Prihodi državnog budžeta za period januar-jul ove godine iznose 1,58 milijardi eura i za 24,9 miliona ili 1,6 odsto su niži od plana, navedeno je u izvještaju Ministarstva finansija.
Rashodi su realizovani u iznosu od 1,67 milijardi, iako je plan bio 1,73 milijarde, tako da je “napravljena” ušteda od 56,1 milion eura. Deficit budžeta za ovih sedam mjeseci je 97,2 miliona eura i zahvaljujući tome što nisu realizovani planirani rashodi deficit je manji od planiranog koji je zamišljen na 128,4 miliona eura. Da su plaćeni svi planirani rashodi ukupan deficit bi iznosio 153,3 miliona eura. U istom periodu prošle godine državne finansije su bile u suficiti za 43,9 miliona eura.
Kod procjene naplate doprinosa za PIO za ove godinu, Ministarstvo finansija je napravilo veliku grešku jer je umjesto planiranih 215 miliona eura naplaćeno 184,7 miliona, što je pogreška od 14,1 odsto. Ovi doprinosi su prepolovljeni od oktobra prošle godine, a na osnovu tih izmjena Ministarstvo finansija je napravilo plan prihoda za ove godinu.
U istom periodu prošle godine naplata doprinosa za PIO vrijedila je 294,5 miliona eura, odnosno sada je naplaćeno manje za 109,8 miliona eura. Što je pad od 37,3 odsto.
Ukupna suma za isplatu svih penzija za ovih sedam mjeseci iznosila je 458,9 miliona eura. Kako je naplata doprinosa za isti period bila 184,7 miliona eura, deficit Fonda PIO iznosio je 274,2 miliona eura. Ova razlika se pokriva iz drugih državnih prihoda. U istom periodu prošle godine deficit Fonda PIO je iznosio 123 miliona eura, odnosno sada je veći za 122 odsto ili 141 milion.
Plan Vlade iz takozvanog programa “Evropa sad 2”, kojim su doprinosi za PIO prepolovljeni, bio je da se taj novac nadoknadi povećanjem dijela stopa PDV-a, akciza i drugih naknada i mjera. Međutim, prema podacima za sedam mjeseci pad naplate doprinosa za PIO u odnosu na plan iznosi 30,3 miliona eura, dok je rast naplate svih poreza u odnosu na plan 19,3 miliona eura.
Doprinosi za PIO su prepolovljeni od oktobra prošle godine, kako bi se matematički došlo do prosječne zarade od hiljadu eura neto, što je bilo glavno predizborno obećanje istoimenog političkog pokreta.
Za sedam mjeseci država je ukupno vratila 708 miliona eura starih dugova koji su došli na naplatu, tako da su ukupna nedostajuća sredstva sa minusom iz deficita vrijedila 813,6 miliona eura. Ovaj manjak je pokriven novim zaduženjima od 919,2 miliona eura. U planu budžeta bilo je predviđeno da se država u ovom periodu zaduži za 850 miliona eura, ali se zadužila za skoro 70 miliona više. Od ovih zaduženja na kraju jula je u depozitima budžeta ostalo 125,6 miliona eura.
U ovom periodu državna kasa ima pad u odnosu na plan kod dvije najvažnije dažbine: PDV-a i doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje. Naplata je PDV-a 738 miliona i za dva miliona niža od plana. Povećavanje stope PDV-a za više usluga i proizvoda od početka godine, kao i uvođenja tog poreza na sve pošiljke i narudžbe preko interneta, doveli su do povećanja u odnosu na isti period prošle godine za 82,7 miliona eura.
Ministarstvo finansija u obrazloženju izvještaja navodi da je za ovim sedam mjeseci povraćaj PDV-a bio veći za oko 19% ili 11,4 miliona eura, u odnosu na posmatrani period 2024. godine. U samom julu naplata PDV-a je iznosila 136 miliona eura i za 7,7 miliona je bila veća od plana. Nije navedeno da li je u julu bilo povrata PDV-a i koliko je on iznosio.
Od akciza za period januar-jul dobijeno je 214,3 miliona eura, što je za 1,7 miliona više od plana. Od početka ove godine povećane su akcize na duvanske proizvode i dijelimično povećan opseg kod slatkiša i zaslađivača, dok je uvedena akciza na vino. Zbog toga je u ovom periodu u odnosu na sedam mjeseci prošle godine naplata ove dažbine povećana za 19,3 miliona eura.
Od akcize na gazirane vode i njihove derivate za sedam mjeseci je naplaćeno 111,9 miliona eura, na duvan i duvanske proizvode naplaćen je iznos od 71,4 miliona eura, a od akciza na gaziranu vodu 11,4 miliona eura. Ministarstvo nije navelo koliko je naplatilo od akciza na druge vrste proizvoda, a prema ovim podacima na sve ostale akcizne proizvode alkohol, slatkiše, plastiku za jednokratnu upotrebu, vino… naplaćeno je 19,6 miliona eura.
U samoj julu je od akciza naplaćeno 41,5 miliona eura, što je pola miliona manje od plana. Ministarstvo u obrazloženju navodi da je samo u julu od akcize na duvan i duvanske proizvode naplaćene za 68,9% više u odnosu na jul 2024. godine, što znači da su prihodi od ostalih akciza u julu značajno podbacili u odnosu na očekivane iznose.
Od poreza na dobit ove godine je naplaćeno 215,9 miliona eura, što je za 14,1 milion više od plana ili za 18,3 miliona više nego u istom periodu prošle godine. Ove godine su promijenjena pravila prilikom njegovog obračunavanja koja se odnose na računanje amortizacije, što je uticalo na nižu stavku ovog troška, a time i na veću ostvarenu dobit i veći porez koji se plaća na nju.
Takozvana profesionalna rehabilitacija osoba sa invaliditetom nastavlja da prazni državni budžet – za sedam mjeseci je potrošeno 23,7 milion eura dok je plan bio 14,5 miliona eura. Odnosno prekoračen je planirani iznos za 63 odsto i on je za devet puta veći nego prije sedam godina.
“Vijesti” su u protekle tri godine objavile više tekstova u kojima se ukazuje na zloupotrebe prava da poslodavac dobije subvenciju za zaposlenu osobu sa invaliditetom u zavisnosti od stepena invaliditeta od 50 do 70 odsto bruto iznosa.
Prevara se ogleda u tome što komisije u nekim gradovima poput Berana i Rožaja izdaju neprirodno veliki broj rješenja o utvrđivanju invaliditeta, zbog čega u tim gradovima osobe sa invaliditetom čine i po 20 odsto od ukupnog stanovništva.
Sadašnji zakon o profesionalnoj rehabilitaciji, a ni novi koji se nalazi u proceduri usvajanja, nemaju ograničenja iznosa subvencije kao u drugim državama, zbog čega poslodavci “osobe sa invaliditetom” prijavljuju i na iznose zarada do osam hiljada eura bez obzira na njihovo obrazovanje, radno mjesto i učinak.
Zbog toga se iznosi ovih subvencija povećavaju iz godine u godinu, a za proteklih sedam godina je povećan sa 2,7 na 33 miliona u prošloj godine. Prema sadašnjem tempu prijava suma će ove godine preći 40 miliona eura, odnosno Fond za obeštećenje koji ima budžet od 30 miliona za ove namjene mogao bi da bankrotira već u septembru.
Iako su novi Zakoni iz ove oblasti pripremani po uzoru na Hrvatsku, oni nemaju glavne stavke koje treba da spriječe ove višemilionske zloupotrebe: nemaju ograničenje visine subvencija, nemaju obavezu poslodavca da dokazuje potrebu za tim zaposlenim, nema obaveze poslodavca da mjeri učinak zaposlenog na osnovu kojeg potražuje subvenciju od države i ne predviđa se revizija do sada izdatih rješenja o utvrđivanju invaliditeta.
Ovaj Fond je dio Zavoda za zapošljavanje, koji se zbog toga nalazi u problemima. Stavka za osnovni posao Zavoda – mjere aktivne politike zapošljavanja je za sedam mjeseci iznosila svega 240 hiljada eura, a plan je bio 2,08 miliona.
