Trinaestogodišnji građanski rat u Siriji ponovo je dospio u centar pažnje iznenadnom ofanzivom pobunjenika koji su zauzeli Alep, jedan od najvećih gradova Sirije i drevno središte kulture i trgovine Bliskog istoka.
Pobunjenici su pokrenuli iznenadnu ofanzivu 26. novembra, napadajući iz oblasti sjeverno i sjeverozapadno od Alepa. U grad su ušli 29. i 30. novembra, protjeravši vladine snage i nastavili su da napreduju na jugu i jugozapadu Alepa, zauzimajući teritorije u provinciji Hama.
Ovo je prvi put da je kontrola nad gradom promijenjena od 2016, kada su vladine snage, uz podršku Rusije i Irana, porazile pobunjenike i ponovo osvojile sjeverozapadni grad za sirijskog predsjednika Bašara Asada. Intervencija Rusije, Irana i iranskih saveznika poput Hezbolaha i drugih grupa omogućila je Asadu da ostane na vlasti u 70 odsto Sirije koje kontroliše.
Činjenica da su islamistički pobunjenici zauzeli Alep, drugi po veličini grad u zemlji, u roku od 48 sati od početka ofanzive, dramatično otkriva nestabilnost u Siriji, krhkost Asadove vlasti nad njegovom razorenom zemljom i opasne posljedice sukoba.
“Asad je izuzetno ranjiv”, rekao je za “Fajnenšl tajms” Haid Haid, sirijski analitičar iz Četam hausa. “Svi čekaju da vide da li režim može da mobilizuje svoje snage i saveznike da se odupre.”
Vlada je obećala da će uzvratiti, dok su stotine boraca iz iračkih milicija koje podržava Iran tokom noći prešle u Siriju kako bi pomogle Asadovim snagama u borbi protiv pobunjenika, izjavili su juče sirijski i irački izvori. Libanski Hezbolah trenutno nema planove da im se pridruži, navodi Rojters.
Rusija, koja je 2015. rasporedila svoje vazduhoplovne snage u Siriji kako bi pomogla Asadu, sprovodi vazdušne napade kako bi pomogla vojsci, a Kremlj je juče saopštio da je ruski predsjednik Vladimir Putin imao telefonski razgovor sa iranskim predsjednikom Masudom Pezeškijanom o situaciji u Siriji.
“Izražena je bezuslovna podrška akcijama legitimnih vlasti Sirije za obnovu ustavnog poretka i političke, ekonomske i socijalne stabilnosti sirijske države”, saopšteno je iz Kremlja.
Napad na Alep pokrenula je grupa Hajat Tahrir al-Šam (HTS). Nekada poznata kao Nusra Front, bila je zvanično krilo Al-Kaide u sirijskom ratu sve do prekida veza 2016. HTS, pod vođstvom Abu Mohameda al-Golanija, dugo je dominirala u regionu Idliba, dijelu luka na sjeverozapadu gdje su pobunjenici zadržali uporište uprkos napretku Asadovih snaga na drugim frontovima.
SAD, Rusija, Turska i druge države označavaju ovu grupu kao terorističku organizaciju.
Druga pobunjenička alijansa pokrenula je odvojenu ofanzivu iz oblasti sjeverno od Alepa. Ove pobunjenike podržava Turska, a organizovani su pod zastavom Sirijske nacionalne armije. Jedan turski zvaničnik kazao je juče za Rojters da Ankara nije dala dozvolu niti podršku operaciji sirijskih pobunjeničkih boraca na sjeverozapadu Sirije.
Ofanziva pobunjenika i zauzimanje predstavlja najozbiljniju eskalaciju sukoba u posljednjih nekoliko godina, dodatno povećavajući broj žrtava koji se procjenjuje na stotine hiljada od 2011, kada je rat eskalirao iz ustanka Arapskog proljeća protiv Asadove vlasti. Od tada, više od polovine predratne populacije od 23 miliona ljudi bilo je prisiljeno da napusti domove, a milioni su pobjegli u inostranstvo kao izbjeglice.
Sukobi, kako ističe agencija Asošiejtid pres, povećavaju mogućnost otvaranja još jednog nasilnog fronta na Bliskom istoku, u trenutku kada SAD podržavaju Izrael u borbi protiv Hamasa u Gazi i Hezbolaha u Libanu.
Uprkos tinjajućem sukobu, linije fronta u Siriji godinama se nisu pomjerale, s obzirom na to da je zemlja podijeljena na zone u kojima strane sile imaju svoje trupe na terenu.
Rusija i Iran kontrolišu oblasti pod vlašću sirijske vlade, koje čine najveći dio Sirije. SAD imaju snage na sjeveroistoku i istoku zemlje, podržavajući Sirijske demokratske snage koje predvode Kurdi. Turska ima trupe u djelovima sjeverozapada pod kontrolom pobunjenika.
Regionalna ravnoteža moći je uzdrmana i zbog više od godine konflikta u kojem se Izrael sukobljava s Iranom i militantnim grupama koje on podržava. Konkretno, iranski saveznik Hezbolah pretrpio je velike gubitke tokom više od dva mjeseca rata s Izraelom u Libanu. Hezbolah, koji je prošle nedjelje sklopio primirje s Izraelom, pomogao je Asadu da povrati Alep 2016. Američki savjetnik za nacionalnu bezbjednost Džejk Saliven kazao je za CNN da nije iznenađenje što pobunjenici pokušavaju da iskoriste novu situaciju, s obzirom na to da su glavni saveznici sirijske vlade, Iran, Rusija i Hezbolah, ometeni i oslabljeni u sukobima, uključujući regionalne konflikte i rat u Ukrajini.
Stejt department je juče saopštio da se politika SAD prema Asadu nije promijenila. U saopštenju je navedeno da je Asad “diktator, koji ima krv na rukama”, ali nije precizirano da li Vašington želi da on bude odstranjen sa vlasti.
Sporazum između Rusije i Turske iz 2020. godine u velikoj mjeri je stabilizovao situaciju na sjeverozapadu. Međutim, Turska sve češće izražava nezadovoljstvo Asadovim neuspjehom da postigne dogovor s opozicijom kako bi se sukob okončao.
Lider glavne sirijske opozicije u inostranstvu kazao je za Rojters da su sirijski pobunjenički borci počeli pripreme za zauzimanje Alepa prije godinu, ali je operacija odložena zbog rata u Gazi i konačno pokrenuta prošle nedjelje kada je primirje stupilo na snagu u Libanu.
Pobunjenici su uspjeli da brzo zauzmu grad i djelove susjedne provincije Idlib, djelimično zato što su Hezbolah i drugi borci koje podržava Iran bili ometeni sukobom s Izraelom, izjavio je Hadi al-Bahra za britansku agenciju.
Specijalni izaslanik Ujedinjenih nacija za Siriju, Geir Pedersen, izjavio je da eskalacija sukoba pokazuje kolektivni neuspjeh u pokretanju političkog procesa i pozvao na suštinske pregovore kako bi se pronašao izlaz iz konflikta.
