Opština Pljevlja poništila je tender za nabavku specijalizovane bezbjednosne vitrine sa postamentom za izlaganje muzejskog eksponata – diatrete, jednog od najvrednijih kulturnih dobara Crne Gore.
Procijenjena vrijednost nabavke bila je je 50.000 eura bez PDV-a, a rok za isporuku bio je šest mjeseci od raspisivanja tendera, odnosno najkasnije do kraja septembra.
Iz Opštine su kazali da su tender poništili jer nije dostavljena nijedna ponuda.
Nabavkom specijalizovane vitrine stvorili bi se uslovi da diatreta, koja se godinama čuva daleko od očiju javnosti, po prvi put bude izložena.
U tenderskoj dokumentaciji je navedeno da postolje vitrine treba da bude od postojanog izdržljivog materijala, specijalnog čelika, bijele boje, da bude kvadratnog oblika, dužine stranice – 155 cm i visine – 25 cm. Postament kružnog oblika, od postojanog tvrdog materijala, bijele boje. Postament je potrebno da u osnovi ima mogućnost mehaničkog polukružnog rotacionog kretanja. Vitrina treba da je obezbijeđena senzornim sistemom koji će biti aktivan prilikom izloženosti vrijednog eksponata. Vitrina treba da je obezbijeđena bežičnim alarmnim sistemom koji će se aktivirati prilikom izloženosti staklenih površina mehaničkom udaru ili pokušaju nasilnog otvaranja, sa zvučnom sirenom.
Direktorica Zvičajnog muzeja u Pljevljima Dejana Drobnjak kazala je da nabavka specijalizovane vitrine sa postamentomo donacija UNESCO-a Muzeju.
Kazala je i da bi se vitrina koristila za povremeno izlaganje diatrete.
Iako spada u jedno od najvrednijih pokretnih kulturnih dobara Crne Gore, diatretu luksuzna čaša izrađenu od reljefno ukrašenog kristalnog bezbojnog stakla, koja potiče iz četvrtog vijeka, nije dostupna posjetiocima Zavičajnog muzeja u Pljevljima, a samo rijetki imali su priliku da je vide.
Ovaj eksponat, neprocjenljive vrijednosti, rijetko imaju priliku i da vide zaposleni u toj ustanovi.
Drobnjak kaže da sadašnji prostor u Centru za kulturu u Pljevljima nije adekvatan da bi se ovaj vrijedni eksponat mogao stalno izložiti.
Kaže da bi to bilo moguće jedino uraditi ukoliko bi Zavičajni muzej imao svoju zgradu, gdje bi bilo moguće organizovati fizičku i tehničku zaštitu.
Diatreta je pronađena tokom arheoloških istraživanja lokaliteta Municipium S pljevaljskom prigradskom naselju Komini 1975. godine.
Pljevaljska diatreta, jedna je od ljepših diatreta, koja pripada grupi mrežastih i savršene izrade, i u svijetu ih je četiri ili pet.
Diatreta nikada nije restaurirana i na njoj je originalna, gotovo dva milenijuma stara boja.
Čini je zvonoliki pehar od prozračnog bezbojnog stakla i kobaltno plava mreža koja u tri reda prstenova sa svim slobodno obavija prehar. Slova napisana iznad mreže su iste boje kao i mreža, mada natpis nije povezan s mrežom, već stoji slobodno i sastoji se od 19 slova. Oštećeno je jedno slovo ‘O’, a posljednje slovo koje nedostaje, najverovatnije je slovo ‘M’(emoria). Natpis glasi: VIVAS PANELLENI BONA (Paneleni za sjećanje).
Visina diatrete je 14,9 centimetara, prečnik otvora 13,3, baze 3,7 centimetara. Može se datirati u IV i početak V vijeka nove ere, a mjesto izrade su čuvene kelnske radionice. Mreža i pehar su od jednog komada. Nakon umakanja jezgra u boju i hlađenja, staklo se brusilo točkićima raznih oblika i dimenzija, tako da se dobijala mreža koja je za osnovu, tj. jezgro, vezana staklenim stubićima. Diatrete nisu samo tehnički kuriozitet, već, zbog savršene virtuoznosti kojom je vođen točkić za brušenje, predstavljaju i umjetničko dostignuće.
Do sada je otkriven mali broj diatreta, a samo njih nekoliko je u potpunosti sačuvano. Diatreta je nađena na nekropoli dva u grobnici velikih dimenzija koja se sastojala od više odaja i komora na lokalitetu Municipijum S. Pronađena je u olovnom sarkofagu. Grobnica je odavno bila opljačkana, ali pljačkašima je promakao ovaj skupocjeni nalaz položen pored desnog ramena pokojnika.
Majstori koji su radili diatrete bili su pod posebnom zaštitom rimskih careva i imali povlašćen tretman. Za života mogli su napraviti samo jednu do dvije diatrete.
