Ako pogledamo kroz istoriju, masovni protesti su često bili ključni za promjene nepravednih zakona, odgovornost vlada i druge značajne društvene promjene. Neki od njih okupili su toliki broj ljudi da su postali prelomni trenuci u svjetskoj istoriji. Iako nijesu svi najmasovniji protesti u svijetu uvijek postizali svoje ciljeve, ostavili su dubok trag u društvu i često inspirisali druge demonstracije širom svijeta.
Period između 2010. i 2020. godine obiljeležila je prava eksplozija masovnih protesta koji su nagovještavali duboke društvene i političke promjene. Sve je krenulo od Tunisa, gdje je Arapsko proljeće pokrenulo talas revolucija i pobuna širom arapskog svijeta. Ubrzo su se veliki protesti proširili na zemlje poput Turske, Brazila, Ukrajine i Hongkonga. Krajem decenije, demonstracije su zahvatile i Sudan, Irak, Alžir, Francusku, Indoneziju, Indiju, Liban, Haiti i veći dio Latinske Amerike.
Tokom ove decenije, više ljudi nego ikada ranije je izašlo na ulice, vođeni ujedinjenim zahtjevima za pravdom, slobodom i jednakim pravima. Takođe, ovi protesti su odražavali globalne frustracije zbog nejednakosti, korupcije i političke represije. Iako su motivi i ciljevi varirali od zemlje do zemlje, zajednička nit ovih pokreta bila je težnja za promjenom i odlučnost naroda da se suprotstavi nepravdi. Odlučnost, čak i kada je u cijenu uključeno i lično žrtvovanje.
Masovni protesti su organizovane kolektivne akcije koje okupljaju izuzetno veliki broj učesnika s ciljem izražavanja nezadovoljstva, zahtjeva za promjenama ili pružanja podrške određenim idejama. Da bi se protest kvalifikovao kao „masovni,“ mora da ispuni nekoliko ključnih kriterijuma:
Ovi događaji često okupljaju stotine hiljada, a ponekad i milione ljudi, i zbog toga su vidljivi na nacionalnom i globalnom nivou.
Protesti ove veličine često dovode do značajnih promjena, bilo da je riječ o zakonodavstvu, političkim režimima ili društvenim normama. Čak i kada ne ispune sve ciljeve, oni su dalja inspiracija za neke buduće pokrete.
Masovni protesti privlače veliku pažnju lokalnih i međunarodnih medija, i samim tim jačaju uticajem i vidljivošću.
Pored ovih osnovnih elemenata, ovakvi pokreti često imaju i simbolički značaj, jer izražavaju kolektivnu snagu naroda i njegovu sposobnost da utiče na društvene procese.
Protesti su oduvijek imali ključnu ulogu u oblikovanju modernih društava i često su bili pokretači promjena od kojih su nastajale značajne političke i društvene transformacije. Neki od najmasovnijih protesta u istoriji ostavili su dubok trag – ne samo u društvima u kojima su se održali, već i u globalnim pokretima za ljudska prava, socijalnu pravdu i političke reforme.
Bez obzira na to što nijesu svi protesti postizali svoje ciljeve, njihov uticaj na politiku, zakonodavstvo i društvene norme je bio izuzetno značajan. Predstavićemo vam nekoliko najvećih protesta u modernoj istoriji, koji su postali simboli borbe protiv nepravde, nejednakosti i političkih represija.
Jedan od najvećih protesta u modernoj istoriji bila je masovna borba indijskih farmera protiv agrarnih zakona koje je pokušala da uvede vlada. U protestima je učestvovalo nevjerovatnih 250 miliona ljudi, čineći ih najmasovnijim u istoriji. Zahtjev farmera je bio ukidanje novih zakona za koje su smatrali da će dovesti do ukidanja njihovih prava i smanjenja sigurnosti. Iako su protesti trajali više od godinu dana, na kraju su farmeri uspjeli da postignu svoju ključnu pobjedu – vlada je povukla kontroverzne zakone.
Prije ulaska SAD sa saveznicima u rat u Iraku 2003. godine, milioni ljudi širom svijeta izašli su na ulice da izraze svoje protivljenje vojnoj intervenciji. Ovaj globalni protest bio je jedan od najvećih u istoriji, s protestima održanim u više od 60 zemalja. Održavali su se u velikim gradovima poput Londona, Njujorka i Berlina. Iako rat u Iraku nije bio zaustavljen, ovaj masovni otpor postavio je temelje za buduće antiratne pokrete. Prema francuskom akademiku Dominiku Renjeu, u gotovo 3.000 protesta širom svijeta, učestvovalo je oko 36 miliona ljudi.
Black Lives Matter (BLM) pokret je tokom 2020. godine uključivao najveći talas protesta, izazvan ubistvom Džordža Flojda od strane policije u Mineapolisu. Cio pokret je ujedno postao i globalni fenomen, sa hiljadama ljudi koji su izašli na ulice u više od 60 zemalja kako bi se borili protiv policijske brutalnosti i rasizma.
Počevši kao reakcija na konkretan incident, pokret je ubrzo postao simbol šire borbe za prava manjinskih zajednica, jednakost i ljudska prava. BLM se i dalje smatra jednim od najuticajnijih društvenih pokreta 21. vijeka. Po nekim procjenama, samo u SAD-u je u protestima učestvovalo između 15 i 26 miliona ljudi.
Jedan od najpoznatijih protesta u istoriji bio je onaj na Tjenanmen trgu u Pekingu 1989. godine. Demonstracije su počele kao studentski protest za veće političke slobode i bolje uslove života, ali su brzo prerasle u masovni otpor protiv komunističke vlasti. Procjene broja poginulih variraju, ali se pretpostavlja da je nekoliko stotina, pa možda i više ljudi ubijeno tokom gušenja protesta. Demonstranti nijesu uspjeli da postignu političke reforme, ali je protest postao simbol borbe za ljudska prava u autoritarnim režimima.
Majska pobuna u Francuskoj 1968. godine ostaje jedan od najpoznatijih primjera masovnih protesta u modernoj istoriji. Počela je kao studentski pokret, usmjeren protiv konzervativnih društvenih normi, nedostatka sloboda i rigidnog obrazovnog sistema. Ubrzo su im se pridružili radnici, koji su organizovali generalni štrajk koji je okupio preko 10 miliona ljudi i praktično paralisao zemlju.
Sličan talas studentskih protesta 1968. zahvatio je i SFRJ, gdje su studenti, inspirisani globalnim dešavanjima, izašli na ulice. Oni su zahtijevali demokratizaciju društva, bolje uslove u obrazovanju i borbu protiv privilegija partijskih elita.
Arapsko proljeće je bila serija protesta koja je počela u Tunisu, ali se ubrzo proširila na Egipat i druge zemlje Bliskog istoka i Sjeverne Afrike. U Egiptu su milioni ljudi izašli na ulice tražeći pad dugogodišnjeg predsednika Hosnija Mubaraka. Nakon nekoliko mjeseci neprestanih protesta, Mubarak je bio prisiljen da podnese ostavku, i ovaj potez se smatra simbolom nade za demokratiju u autoritarnim režimima.
U Srbiji građani takođe koriste proteste kao legitiman način iskazivanja nezadovoljstva, i ovi protesti su neretko u novijoj istoriji odražavali političke i društvene promjene. Neki od najvažnijih uključuju:
Demonstracije 9. marta 1991. gdje su glavni zahtevi bili smjena rukovodstva državne televizije i kraj represije režima Slobodana Miloševića.
Protesti protiv izborne krađe (1996. –1997.) su izbili nakon što je režim odbio da prizna pobjedu opozicione koalicije „Zajedno“ na lokalnim izborima.
Jedan od najmasovnijih protesta u modernoj istoriji Srbije održan je 5. oktobra 2000. godine, kada su milioni građana širom zemlje izašli na ulice zahtijevajući kraj Miloševićevog režima. Kulminacija protesta bila je zauzimanje zgrade Savezne skupštine u Beogradu.
Ekološki protesti (2021. – 2022.) su bili usmjereni na zaštitu životne sredine, gdje je glavni povod bila planirana eksploatacija litijuma.
U Srbiji postoji duga tradicija borbe građana za pravdu, slobodu i očuvanje osnovnih prava, a tako je i sa studentskim protestima koji se trenutno održavaju širom zemlje. Povod za masovnu blokadu svih fakulteta univerziteta u Beogradu i Novom Sadu, kao i svih državnih fakulteta u Kragujevcu je pad nadstrešnice na željezničkoj stanici u Novom Sadu.
Protesti, pogotovo oni masovniji, su bili i ostali ključni pokreti borbe za pravdu, slobodu i društvene promjene. Bez obzira na povod protesta, svaki od njih je odražavao i odražava snagu organizovanja ljudi u borbi za promjene. Na primjeru Srbije možemo vidjeti da građani, a posebno mladi, nastavljaju tradiciju aktivizma i borbe za sigurnost i odgovornost.
