Pod velikim pritiskom, Demohrišćani (CDU/CSU) i Socijaldemokrate (SPD) vode preliminarne razgovore o mogućoj koaliciji. Međutim, ogroman nedostatak sredstava u budžetu ima prioritet. Ustanovljeno je da u naredne četiri godine 130 milijardi evra neće biti pokriveno budžetskim prihodima.
Njemački ekonomisti izračunali su da će dodatno naoružavanje Bundesvera u narednim godinama koštati 400 milijardi evra. Istovremeno, potrebno je oko 500 milijardi za obnovu zastarjele infrastrukture. Taj novac bio bi usmjeren na sanaciju i izgradnju puteva, mostova i željeznica.
Potencijalni koalicioni partneri sada reaguju na te brojke. Svi izdaci za odbranu koji prelaze jedan procenat bruto domaćeg proizvoda biće izuzeti iz ograničenja novog državnog zaduživanja, poznatog kao „kočnica zaduživanja“. To pravilo nalaže da država mora da posluje odgovorno – da izdaci ne smiju prelaziti visinu prihoda. Promjenu tog pravila najavio je lider Demohrišćana i vjerovatno budući kancelar, Fridrih Merc.
„Uzimajući u obzir ugroženost naše slobode i mira na našem kontinentu, za našu odbranu mora da važi pravilo da će dobiti šta god je potrebno“, rekao je Merc.
Osim toga, trebalo bi da bude formiran „specijalni fond“ od 500 milijardi evra na period od deset godina. Sto milijardi od ukupne sume biće namijenjeno njemačkim pokrajinama.
„Konačno ćemo prevazići investicioni zastoj u našoj zemlji“, rekao je lider Socijaldemokrata Lars Klingbajl. Pokrajinama će, na osnovu izmjene „kočnice zaduživanja“, i ubuduće biti omogućeno da se zadužuju u manjem obimu – do 0,35% njihovog bruto domaćeg proizvoda. Do sada je to bila privilegija isključivo savezne države.
Socijaldemokrate i Demohrišćani planiraju da naredne sedmice podnesu zahtjev Bundestagu za izmjenu ustavne odredbe o limitu zaduživanja. U trenutnom sazivu Bundestaga postoji neophodna dvotrećinska većina za ovu promjenu, jer su i Zeleni nagovijestili da će glasati za nju.
Novi saziv parlamenta izabran je 23. februara, ali stari saziv ima pravo donošenja odluka do prve sjednice novog parlamenta 24. marta. U novom sazivu bi, za dvotrećinsku većinu, bili potrebni glasovi Ljevice ili dijelom ekstremno desničarske Alternative za Njemačku (AfD). Dok se Ljevica protivi povećanju izdataka za vojsku, AfD se generalno protivi izmjeni „kočnice zaduživanja“.
Radi se o ogromnim svotama novca. Na primjer, ukupni budžet Njemačke prošle godine iznosio je 467 milijardi evra. Udio kredita bio je svega 25 milijardi evra, dok su ostali troškovi pokriveni prihodima. Tako je budžet usvojen u skladu s pravilima ograničavanja novog zaduživanja.
„Posebna imovina“ ili „specijalni fondovi“ su segmenti državnih finansija kojima se upravlja odvojeno od redovnog budžeta, pa za njih ne važi „kočnica zaduživanja“. Ta sredstva ne moraju se odobravati svake godine u parlamentu, već samo jednom, dvotrećinskom većinom u oba parlamentarna doma – Bundestagu i Bundesratu. Od tog trenutka, novac može da se troši tokom više godina.
Kritičari ovo nazivaju „budžetom u sjenci“ i „kreativnim knjigovodstvom“. Njemački Savezni revizorski sud također je izrazio zabrinutost zbog ovakvog pristupa.
U izvještaju za 2023. godinu, revizorski sud je analizirao „posebnu imovinu“ i zaključio da bi tačniji naziv bio „posebni dugovi“, jer se u suštini radi o „izmeštenim dužničkim fondovima“.
Revizorski sud nabrojao je ukupno 29 „posebnih imovina“, od kojih je najstarija osnovana još pedesetih godina prošlog vijeka.
Jedan od najvećih takvih fondova bio je Fond za stabilizaciju finansijskog tržišta, osnovan tokom svjetske finansijske krize 2008. godine. Tada je kreditni iznos dostigao 90 milijardi evra.
Godine 2020. formiran je Fond za stabilizaciju privrede, kako bi se ublažile ekonomske i društvene posljedice pandemije koronavirusa. Taj fond je odigrao ključnu ulogu nakon pobjede Socijaldemokrata na izborima 2021. godine i formiranja koalicione vlade s Liberalima (FDP) i Zelenima. Kreditna suma od 60 milijardi evra prvobitno namijenjena pandemiji, kasnije je prenamijenjena za zaštitu klime.
Demohrišćanska opozicija podnijela je tužbu Ustavnom sudu tvrdeći da se time zaobilazi „kočnica zaduživanja“. Sud je potvrdio navode iz tužbe, pa taj dio kredita nije mogao biti aktiviran.
Dva specijalna fonda osnovana su 2022. godine.
Prvi je bio odgovor na ruski napad na Ukrajinu. Bundestag je odlučio da modernizuje Bundesver, koji je decenijama bio zapostavljan, novim kreditima u iznosu od 100 milijardi evra. Taj novac biće potrošen do 2027.
Drugi specijalni fond osnovan je 2022. godine kako bi podržao njemačku ekonomiju u vrijeme energetske krize.
Njemački Savezni revizorski sud izračunao je da zbir većih „posebnih imovina“ – fondova punjenih kreditima – iznosi oko 869 milijardi evra. Samo desetina te sume pokrivena je realnim prihodima. Ukupni dugovi tih specijalnih fondova procijenjeni su na 522 milijarde evra, što je pet puta više od planiranih kredita u budžetima između 2023. i 2027. godine, koji su projektovani prema pravilima „kočnice zaduživanja“.
Novo zaduživanje dovešće do značajnog povećanja državnog duga. U zemljama Evropske unije dugovi ne smiju prelaziti 60% bruto domaćeg proizvoda. Ako neka država pređe taj prag, obavezna je da smanjuje dug i suočava se s finansijskim kaznama.
Pored toga, krediti se uzimaju na finansijskom tržištu, što znači da se plaćaju kamate. Njemačka je tokom prethodnih decenija nagomilala dug od 1,7 biliona evra. Prošle godine, iz budžeta je izdvojeno 33 milijarde evra samo za kamate. Godinu ranije, ta suma je bila čak 39 milijardi evra, uslijed rasta kamatnih stopa zbog inflacije.
Pravnici i finansijski eksperti upozoravaju da će novo gomilanje dugova dodatno opteretiti budžet, smanjiti politički manevarski prostor i povećati rizike za njemačku ekonomiju.
