Dio stranaka vlasti podržava inicijativu šefa države Jakova Milatovića za donošenje zakona o rehabilitaciji i obeštećenju političkih zatvorenika na Golom otoku, dio njih najavljuje da tek treba da se odredi o tome, dok neke – ćute. S druge strane, iz opozicije poručuju da Milatovićev predlog vide kao pokušaj njegove “političke rehabilitacije” i da nisu zainteresovani da komentarišu njegove predloge.
Predsjednik Crne Gore podnio je juče inicijativu Skupštini (on nema pravo predlaganja zakona) da usvoji zakon o rehabilitaciji golootočana, poručujući da tim činom “započinjemo važan proces suočavanja s prošlošću i ispravljanja istorijskih nepravdi”.
On je pozvao sve parlamentarce da, bez obzira na njihove političke razlike, podrže ideju.
Iz Milatovićeve bivše stranke, vladajućeg Pokreta Evropa sad (PES), “Vijestima” su nezvanično kazali da, s obzirom na to da je inicijativa tek stigla u Skupštinu, nisu dovoljno upoznati s njenim sadržajem, ali da će njihov poslanički klub narednih dana zauzeti stav o dokumentu.
Iz Demokrata su rekli da snažno podržavaju rehabilitaciju svih nevino stradalih i politički progonjenih na Golom otoku, Svetom Grguru i drugim zatvorima iz tog sistema, “gdje su ljudi mučeni samo zato što su mislili drugačije, govorili slobodno i sanjali pravednije društvo”.
“… Zalažemo se da svaka nepravda dobije ime, svaka žrtva dostojanstvo, a svaki potomak istinu. Jer samo na istini možemo graditi društvo u kom se nikada više neće desiti Goli otok”, poručio je za “Vijesti” poslanik i generalni sekretar te vladajuće partije, Boris Bogdanović .
Iz Socijalističke narodne partije (SNP) naveli su da pozdravljaju Milatovićevu inicijativu, smatrajući da je krajnje vreme da Crna Gora “ispuni svoj moralni dug prema onima čija su ljudska prava bila brutalno kršena…”.
“… Smatramo da je od izuzetne važnosti da država uloži dodatne napore kako bi žrtve teških kršenja ljudskih prava iz prošlosti, koje su bile nepravedno osuđivane i zatvarane u logore, dobile satisfakciju i da njihova stradanje ne bude zaboravljena”, saopštili su “Vijestima” iz partije ministra Vladimira Jokovića .
Njihov koalicioni partner iz državne vlasti, Demokratska narodna partija (DNP) Milana Kneževića , još nema stav o inicijativi šefa države, ali je izvor lista iz te stranke saopštio da pretpostavlja da će je podržati i da misli da nema razloga da to ne učine.
Poslanik vladajuće Force Ilir Čapuni , kazao je “Vijestima” da će ta stranka i koalicija u okviru koje nastupa (Albanska alijansa) razmotriti predsjednikov predlog.
“Upoznat sam s golgotom Golog otoka i imao sam priliku da slušam ispovjesti žrtava koje sam poznavao. Ovaj slučaj organizovanog progona svakako zaslužuje našu pažnju, ali, nažalost, nije izolovan, niti usamljen”, ocijenio je.
Čapuni je naveo da je u bivšoj Jugoslaviji postojao “organizovani progon albanskog naroda”.
“Na primjer, 1981. godine u Ulcinju je sproveden sistematski progon profesora srednje škole koji nisu zastupali nikakve druge ideološke stavove, već su samo branili osnovna ljudska prava Albanaca u Crnoj Gori – pravo da njihova djeca uče albanski jezik i svoju istoriju”, saopštio je.
Prema njegovim riječima, svi oni zaslužuju rehabilitaciju, javno izvinjenje i kompenzaciju za patnje koje su pretrpjeli “u kazamatima Jugoslavije – od Foče i Spuža do Požarevca, i zbog toga što su ostali bez posla”.
Iz najjače opozicione stranke, Demokratske partije socijalista (DPS), “Vijestima” su nezvanično rekli da “ne bi komentarisali predsjednika Milatovića”, odnosno da “nijesu zainteresovani da to (inicijativu) uopšte komentarišu.
Iz Evropskog saveza (ES) listu su kazali da predlog vide samo kao pokušaj Milatovića da ostane “politički živ nakon što se dobrovoljno vratio pod kišobran (šefa parlamenta) Andrije Mandića u ponovnom savezništvu s premijerom ( Milojkom ) Spajićem ”.
Iz ES-a navode da se Milatović dosjetio “klasične balkanske igre – buđenja teških i bolnih emocija iz prošlosti, s obzirom da su mu teme kojima smije da se bavi u tom društvu vrlo ograničene”.
“Dakle, ovo je u suštini neka vrsta inicijative predsjednika Milatovića prema predsjedniku Skupštine, za rehabilitaciju predsjednika države Milatovića, utamničenog od strane šefa parlamentarne većine Mandića i njegovog izvršioca Spajića. Kad već nije kalibar progresivnog evropskog predsjednika i nema više kredibilitet i integritet da bilo što više predlaže, molimo ga da se barem drži člana Ustava koji propisuje njegove nadležnosti”, saopštili su iz ES-a “Vijestima”.
Na pitanja lista nisu odgovorili iz vladajućih Nove srpske demokratije, Bošnjačke stranke i Albanskog foruma, opozicionog Građanskog pokreta URA i Hrvatske građanske inicijative, te iz posebnog kluba poslanika.
Inicijativa predsjednika Crne Gore odnosi se na one koji su bez (pravičnog) suđenja i valjanih dokaza, bilo administrativnim odlukama ili bez njih, bili utamničeni i podvrgnuti neljudskim uslovima na Golom otoku, Svetom Grguru i drugim zatvorima, zbog navodne ili pretpostavljene podrške Rezoluciji Informbiroa iz 1948. godine.
Informbiro je bio nasljednik Kominterne (Komunistička internacionala), organizacije komunističkih partija, i njegovom rezolucijom kritikovano je rukovodstvo Komunističke partije Jugoslavije na čelu s Josipom Brozom Titom , za, između ostalog, odstupanje od marksističko-lenjinističke politike…
To je rezultiralo prekidom odnosa između Jugoslavije i Sovjetskog Saveza, nakon čega su jugoslovenske vlasti otpočele obračun s onima za koje su smatrali da su pristalice vođe Sovjetskog saveza Josifa Visarionoviča Staljina . Prema podacima nekadašnjeg Saveznog sekretarijata za unutrašnje poslove SFRJ, na Golom otoku i ostalim zatvorima iz tog sistema bio je 16.101 zatvorenik, od čega 3.390 njih iz Crne Gore.
Akcija za ljudska prava (HRA) pozdravila je juče inicijativu, apelujući na Vladu da odmah formira radnu grupu za izradu zakona, da bi još svega nekoliko živih zatvorenika s Golog otoka “dočekalo satisfakciju koju zaslužuju, kao i potomci preminulih”.
“Pozivamo Vladu da obezbijedi da ove godine Međunarodni dan prava na istinu o teškim kršenjima ljudskih prava i dostojanstva žrtava, koji se obilježava 24. marta, dočekamo bar s radnom grupom koja bi počela s radom”, saopštili su iz te NVO.
“Vijestima” su iz HRA pojasnili da su još 2019. predložili da se rehabilitacija sastoji u utvrđivanju ništavosti odluka koje su dovele do zatvaranja političkih zatvorenika, a da se naknada materijalne i nematerijalne štete isplati njima (nekolicini koji su još živi) ili njihovim nasljednicima.
Milatović je predložio da se kao osnov za izradu zakona uzme Nacrt zakona o poništavanju presuda, rješenja, akata i radnji državnih organa Republike Crne Gore i FNRJ izrečenih licima osumnjičenim za podršku rezolucije Informbiroa iz 1948, koji je 2006. pripremilo Udruženje građana “Goli otok”.
Tim nacrtom predlagan je iznos naknade štete od 10.000 eura. U dokumentu piše da pravo na naknadu štete imaju bračni drug, a ako njega nema – djeca umrlog, ubijenog ili nestalog lica.
Srbija, Hrvatska i Slovenija donijele su zakone kojima je bivšim političkim zatvorenicima omogućena rehabilitacija i naknada štete njima i njihovim porodicama.
Tako je Slovenija 2003. godine golootočanima ponudila 6.300 eura za svaku godinu provedenu na Golom otoku, a Hrvatska i Srbija oko sedam eura po danu provedenom na Golom otoku.
Jedan od preživjelih logoraša s Golog otoka, Borislav Pavićević, kazao je u aprilu prošle godine u emisiji “Načisto” na Televiziji “Vijesti” da bi mu bilo ispod časti da prihvati da se novcem materijalno obeštete preživjeli zatvorenici ili njihove porodice.
“… Jer ne može kupiti niko moje stradanje, plaćanjem, naknadom u bilo kojem iznosu, moje stradanje i ponižavanje u zatvoru. Ne može se to kupiti novcem. I na kraju krajeva, ako bi novcem radio – ti onda prodaješ i kupuješ ideologiju”, kazao je.
