Dok država ima za cilj da procenat direktnih plaćanja zdravstvenih usluga smanji do kraja naredne godine na 33 odsto, sagovornici “Vijesti” upozoravaju da sistem funkcioniše stihijski i da građani snose najveći finansijski teret neefikasnog upravljanja zdravstvenim sistemom.
Predsjednica Sindikata doktora medicine Milena Popović Samardžić kaže da bi građani na godišnjem nivou, ako se procenat direktnog plaćanja iz džepa smanji na 25 odsto, uštedjeli čak 83 miliona eura.
“Prema preporukama Svjetske zdravstvene organizacije, out-of-pocket potrošnja trebalo bi da bude ispod 15 odsto ukupne zdravstvene potrošnje. U Crnoj Gori se već deceniju kreće na znatno višem nivou: prema podacima Svjetske banke iz 2022. godine iznosila je 36,7 odsto, dok UNICEF u izvještaju iz 2024. navodi da je taj procenat blizu 40 odsto”, pojašnjava Popović Samardžič.
Ona je istakla da, iako se često tvrdi da se najveći dio te potrošnje odnosi na kupovinu ljekova zbog neizdavanja fiskalnih računa i gotovinskih plaćanja u dijelu privatnog sektora nije moguće pouzdano procijeniti koliki je stvarni dio koji građani zapravo izdvajaju za zdravstvene usluge.
“Zbog toga se s pravom može pretpostaviti da je stvarna out-of-pocket potrošnja još veća, vjerovatno rekordna u Evropi. Ovaj indikator, nažalost, postavlja Crnu Goru u sami vrh Evrope i pokazuje da naši građani snose najveći finansijski teret neefikasnog upravljanja zdravstvenim sistemom”, ocijenila je Popović Samardžić.
Crna Gora je prema podacima međunarodnih organizacija po stopi direktnog plaćanja zdravstvenih usluga bila prije pet godina druga na Zapadnom Balkanu, odmah iza Albanije, i daleko je od prosjeka u Evropskoj uniji čiji građani iz džepa za preglede, liječenje i ljekove izdvajaju 14,5 odsto.
Prema akcionom planu sprovođenja Strategije zdravstva, za ovu i narednu godinu, Ministarstvo zdravlja planira da smanji procenat direktnog plaćanja iz džepa građana za zdravstvene usluge na 33 odsto, kroz izradu novog modela plaćanja, izmjene spiska usluga i obima prava, te izradu studije isplativosti postojećih modela nabavki ljekova i medicinskih sredstava….
Podaci iz prethodnog perioda i procjene iz Strategije koja je usvojena prije dvije godine upućuju na to da plaćanja iz džepa predstavljaju veliko opterećenje za građane i njihova domaćinstva. Prema podacima Eurostata iz 2022. udio direktnih plaćanja od 2011. godine iznosi najmanje 36 odsto, a najveći udio izdvajanja odnosi se na ljekove, uključujući suplemente, kao i stomatološke i vanbolničke usluge.
Popović Samardžić podsjeća da je obezbjeđivanje univerzalne zdravstvene zaštite jedan od ciljeva održivog razvoja Ujedinjenih nacija koji bi trebalo da se ostvari do 2030. godine.
“Kada je Crna Gora 2022. godine ukinula doprinose za zdravstveno osiguranje i prešla na finansiranje zdravstvenog sistema iz poreskih prihoda, bilo je jasno da će stabilnost sistema zavisiti od discipline i predvidivosti poreske politike”, rekla je ona.
Tvrdi da su nam za sprovođenje ozbiljnih analiza i evaluaciju javnih politika potrebni pouzdani i dostupni podaci.
“To je dugogodišnji problem Crne Gore, koji se dodatno produbljuje posljednjih pet godina. Resorne institucije ne objavljuju potpune podatke o potrošnji u zdravstvu, pa često ni osnovne analize troškova nisu javno dostupne. Podaci o izdacima za zdravstvo koje građani plaćaju iz sopstvenog džepa (tzv. out-of-pocket potrošnja) mogu se naći jedino kod međunarodnih organizacija kao što su Svjetska zdravstvena organizacija, Svjetska banka ili UNICEF. Čak ni u godišnjim izvještajima o izvršenju budžeta ne postoje jasno razvrstani i uporedivi podaci o planiranoj i realizovanoj potrošnji u zdravstvu”, saopštila je ona.
To ukazuje, smatra ona, da Ministarstvo zdravlja, kao i njihovi prethodnici, ne planiraju rashode na osnovu analiza potreba i stvarnog opterećenja sistema:
“Osim toga, nedostatak kontrole kvaliteta onemogućava da se prepozna gdje nastaju prekomjerne potrošnje – da li zbog neracionalnog rada, nedostatka stručnih vještina ili neodgovarajuće organizacije. Time se propušta prilika da se ciljano planiraju programi kontinuirane edukacije i racionalizacije troškova.”
Popović Samardžić smatra da bi jedan od osnovnih zadataka Ministarstva zdravlja trebalo da bude kontrola potrošnje ljekova.
“Međutim, u zemlji u kojoj ne postoji jedinstveni informacioni sistem u zdravstvu, to je gotovo nemoguća misija”, smatra ona.
Ocijenila je da je sistem zarobljen u političkim podjelama koje ga dodatno čine neefikasnim i nedostupnim krajnjim korisnicima.
“Budžet zdravstva sve teže podnosi teret zapošljavanja koje se sve češće sprovodi po partijskim ili ličnim linijama, umjesto prema stvarnim potrebama sistema. Umjesto da se prednost daje stručnosti i iskustvu, sve češće svjedočimo zapošljavanju nemedicinskog kadra kroz formalne procedure koje samo imitiraju transparentnost. Članovi komisija otvoreno svjedoče o pritiscima da najvišom ocjenom ocijene unaprijed ‘preporučenog’ kandidata, iako je drugi kandidat pokazao veću kompetentnost”, kazala je Popović Samardžić.
Ona tvrdi da takva praksa slabi zdravstveni sistem, povećava njegove troškove i produbljuje neefikasnost.
“Ako se već planiraju ‘finansijski rezovi i u zdravstvu’, kako se najavljuje u medijima, prvi rezovi treba da obuhvate upravo politički postavljene kadrove zaposlene posljednjih godina – mahom nemedicinske radnike čije zapošljavanje stvara benefit samo partiji. Takođe, jedna od ključnih reformskih mjera mora biti postavljanje stručnih i kompetentnih ljudi na mjesta odlučivanja, kao i zadržavanje onih koji kvalitetno obavljaju svoj posao, bez obzira na to da li su politički podobni ili ne. Sve drugo predstavlja nastavak urušavanja zdravstvenog sistema i sabotažu javnog interesa i države, koja je na snazi već pet godina i proizvodi ozbiljne posljedice”, zaključila je Popović Samardžić.
