Odbor EU za kontrolu budžeta posetio je Mađarsku i ustanovio da vlada Viktora Orbana izlaže strane firme drastičnom pritisku kako bi iznudila vlasničko učešće za svoje ljude.
Prošlog ponedjeljka (15.05), evropski parlamentarci, članovi Odbora za kontrolu budžeta EU našli su se u Budimpešti pred predstavništvom Evropske unije. Izdvojili su tri dana da preispitaju gdje se u Mađarskoj troše sredstva EU mimo deklarisane namjene.
Nisu naišli na srdačan prijem. Podmladak vladajuće partije Fides dočekao ih je sa koferom punim lažnog novca, na kojem je zastava Evropske unije i sa slikom grčke poslanice Evropskog parlamenta Eve Kaili koja je umiješana u korupciju. To je politička akcija. Dora Hidaš, portparolka omladine Fidesa poručuje:
„U Mađarskoj nema korupcije. U Mađarskoj postoji najstoža antikorupciona institucija u celoj Evropi“.
Međutim, evropski parlamentarci su upravo došli zbog raširene korupcije u Mađarskoj. Zemlja je na začelju tabele kada je riječ o suzbijanju korupcije u EU. Danijel Frojnd, evropski poslanik Zelenih, kaže:
„Svaki put kada čovjek dođe u Mađarsku čuje neku još goru priču. Neshvatljivo je, čega sve ima usred Evropske unije“.
Najgore slučajeve poslanicima iznose predstavnici evropskih firmi. Menadžeri njemačkih, austrijskih i francuskih predstavništava pričaju iza zatvorenih vrata o pritisku kojem su izloženi kako bi prodali dio vlasništva u firmi oligarsima koji su bliski vladi. Sastanak je osjetljiva stvar, jer se menadžeri plaše da će biti izloženi represiji. Nema fotografisanja i snimanja, nema izjava poslije sastanka. Ali poslanici su o tome progovorili.
Političarka njemačke Hrišćansko-socijalne unije (CSU) Monika Holmajer je predsjednica Odbora. Nju sve to podsjeća na vrijeme komunističke vladavine. Daje primjer koji su ispričali menadžeri – naoružani pripadnici tajne službe donesu ponudu za preuzimanje firme. Očito je to uobičajena praksa:
„Redovno se pojavljuje neko, ko postavi pitanje da li bi mogao da jeftino preuzme firmu. Ako firma odgovori da namjerava da ostane u zemlji ili čak da proširi poslovanje, slijedi dalje maltretiranje. To ide toliko daleko da čak posjećuju porodice predstavnika firmi kod kuće“.
Uz sve to idu inspekcije i odredbe institucija. Često se ne daju dozvole za učešće u programima subvencija Evropske unije. Cilj je da se firme iscrpe i tako pripreme za prodaju. Holmajer dodaje:
„Ako još uvijek pružaju otpor, slijede nove mjere. Ako se donese sudska presuda, već sljedećeg dana donese se novi zakon ili novi ukaz koji firmu tjera u gubitke. Ovdje su poslovale firme koje su dogurale do godišnjih gubitaka u visini od 70 ili 80 miliona eura“.
Poslanici Evropskog parlamenta govore o smišljenoj strategiji koja je počela sa stavljanjem medija pod državnu kontrolu, uslijedile su banke, a sada se to pokušava sa građevinskim firmama, trgovinskim lancima, poljoprivrednim kombinatima i telekomunikacionim firmama. Do sada ne diraju samo velike koncerne.
Kako bi njemački proizvođači kao što su Mercedes, Audi ili BMW investirali, ograničavaju se čak i prava radnika. Holmajer je ipak uvjerena da uskoro „ni jedno preduzeće više neće biti sigurno da neće u budućnosti pretrpjeti štetu. Posežu za firmama sektor po sektor“.
Strategija mađarske vlade jeste nacionalizacija. Cilj je da se važni ekonomski sektori stave pod kontrolu države i oligarha. A rado se pritom uzimaju evropske pare. One idu i u Felčut, rodno selo premijera Orbana, gdje se čak gradi ekstravagantan fudbalski stadion. Orbanova vikendica je odmah do njega.
Mađarska u međuvremenu važi kao zemlja sa najraširenijom korupcijom u Evropskoj uniji. Zato Evropska komisija blokira 40 milijardi eura namenjenih Mađarskoj.
„Samo je pitanje vremena, koliko dugo će Orbanova vlada moći da opstane“, kaže Mikloš Ligeti iz mađarskog ogranka nevladine organizacije Transparency International. On se nada da će EU i dalje blokirati taj novac.
Njegova organizacija sarađuje sa novom antikorupcionom institucijom, koja je osnovana zbog pritiska EU. Ligeti je skeptičan jer pretpostavlja da Orban samo želi da dobije na vremenu i da priželjkuje promjenu političkih okolnosti poslije izbora za Evropski parlament 2024. Mikloš Ligeti se ipak nada da će na kraju pobijediti ljudi u Mađarskoj.
Posjetioci iz Brisela su odlučni da ne dozvole da Orban i njegovi oligarsi ipak ne pobjede. Kažu da su već ograničeni slobodna tržišna utakmica, neometan pristup mađarskom tržištu, pravosuđe i medijske slobode. Zahtijevaju da Evropska komisija i dalje blokira sva sredstva Evropske unije namijenjena Mađarskoj.
Prema mišljenju Monike Holmajer, Komisija bi morala i dalje zaustavljati sva plaćanja iz Fonda za obnovu, ali i iz drugih fondova. Ona smatra da se mora ustanoviti da li se krše pravila o davanju poslova i da se mora pokrenuti postupak protiv Mađarske zbog povrede uguvora.
I njen kolega Danijel Frojnd traži povećanje pritiska na Mađarsku, zahtijeva čak ukidanje prava glasa Mađarske u evropskim institucijama. On smatra da je apsurdno da će Orban po rotacionom principu od jula 2024. preuzeti predsjedavanje Evropskom unijom: „Smatram da zemlja koja više nije demokratija ne može da vodi Evropsku uniju“.
