Na osnovu preporuke koju je nedavno predstavila Multisektorska radna grupa za unapređenje mortalitetne statistike u Crnoj Gori, u okviru dokumenta pod nazivom Situaciona analiza mortalitetne statistike u Crnoj Gori i predlozi za njeno unapređenje, postignut je konsenzus Ministarstva zdravlja , Ministarstva unutrašnjih poslova , MONSTAT-a i Instituta za javno zdravlje Crne Gore da se publikuju do sada nepublikovani podaci Instituta za javno zdravlje Crne Gore o uzrocima umiranja počev od 2010. godine.
Shodno ovoj preporuci, Institut za javno zdravlje (Centar za evidenciju podataka i istraživanje u oblasti javnog zdravlja) pripremio je prvi set podataka za publikaciju za period 2010-2019 godina, a u narednom periodu biće publikovani i podaci iz ostalih godina.
Naime, kako Multisektorska radna grupa navodi u Situacionoj analizi:
„… Publikovati podatke o uzrocima umiranja iz prethodne decenije (počev od 2010. godine) od strane Instituta za javno zdravlje Crne Gore, te komunicirati publikovane podatke uprkos manjkavosti u kvalitetu istih, jer se na taj način najbolje postiže alarmiranje stručne javnosti i posljedična mobilizacija svih neophodnih snaga i resursa radi unapređenja postojećeg stanja. Takođe, publikovanje podataka neophodno je za buduće kontinuirano praćenje i omogućilo bi evaluaciju sprovođenja predloženih mjera za unapređenje mortalitetne statistike u Crnoj Gori. Smetnju publikovanju ne predstavljaju ni razlike u podacima o broju umrlih lica koji se godinama uredno izvještavaju i komuniciraju iz MONSTAT-a sa podacima koje bi trebalo da publikuje i komunicira IJZCG, jer se podaci baziraju na različitim izvorima, te je shodno tome uobičajeno da postoje razlike u izvještavanju uzroka smrti nastalih isključivo na osnovu potvrda o smrti i podataka generisanih na osnovu prijava smrti u lokalnim ispostavama MUP-a…“
Takođe, u istom dokumentu se navodi i sljedeće:
„…Po ugledu na naslijeđene i ranije definisane načine funkcionisanja sistema nadzora mortaliteta, iz perioda kada je Crna Gora participirala u okviru drugih državnih uređenja, nastavilo se sa vođenjem mortalitetne statistike i po sticanju nezavisnosti 2006. godine. Tako je, Uprava za statistiku (MONSTAT) sve do 2010. godine izvještavala o uzrocima umiranja, a na osnovu šifriranja podataka iz prispijelih potvrda o smrti.
Navedena promjena bila je uslovljena promjenom zakona o Matičnim registrima, kojim je nadležnost vođenja evidencije o umrlim licima prešla sa organa lokalnih samouprava na Ministarstvo unutrašnjih poslova (MUP), u čijoj nadležnosti je Registar umrlih. Posljedično je, počev od 2010. godine, za šifriranje potvrda o smrti zadužen Institut za javno zdravlje Crne Gore (IJZCG), koji je sve do 2018. godine potvrde o smrti dobijao posredno, tj. kao foto-kopije potvrda o smrti koje su prispjele MUP-u, a počev od 2018. na osnovu potvrda o smrti koje se obavezno dostavljaju i Institutu.
Tako, počev od 2010. godine MONSTAT izvještava o umiranju bez uzroka smrti (mjesečno i na godišnjem nivou). Ovi podaci se dostavljaju EUROSTAT-u kao demografska statistika od 2008. godine, a od 2020. godine, na zahtjev EUROSTAT-a, MONSTAT dostavlja sedmične podatke o umrlim licima, kao odgovor na COVID-19 pandemiju, koji služe za računanje tzv. „viška smrtnosti“ (excess mortality).
Sa druge strane, predviđeno je da od 2010. godine IJZCG izvještava o umiranju u odnosu na uzroke smrti, ali usljed stava da dostupni podaci nijesu dovoljnog kvaliteta, te da se na njih ne može osloniti, podaci o umiranju u odnosu na uzroke smrti nijesu izvještavani, ni javno komunicirani od strane Instituta zaključno sa kalendarskom 2022. godinom, kako na nacionalnom, tako ni na međunarodnom nivou…“
Shodno navedenom, u narednom periodu, Institut će publikovati ove podatke i zajedno sa ostalim resorima koji učestvuju u proizvodnji podataka koji se tiču mortalitetne statistike, a u koordinaciji od strane Ministarstva zdravlje Crne Gore, nastaviti da radi na unapređenju kvaliteta podataka kroz realizaciju ostalih preporuka iz Situacione analize.
Podaci o uzrocima smrti prema polu i starosnim grupama biće odmah dostupni na internet strani Instituta za javno zdravlje Crne Gore, a naknadno će biti objavljeni u elektronskoj i štampanoj verziji publikacije Instituta za javno zdravlje Crne Gore Statistički godišnjak o zdravlju stanovništva i zdravstvenoj zaštiti.
