To je direktna posljedica odluke vlasti da od ove godine duplira stopu poreza za hotelski smještaj – sa sedam na 15 odsto.
„Jednostavno su prešli u privatan smještaj i nisu produžavali rješenje za hotel. Cilj nije bio da izjegnu plaćanje obaveza prema državi, već zato što su nameti veći za hotele nego za privatan smještaj“, pojašnjava za Radio Slobodna Evropa predsjednik Udruženja hotela Crne Gore Nikola Pejović.
Odluku o povećanju poreske stope izglasala je septembra prošle godine parlamentarna većina, koju čine Pokret Evropa sad premijera Milojka Spajića i nekadašnji Demokratski front predsjednika parlamenta Andrije Mandića.
Poreska stopa na hotelski smještaj u zemljama Evropske unije je od pet do 14 odsto, pokazuju podaci Evropske kancelarije za statistiku (EUROSTAT) dostavljeni RSE-u.
Porez je povećan uprkos upozorenjima struke da će to negativno uticati na turizam, koji – sa oko 30 odsto bruto domaćeg proizvoda – čini najvažniju granu crnogorske ekonomije.
Vlada je u dokumentu iz kraja jula registrovala „da se hoteli često rekategorizuju na manje jedinice kako bi izbjegli veće takse i nadležnost Ministarstva turizma“.
Iz Ministarstva nisu odgovorili na upit o rekategorizaciji hotela.
Da li hoteli na to imaju pravo?
„Niko od vlasnika smještaja nije uradio ništa suprotno zakonu. Oni su na to imali potpuno pravo“, pojašnjava za RSE finansijska analitičarka Ana Nives Radović.
Inače, kategorija turističkih smještaja definiše se brojem zvjezdica koje označavaju kvalitet usluge koju gosti mogu da očekuju. Rangiraju se od jedne do pet zvjezdica, gdje jedna predstavlja pristupačnije, a pet luksuzne hotele.
To što su promijenili kategorizaciju, ističe Radović, ne znači nužno da su umanjili kvalitet usluga.
„Uglavnom su je zadržali, samo se formalno kategorizuju u nižoj kategoriji.“
Međutim, ističe da bi to moglo dugoročno narušiti tržišnu ravnotežu i konkurentnost.
Postoje i drugi način da se umanje nameti.
Pejović je ranije kazao da bi oni koji su imali do 80 hotelskih kreveta mogli da pređu u privatni smještaj – pošto možete „po članu porodice podijeliti po 20 kreveta a da ne uđete u PDV sistem“.
„Znači, nas četvorica podijelimo po 20 kreveta, to je 80 kreveta, obrnemo 120.000 i faktički državi ne damo ništa“, upozorio je Pejović.
Privrednici su ranije pojasnili da, na primjer, pružaoci usluga koji godišnje imaju promet do 30.000 eura nisu obveznici plaćanja PDV-a – poreza na dodatu vrijednost.
Tu, ističu, spada većina privatnog smještaja, etno sela, pojedini hosteli i pansioni.
Ovo nije jedini problem koji muči crnogorski turizam.
Izgubljene desetine miliona zbog smještaja ‘na crno’
Crna Gora je, prema podacima iz marta 2025, samo zbog neregistrovanog privatnog smještaja izgubila oko 86 miliona eura.
O kolikoj sumi se u kontekstu Crne Gore radi pokazuje primjer da su za petinu te sume prošle godine izgrađene dvije klinike u okviru Kliničkog centra Crne Gore.
Neregistrovani privatni smještaj je veliki problem, jer ga na tržištu ima mnogo više nego hotela, upozorava čelnik Udruženja hotela Crne Gore Nikola Pejović.
„Prosto im se ne može ući u trag broju kolilko ih ima. Pretpostavke su da se radi o hiljadama jedinica na teritoriji cijele zemlje. Oni su u sivoj zoni i niko ih ne kontroliše, niti ima mehanizama za to.“
Da je problem u kontroli saglasna je i finansijska analitičarka Ana Nives Radović.
„Kada gledamo ono što je na platformama kao što su Booking i AirBnB, brojevi jasno ukazuju da postoji ozbiljan problem u kontroli neregistrovanog smještaja.“
Ističe da su crnogorske vlasti pokušale da sarađuju sa predstavnicima ovih platformi kako bi na njima spriječili registrovanje smještaja koji nije prijavljen kod države.
„Međutim, ti napori ne daju određene rezultate, zato što se na njima ne ustrajava. Proces se započne i onda se nalaze izgovori zašto nije donio rezultate, pa se odustane… Nedostatak rezultata govori o institucionalnim slabostima.“
Osim neregistrovanog smještaja, mnogi vlasnici ne prijavljuju goste i ne plaćaju boravišnu taksu.
Naime, vlasnici su dužni da prijave goste, naplate im boravišnu taksu koja je uglavnom euro po danu i na računu za smještaj posebno iskažu iznos te takse.
Radović ukazuje na slabu kontrolu i neodgovarajuću kaznenu politiku u ovom dijelu:
„Ako godinama možete da imate neprijavljen smještaj i da ste svjesni da ne podliježete bilo kakvoj sankciji, onda takvu praksu nastavljate. Mala je vjerovatnoća da ćete – bez neke prinude – poželjeti da pređete u legalno poslovanje.“
Na pitanje koje su posljedice ovakve prakse, sagovornica RSE ističe da su one dugoročne i višestruke – od fiskalnih, tržišnih, reputacionih, investicionih…
„I trebaju sve u državi da zabrinu.“
Pad prvi put od obnove nezavisnosti
Država je prošle godine od turizma prihodovala 1,46 milijardu eura, što je pad od 3,6 odsto u odnosu na 2023. godinu, podaci su Centralne banke Crne Gore.
To je prvi put od obnove nezavinosti 2006. – izuzimajući godinu pandemije – da se prihodi od turizma smanjuju u odnosu na prethodnu, saopšteno je iz Privredne komore Crne Gore.
To ukazuje da turizam, kako se navodi u saopštenju, trpi posljedice pogrešnih poteza u kreiranju turističke ponude i nedostatka dugoročnog plana i vizije razvoja.
Da je manje noćenja drugu godinu zaredom pokazuju podaci MONSTAT-a, po kojima je broj noćenja u svim vrstama smještaja za period januar – jun ove godine manji za 272.000.
