Već duže vrijeme postoji nizak stepen povjerenja građana u izborni proces, a činjenica da gotovo polovina građana vjeruje da birači glasaju za određenu političku partiju zbog novca ili druge koristi koje im ta partija ponudi jedna je od posljedica takvog stanja, ocijenila je profesorica na Univerzitetu “Donja Gorica” Nikoleta Đukanović .
“Tome svakako doprinosi i loš životni standard građana, teška ekonomska situacija, nemoć institucija da se izbori sa korupcijom, ali i sami političari i nosioci vlasti koji su takvo stanje i kreirali”, rekla je ona “Vijestima”.
Svaki drugi građanin smatra da su ljudi ucijenjeni da glasaju na određeni način, a više od polovine njih da su birači plaćeni da glasaju za nekoga, pokazalo je istraživanje rađeno za potrebe Crnogorske nacionalne izborne studije (MNES) na uzorku od 1.200 ispitanika.
Đukanović je podsjetila na izjavu bivšeg premijera Zdravka Krivokapića koji je javno pozivao građane da uzmu novac koji im partije nude a da glasaju shodno svojoj volji, a da za “poziv građanima na koruptivne radnje nije ni osjećao ni podnio nikakvu odgovornost”. “Onda ni ne čudi što toliki procenat građana vjeruje da birači glasaju uz određenu novčanu nadoknadu, ili neku drugu korist, a ne shodno svojoj volji i preferencama”, rekla je ona.
Tokom trodecenijske vlasti Demokratske partije socijalista izbilo je više afera u kojima su funkcioneri te stranke optuživani za potkupljivanje glasača, partijsko zapošljavanje, nezakonito finansiranje stranke itd.
“Prethodna vlast u Crnoj Gori (DPS), koja je vladala više od dvije decenije, opstajala je upravo zahvaljujući kupovini glasova i zastrašivanju birača”, saopštili su iz Socijalističke narodne partije (SNP). “Kupovina glasova je radnja koja je kažnjiva, ali je javna tajna da postoji”.
SNP tvrdi da ima svoje lojalne birače, i zahvaljujući njima “bitiše više od četvrt vijeka na političkoj sceni”.
“Nikada se nismo bavili ucjenama i kupovinom glasova, jer bi time pokazali nemoć i nepostojanje demokratskih normi”, poručili su.
Pitanja da prokomentarišu rezultate istraživanja, da li je njihova partija nekad nudila novac ili ucjenjivala za glas, ali i da li sumnjaju da su druge partije to radile su upućena i Pokretu Evropa sad, Demokratama, Novoj srpskoj demokratiji, Demokratskoj narodnoj partiji, Bošnjačkoj stranci, DPS-u i Socijaldemokratama, ali one nisu “Vijestima” dostavile odgovor.
Đukanović smatra da “možemo pratiti duži kontinuitet takvog stanja, posebno kada govorimo o političkim partijama koje ne biraju, čak ni protivzakonita sredstva da dođu do birača”.
“Bez ikakvih moralnih ili zakonskih okvira, bez ikakve odgovornosti, takvo ponašanje prolazi nekažnjivo i ono samo još više urušava demokratiju i težnju ka fer i slobodnim izborima, kao i povjerenje građana u izborni proces i institucije koje taj proces realizuju”, ističe ona.
Na prekjučerašnjem predstavljanju MNES-a rečeno je da je ona dio komparativne studije o izbornim sistemima (CSES) koja se sprovodi u velikom broju država.
“Ovo istraživanje će biti dio globalne baze podataka, pa će istraživači koji se interesuju za ova pitanja moći da upoređuju nalaze iz više zemalja”, rekao je predsjednik Upravnog odbora CEMI-ja Zlatko Vujović i najavio da će nalazi studije biti predstavljeni i skupštinskom Odboru za izbornu reformu.
Glavna istraživačica studije Olivere Komar kazala je da je istraživanje zasnovano na percepcijama građana. “Međutim, kada je u pitanju izborni proces, percepcije se vrlo lako prevode u realnost jer ukoliko pojedinac očekuje da će biti kažnjen na poslu ili nekom drugom mjestu, on će prilagoditi svoje ponašanje tom očekivanju”.
Na pitanje da li se glasovi pošteno broje, nešto više od petine ispitanika je izrazilo sumnju u tu tvrdnju, 27,4 odsto njih je odgovorilo da se to dešava ponekad, a oko dvije petine da se dešava stalno ili često.
Slični odgovori bili su i kod pitanja da li su opozicioni kandidati i partije spriječeni da se kandiduju, gdje je oko petina ispitanih građana rekla da se to stalno ili često dešava, 30,3 odsto da se ponekad dešava, a 37,7 odsto da se uglavnom ili nikad ne dešava.
Nešto više od polovine građana smatra da birači bivaju plaćeni da glasaju za nekoga, četvrtina da se to dešava ponekad, a 16,8 odsto da se to uglavnom ili nikad ne dešava.
Svaki drugi ispitanik misli da su ljudi ucijenjeni da glasaju na određeni način, petina smatra to uglavnom ili nikad nije slučaj, a nešto više od četvrtine da se to ponekad dešava.
Približno trećina smatra da su izborni zvaničnici uglavnom ili često nepristrasni, nešto manje njih da se to ponekad dešava. Sa druge strane, 29,3 odsto smatra da se ta pojava uglavnom ili nikad ne dešava.
Na osnovu ovih rezultata izračunat je indeks izbornog integriteta koji u rasponu od jedan do pet u Crnoj Gori iznosi 2,97.
Svaki drugi ispitanik smatra da su posljednji parlamentarni izbori sprovedeni pošteno, a približno isti broj ima povjerenje u Državnu izbornu komisiju.
Tridesetogodišnju vladavinu DPS-a su, između ostalog, obilježile afere. Zapošljavanje pred izbore, pritisak na zaposlene u javnom sektoru i zloupotreba socijalnih davanja, samo su neke od optužbi da su tako prikupljani glasovi.
Uoči parlamentarnih izbora 2012. godine, na sjednici te partije, tadašnji direktor Zavoda zapošljavanje Zoran Jelić je rekao da će “ako pomognu čovjeku da se zaposli, dobiti četiri glasa za DPS” i dodao da “ulaganje u aktivne mjere zapošljavanja nije trošak već investicija”. Godinu kasnije, poslanici Pozitivne Crne Gore su objelodanili audio-snimke sa te sjednice, a nakon tog, u javnost je kasnije dospjelo više snimaka iz nekoliko opština o navodnoj kupovini glasova za DPS.
U javnost su dospjeli i audio-snimci na kojima se čuje kako aktivistikinja DPS-a iz podgoričke Mjesne zajednice Zagorič Dušica Vulić objašnjava potencijalnim kandidatima kako da budu podobni da bi postali profesionalni vojnici. Za to je, kako je objasnila, potrebno “prepoznavanje na terenu”- da se kandidat izjašnjava kao Crnogorac i da pokaže simpatije prema vladajućoj partiji, odnosno da obeća da će glasati za nju.
“Vijesti” su 2020. godine otkrile da DPS ima pristup podacima o građanima koji nisu dostupni ostalim partijama preko biračkog spiska, a da u bazi koja sadrži te podatke procjenjuju hoće li ih građani glasati. Izvod iz baze za dva biračka mjesta u Škaljarima otkriva da DPS, osim pristupa podacima iz biračkog spiska, sadrži i lične podatke koji ne bi trebalo da budu dostupni partijama, a inače se mogu naći u Centralnom registru stanovništva Ministarstva unutrašnjih poslova.
