U Nacrtu izvještaja Evropskog parlamenta (EP) o napretku Sjeverne Makedonije na evropskom putu izražava se zabrinutost zbog projekta „srpski svet“, koji je opisan ne samo kao kampanja za ekonomsku dominaciju, već i za promjenu granica na Zapadnom Balkanu.
Tom kampanjom su obuhvaćeni Republika Srpska, Crna Gora, Kosovo i Sjeverna Makedonija, navodi se u Nacrtu izvještaja, čiji je autor izvjestilac Tomas Vajc, austrijski europoslanik iz redova zelenih, prenosi briselski portal EUalajv (https://eualive.net) .
U dokumentu se ukazuje na sve veće regionalne geopolitičke zabrinutosti, posebno na težnje Srbije da izvrši uticaj na susjedne zemlje, i kritikuju se zvaničnici Sjeverne Makedonije zbog učešća na regionalnim sastancima „na kojima se promovišu sfere uticaja koje ugrožavaju suverenitet susjednih država“.
Takođe se poziva na otvaranje arhiva jugoslovenskih tajnih službi UDB i KOS, koji se čuvaju i u Srbiji i u Sjevernoj Makedoniji.
U Nacrtu se naglašava važnost suočavanja sa autoritarnom prošlošću regiona na transparentan način kako bi se ojačala demokratska odgovornost.
Autor upozorava da je Sjeverna Makedonija i dalje ranjiva na neprijateljske operacije stranog uticaja, usmjerene na slabljenje njenog društvenog tkiva i promovisanje antievropskih narativa.
Ti napori su, kako se navodi, posebno pojačani kroz tabloide na srpskom jeziku i medijske mreže koje služe kao regionalni releji za poruke Kremlja.
Podsjeća se da je Sjeverna Makedonija protjerala 13 ruskih diplomata između 2018. i 2023. godine zbog aktivnosti nespojivih sa njihovim diplomatskim statusom, što se opisuje kao znak „dugotrajnog tajnog uticaja“.
U Nacrtu rezolucije se izražava zabrinutost i zbog sve veće uloge Kine u regionu – kroz kontrolu informativnih kanala, sporazume o prisilnim zajmovima i „investicionu diplomatiju“. Posebno se ukazuje na kinesko finansiranje plaćenih sadržaja u makedonskim medijima, koje često nije jasno označeno kao takvo.
Analiza iz 2023. godine, na koju se poziva autor izvještaja, detaljno opisuje kako su subjekti povezani sa Kremljom koristili srpske medijske posrednike da promovišu anti-NATO narativ i da tvrde da Evropska unija (EU) vrši pritisak na Sjevernu Makedoniju da se „odrekne svog identiteta“, navodi se.
Nacrt izvještaja se završava upozorenjima na sve veće hibridne prijetnje širom Zapadnog Balkana, od dezinformacija i strateške korupcije do netransparentnih finansijskih tokova i prisilnih investicionih praksi, posebno onih povezanih sa Rusijom i Kinom.
Takođe se ističe uloga Mađarske i Srbije u podržavanju geopolitičkih ambicija Rusije i Kine, a posebno se ukazuje na zajam koji je Mađarska dala Sjevernoj Makedoniji, za koji se spekuliše da potiče iz Kine.
