Ujedinjene nacije (UN) u subotu su ponovo uvele embargo na oružje i druge sankcije Iranu, nakon procesa koji su pokrenule ključne evropske sile, a na koji je Teheran upozorio da će odgovoriti oštro, prenosi agencija Rojters.
Iranski ministar spoljnih poslova Abas Arakči danas je pozvao generalnog sekretara UN Antonija Gutereša da spriječi oživljavanje mehanizama za sprovođenje sankcija UN nakon što su one ponovo uvedene Teheranu.
„Pozivamo Vas da spriječite svaki pokušaj oživljavanja mehanizama sankcija, uključujući Komitet za sankcije i Panel eksperata“, napisao je Arakči u pismu objavljenom na mreži X, dodajući da Teheran neće priznati nijedan pokušaj produženja, obnavljanja ili sprovođenja sankcija UN, navodi Rojters.
Velika Britanija, Francuska i Njemačka aktivirale su vraćanje sankcija Iranu u Savjetu bezbjednosti UN zbog optužbi da je ta zemlja prekršila sporazum iz 2015. godine, čiji je cilj bio da se spriječi razvoj nuklearne bombe. Iran negira da želi nuklearno oružje.
Okončanje decenijskog nuklearnog sporazuma, koji su izvorno potpisali Iran, Velika Britanija, Njemačka, Francuska, Sjedinjene Američke Države (SAD), Rusija i Kina, vjerovatno će produbiti tenzije na Bliskom istoku, svega nekoliko mjeseci nakon što su Izrael i SAD bombardovali iranska nuklearna postrojenja, prenosi Rojters.
Sankcije UN, uvedene rezolucijama Savjeta bezbjednosti između 2006. i 2010. godine, ponovo su stupile na snagu u subotu u 20 časova po istočnoameričkom vremenu (nedjelja 2:00 po srednjeevropskom). Pokušaji da se odgodi povratak svih sankcija Iranu propali su na marginama godišnjeg zasijedanja svjetskih lidera u UN ove nedjelje.
„Pozivamo Iran i sve države da u potpunosti poštuju ove rezolucije“, naveli su ministri spoljnih poslova Francuske, Velike Britanije i Njemačke u zajedničkom saopštenju nakon isteka roka.
Teheran je upozorio na oštar odgovor. Ipak, iranski predsjednik Masud Pezeškijan izjavio je u petak da Iran nema namjeru da napusti Sporazum o neširenju nuklearnog oružja. U subotu je Iran saopštio da povlači svoje ambasadore iz Velike Britanije, Francuske i Njemačke na konsultacije.
Rusija se usprotivila povratku sankcija UN Iranu.
„To je nezakonito i ne može se sprovesti“, rekao je ruski ministar spoljnih poslova Sergej Lavrov novinarima u UN, dodajući da je pisao generalnom sekretaru Antoniju Guterešu upozoravajući da bi bila „velika greška“ ukoliko bi priznao povratak sankcija.
Sajt Savjeta bezbjednosti UN brzo je ažuriran u subotu uveče kako bi odražavao vraćanje sankcija.
Evropske sile ponudile su da odlože ponovno uvođenje sankcija do šest mjeseci kako bi se ostavilo prostora za pregovore o dugoročnom dogovoru, pod uslovom da Iran ponovo omogući pristup inspektorima UN, odgovori na zabrinutosti u vezi sa zalihama obogaćenog uranijuma i uključi se u razgovore sa SAD-om.
„Naše zemlje će nastaviti da slijede diplomatske puteve i pregovore. Ponovno uvođenje sankcija UN nije kraj diplomatije“, naveli su ministri spoljnih poslova Velike Britanije, Francuske i Njemačke. „Pozivamo Iran da se uzdrži od bilo kakvih eskalatornih poteza i da se vrati poštovanju svojih pravno obavezujućih obaveza iz sistema bezbjednosnih mjera.“
Predsjednik SAD Donald Tramp jasno je stavio do znanja da diplomatija i dalje ostaje opcija za Iran i da je sporazum najbolje rješenje za iranski narod i za svijet, rekao je američki državni sekretar Marko Rubio u saopštenju nakon što su sankcije UN ponovo uvedene.
„Da bi se to dogodilo, Iran mora da prihvati direktne pregovore, u dobroj vjeri, bez odugovlačenja ili zamagljivanja“, rekao je Rubio, naglašavajući da je do postizanja novog sporazuma važno da zemlje odmah sprovedu sankcije „kako bi se izvršio pritisak na iranske lidere da urade ono što je ispravno za njihovu zemlju i najbolje za bezbjednost svijeta.“
Iranska ekonomija već je opterećena razornim američkim sankcijama koje su ponovo uvedene 2018. nakon što je Tramp tokom svog prvog mandata napustio sporazum.
Rial, iranska valuta, nastavio je da slabi zbog straha od novih sankcija. U subotu je pao na rekordno nizak nivo od 1.123.000 za američki dolar, sa oko 1.085.000 u petak, prema sajtovima za devizno poslovanje, uključujući Bon-bast.com.
Sa povratkom sankcija UN, Iran će ponovo biti izložen embargu na oružje i zabrani svih aktivnosti obogaćivanja i prerade uranijuma, kao i bilo koje aktivnosti povezane s balističkim raketama sposobnim da nose nuklearno oružje, uključujući lansiranja.
Druge sankcije koje se vraćaju uključuju zabranu putovanja za desetine iranskih pojedinaca, zamrzavanje imovine za desetine pojedinaca i entiteta, te zabranu isporuke bilo čega što bi moglo biti korišćeno u iranskom nuklearnom programu.
Sve zemlje su ovlašćene da zaplijene i unište bilo koje predmete zabranjene pod sankcijama UN, a Iranu će biti zabranjeno da ulaže u bilo kakvu komercijalnu aktivnost u drugoj zemlji koja uključuje rudarenje uranijuma, proizvodnju ili upotrebu nuklearnih materijala i tehnologije.
