoriji“, naveo je Šaranović.
Kazao je da su, iako je uvedena centralizovana forma CEIN, izostali prateći vodiči za građane, što je jedna od ključnih preporuka.
„Ovi vodiči su od suštinskog značaja za razumijevanje protoka i sadržaja informacija, posebno o sastancima i odlukama“, naveo je Šaranović.
Ukazao je da su neki od najmanje objavljivanih dokumenata su: završni računi budžeta, godišnji izvještaji o imovini, kao i izvještaji o realizaciji projekata i programa nevladinih organizacija.
Govoreći i preporukama, Šaranović je kazao da bi trebalo izrađivati i objavljivati detaljne i narativne vodiče, naročito o budžetu i javnim nabavkama, redovno, blagovremeno i godišnje objavljivanje svih zakonom propisanih dokumenata, sprovođenje kampanja za informisanje građana o dostupnim dokumentima i načinima pristupa informacijama, putem e-mail listi, fizičkih obavještenja i drugih kanala.
„Imamo primjere kvalitetnog razlaganja budžeta, ali je jasno da bi duža narativna forma bila mnogo korisnija i lakša za građane. Isto važi i za druge ključne oblasti. Takođe, preporučujemo različite vrste komunikacije i kampanja kako bi građani znali koji alati postoje i kako mogu da ih koriste“, zaključio je Šaranović.
Predsjednik Opštine Plužine, Slobodan Delić, kojem je dodijeljeno priznanje za najtrasnparentniju opštinu, kazao je da mu je drago što su postigli rezultat koji pokazuje kvalitet i nivo proaktivnosti.
„To je, ujedno, i obaveza za sve lokalne uprave. Vjerujemo da ćemo uspjeti da zadržimo ovaj nivo, pa čak i da budemo još bolji. Nadamo se i da će ostale lokalne samouprave u Crnoj Gori krenuti tim zajedničkim putem, jer sav posao koji radimo, radimo u interesu čitave zajednice. Nužno je da taj rad bude vidljiv, pristupačan i dostupan. Na kraju, svi smo na istom zadatku – da radimo što bolje, i da ono što radimo bude transparentno i dostupno građanima“, istakao je Delić.
Glavna administratorka Opštine Bar Anita Subašić Marvučić naglasila je značaj indeksa otvorenosti lokalnih samouprava, ističući da on predstavlja potvrdu da opštine, kao prvi i osnovni servis građana, ne samo da mogu, već i moraju da rade više na unapređenju transparentnosti i otvorenosti.
„Što se tiče Opštine Bar, sa sigurnošću mogu da kažem da će nam ovo priznanje biti dodatni podstrek i vjetar u leđa da nastavimo u tom pravcu,“ kazala je Subašić Marvučić.
Predsjednik Opštine Tuzi Lindon Gjelaj izrazio je zadovoljstvo povodom uspjeha koji je opština postigla u najnovijem istraživanju, naglašavajući važnost priznanja za jednu od najmlađih opština u Crnoj Gori.
On je istakao da se nada daljoj saradnji i napretku, kako u kontekstu budućih istraživanja, tako i u širem smislu razvoja zajednice.
„Nadam da ćemo unaprijediti mogućnosti, ne samo za vaše istraživanje, nego i za naše građane i čitavu državu, kao i da ćemo imati bolji trend u budućnosti,“ poručio je Gjelaj.
Tokom I sesije: Uloga lokalnih NVO u jačanju transparentnosti Izazovi i dobre prakse lokalnih organizacija civilnog društva u sprovođenju nadzora i zagovaranju odgovorne vlasti, istraživačica javnih politika u Institutu Alternativa Dragana Jaćimović navela je da se transparentnost često svodi na objavljivanje informacija koje opštine već posjeduju, ali koje izostaju iz javnosti.
„Ne tražimo dokumente koje nemaju, već one koje su po zakonu dužni da imaju i objave“, rekla je Jaćimović.
Posebno je ukazala na izazove u pristupu informacijama, navodeći da ti često zavisi od pojedinaca unutar sistema.
„Imamo primjere opština koje redovno odgovaraju na zahtjeve, a potom, nakon promjene kadra, nastaje zastoj. To ne bi smjelo da zavisi od lične volje“, istakla je Jaćimović.
Govoreći o otvorenim podacima, navela je da institucije često šalju dokumente u neadekvatnim formatima, što onemogućava analizu i dalje korišćenje.
„Tražimo da se podaci šalju u čitljivim elektronskim formatima, a ne kao skenirani papiri koje moramo dodatno obrađivati“, kazala je Jaćimović.
Kao primjer istakla je i problem sa portalima otvorenih podataka, koji su povremeno neaktivni ili sadrže irelevantne informacije.
„Otvoreni podaci moraju biti funkcionalni i upotrebljivi – da ih mogu koristiti i istraživači, i privreda, i građani“, poručila je Jaćimović.
Publicista i novinar portala UL info, Mustafa Canka poručio je da su transparentnost i odgovornost ključni za rad lokalnih samouprava.
Istakao je da rang-liste jasno pokazuju gdje su problemi i da je neefikasnost često posljedica pasivnosti i nedostatka kadra.
„Opština je temelj slobodnog društva. Lokalna politika je ta gdje se najjasnije vidi efikasnost vlasti“, rekao je Canka, navodeći Tuzi i Plužine kao pozitivne primjere zbog njihove transparentnosti i brzine reagovanja.
Upozorio je da vrijeme radi protiv neodlučnih i da je potrebno personalizovati odgovornost.
„Ako nemate odgovor, niste odgovorni“, naglasio je Canka, dodajući da reforme moraju biti izraz stvarne volje, a ne nametnute obaveze.
Posebno je pohvalio civilni sektor u Ulcinju, koji kroz saradnju sa medijima utiče na vlast i djeluje u interesu građana.
Događaj je organizovan u okviru projekta (Otvorena lokalna uprava: unapređenje transparentnosti i otvorenosti) koji sprovodi (Aktivna zona). Projekat je dio Programa malih grantova SELDI, u okviru projekta „Civilno društvo za dobru upravu i borbu protiv korupcije u Jugoistočnoj Evropi: Jačanje kapaciteta za zagovaranje zasnovano na dokazima, uticaj na politike i angažovanje građana (SELDI.net)”, koji finansira Evropska unija.
