Odluka o trajnom baziranju trupa u Litvaniji i usvajanje nove bezbjednosne strategije su samo dio koraka koje zvanični Berlin čini nakon decenija vanjske i unutrašnje nelagode o jačanju vojske zbog nacističke prošlosti
Dok su komentatori i zapadni zvaničnici nagađali šta bi mogao da znači progon Vagner grupe i njenog lidera Jevgenija Prigožina u Bjelorusiju, Njemačka je najavila će bazu sa četiri hiljade vojnika, cijelu borbenu brigadu, preseliti u susjednu Litvaniju.
Zajedničko saopštenje Njemačke i Litvanije od ponedjeljka je proizvod višemjesečnog lobiranja iz Litvanije da se NATO borbena grupa pod vođstvom Njemačke u njenoj zemlji trajno utrostruči i nije direktno povezano s Vagnerovim maršom na Moskvu, koji se naširoko smatra pokušajem puča. Ali to predstavlja jedan od najvažnijih pomaka u zapadnoj odbrani od završetka Hladnog rata raspadom Sovjetskog Saveza 1991. godine.
Njemačko obećanje da će povećati potrošnju na odbranu u skladu sa obavezama NATO-a od 2 odsto BDP-a vjerovatno će dovesti do toga da ona postane najveći vojni potrošač u Evropi. Najava stiže jedva tri sedmice prije NATO samita u Viljnusu, glavnom gradu Litvanije, i unilateralno saopštenje Njemačke oko trupa u Litvaniji je stavlja u novu poziciju kao mnogo većeg vojnog igrača, potencijalno potkopavajući tradicionalnije “teškaše”, posebno Britaniju.
Od invazije na Ukrajinu ruskog predsjednika Vladimira Putina u februaru 2022. godine, više zemalja istočne i centralne Evrope izrazilo je želju da postojeće snage NATO-a na njihovoj teritoriji budu na sličan način ojačane. Druge zemlje koje su dale trupe, međutim, izbjegavale su da se obavežu, iako je Britanija ove godine pokazala svoju sposobnost da privremeno rasporedi dodatne trupe u Estoniju u sklopu svojih proljetnih vojnih vježbi. Dok je haos tokom vikenda u Rusiji podstakao spekulacije u zapadnim prijestonicama i šire o tome da li bi Putin mogao biti zbačen s vlasti, kratkoročna nestabilnost može učiniti istočne članice NATO-a nervoznijim, a ne manje.
To će biti intenzivirano ako se potvrdi da se Vagner grupa nastanila se u Bjelorusiji, koja se graniči s članicama NATO-a Letonijom, Litvanijom i Poljskom i koja bi mogla biti lansirna baza za operacije protiv tih zemalja, kao i sjeverne Ukrajine. Tokom Hladnog rata, tadašnja Zapadna Njemačka bila je domaćin desetinama hiljada britanskih, američkih i francuskih vojnika kao dio ogromne NATO armije namijenjene odvraćanju sovjetske invazije.
Najavljujući raspoređivanje u Litvaniji ove sedmice, njemački ministar odbrane Boris Pistorijus je eksplicitno pomenuo tu istoriju, opisujući njemačku odluku da trajno bazira trupe u Litvaniji kao znak slične posvećenosti odbrani savezničkih naroda. “Mi smo bili ti koji su se uvijek mogli osloniti na NATO partnere koji će stati na našu stranu u hitnim slučajevima”, rekao je Pistorijus, dodajući da je, kao najveća ekonomija u Evropi, sada “odgovornost i obaveza” Njemačke da “stane u zaštitu istočnog bloka”.
Kratkoročno gledano, sukob u Ukrajini učinio je da su SAD još važnije za evropsku odbranu nego u bilo kom trenutku od završetka Hladnog rata. Međutim, dugoročno gledano, potencijalni povratak Donalda Trumpa u Bijelu kuću i potencijalna buduća izolacionistička američka administracija mogli bi vratiti evropske nacije u prvi plan. To ostavlja priliku – neki bi mogli tvrditi da je to uslov – Njemačkoj da preskoči Britaniju i Francusku i postane dominantniji faktor u odbrani Evrope. Ranije ovog mjeseca, prva njemačka Strategija nacionalne bezbjednosti obavezala je Njemačku na “snažniju odbranu”, povećanu “otpornost” – uključujući poboljšanje vlastite energetske sigurnosti – i “održivost”, definišući Rusiju kao “najveću prijetnju miru i bezbjednosti u evroatlantskom području”. Ovog mjeseca je takođe objavljena najava da će njemački Rajnmetal raditi s američkim Lokhid Martinom na njemačkom ekvivalentu američkoj raketi dugog dometa HIMARS.
Njemačka je takođe bila prva zemlja koja je objavila svoju “ponudu” NATO-ovom modelu novih snaga, nudeći da obezbijedi 30.000 vojnika, 65 aviona i 20 mornaričkih brodova u roku od 30 dana od bilo kakvog većeg sukoba. Kad se tome doda najava o jačanju trupa u Litvaniji, sve su to značajni događaji. Smatra se da je Njemačka obavila solidan posao domaćina NATO-ove vježbe AIR DEFENDER ovog ljeta, opisane kao jedne od najvećih od Hladnog rata. Uprkos svemu tome, međutim, kritičari kažu da mnogo toga ostaje nejasno o tome kako će vojno odlučnija Njemačka postupiti. Ovo nije novo pitanje – kako integrisati prvo Zapadnu Njemačku, a zatim i njenog ponovno ujedinjenog nasljednika u odbranu Evrope, dugo je bilo sporno pitanje. Tokom Hladnog rata i dalje, uzastopne generacije njemačkog političkog rukovodstva hodale su nelagodnom linijom između zahtjeva da se učine više vojno i dugotrajne vanjske i domaće nelagode zbog nacističke prošlosti. Na Balkanu devedesetih i Libiji 2011. godine njemačke vlade bile su među najopreznijim u NATO-u u pogledu delegiranja snaga koje izvode direktne smrtonosne udare.
Njemačka je u Avganistanu bila među najvećim davaocima trupa – ali njen fokus je uvijek bio mnogo više na rekonstrukciji nego na “kinetičkim” antitalibanskim ofanzivama koje su favorizirali Amerikanci i Britanci.
Njemački civilni i vojni zvaničnici opisuju stil njemačkog vođstva i vojnog razmišljanja kao “drugačije”, dijelom kao naslijeđe savezničkih napora da denacifikuju svoju zemlju 1940-ih i 1950-ih, stvarajući vojnu silu -Bundesver – poznatu po kvalitetu svog planiranja i posvećenosti demokratskom nadzoru. Baš kao što je uznemirujuća, barem u očima nekih drugih u alijansi, bila navika uzastopnih njemačkih vlada da održavaju kontakt sa onima na vlasti u Moskvi, uključujući izgradnju energetskih i trgovinskih veza.
Nakon invazije na Ukrajinu u februaru 2022. godine, ukrajinske i istočnoevropske i centralnoevropske države su takođe žestoko kritikovale Njemačku zbog uočene sporosti u pristanku da se njeni tenkovi Leopard i drugo oružje mogu izvoziti kako bi učestvovali u toj borbi. Njemački zvaničnici skloni su odbaciti te kritike, često ističući da su njemački Leopardi – “najbolji tenk na svijetu” – ipak stigli na liniju fronta prije američkih M1 ili britanskih Challenger 2. Oni takođe ukazuju na dramatičan uspjeh Njemačke u odvikavanju od ruske energije prošle zime. Ne samo da je Njemačka uspjela pronaći alternativne izvore plina i energije, već je njena industrija uspjela smanjiti potrošnju energije, a da zemlja ne padne u recesiju kako su se neki bojali. Ipak, neki suprotstavljaju još uvijek relativno nejasan pristup Njemačke dugoročnoj obrani s onim istočnog susjeda Poljske, koja kaže da će ove godine potrošiti 4 odsto BDP-a na odbranu i da je dramatično rekonfigurisala svoju vojsku opremom iz Južne Koreje i drugdje.
Industrijska snaga Njemačke, kaže većina stručnjaka, bez dileme je njena najveća prednost kada je u pitanju izgradnja odbrane – iako stručnjaci kažu da njena vojska još uvijek ima neke značajne nedostatke, uključujući komunikacijsku tehnologiju i logistiku. Strategija nacionalne sigurnosti objavljena ovog mjeseca takođe je sadržavala značajne nedostatke, uključujući detalje o tome kada će se tačno povećati potrošnja za odbranu ili na šta bi se mogla potrošiti. Odgovori na ta pitanja mogu oblikovati način na koji će se Evropa braniti u decenijama koje dolaze.
