Glinena figurina stara oko 12.000 godina, otkrivena na lokalitetu praistorijskog sela s pogledom na Galilejsko more, u sjevernom Izraelu, prikazuje ženu i gusku u onome što bi moglo biti jedan od najstarijih mitoloških prizora na svijetu.
Istraživači su rekli da je figurina, visoka oko 3,7 cm, pronađena u polukružnoj kamenoj strukturi prečnika oko pet metara na lokalitetu Nahal Ein Gev II. Selo je bilo dio natufijske kulture jugozapadne Azije, koja obuhvata period prelaska sa nomadskog lovačko-sakupljačkog života na prve sjedilačke zajednice, prenosi agencija Rojters.
Prema Laurentiju Davenu, postdoktorskom istraživaču arheologije na Hebrejskom univerzitetu u Jerusalimu i glavnom autoru studije objavljene u časopisu Proceedings of the National Academy of Sciences, ovo je najranija poznata figurina u svijetu koja prikazuje interakciju čovjeka i životinje. Takođe je najstariji naturalistički, a ne stilizovani prikaz žene u umjetnosti jugozapadne Azije, navodi Davin.
Guska je prikazana na leđima čučeće žene, sa raširenim krilima u tipičnoj parenoj poziciji. Prizor pruža uvid u vjerovanja ove praistorijske kulture, kaže arheološkinja Hebrejskog univerziteta i koautorka studije, Leore Grosman.
„Tumačimo ovu scenu kao prikaz zamišljenog parenja između životinjskog duha i čovjeka. Ova tema je veoma česta u animističkim društvima širom svijeta, u situacijama poput erotskih snova, šamanističkih vizija i mitova“, rekla je Grosman.
Animizam je vjerovanje da prirodni objekti – živa bića poput biljaka i životinja, ali i neživi elementi poput stijena i rijeka – posjeduju duhovnu suštinu.
„Sama scena – seksualizovana interakcija čovjeka i životinje – dio je duge mitološke tradicije. Takva ikonografija rijetko je zamišljena doslovno. Češće simbolizuje plodnost, duhovna vjerovanja ili svetost života“, rekla je koautorka, antropološkinja sa Univerziteta Konektikat, Natali Munro.
U mnogim kulturama i mitovima, božanstva ili duhovi javljaju se u hibridnim oblicima čovjeka i životinje da bi prenijeli simbolička značenja, a ne doslovni čin, dodala je Munro.
Figurina se smatra najstarijim mitološkim prikazom u jugozapadnoj Aziji i jednim od najstarijih na svijetu, ali je ipak mlađa od mitoloških scena u pećinama Lasko u Francuskoj, starim oko 18.000 godina, navode istraživači.
Figurina je oblikovana od gline koja se osušila, a zatim pekla da bi postala izdržljiva. Kasnije je obojena crvenim pigmentom, čiji tragovi i danas postoje. Vidljiv je čak i otisak prsta vajara.
Objekat pokazuje nove umjetničke inovacije za svoje vrijeme. Vajar je koristio igru svjetla i sjenki da stvori dubinu i perspektivu – tehnike koje će se potpuno razviti tek mnogo kasnije, prenosi Rojters.
„S obzirom na način modelovanja, s naglaskom na lijevi profil, znamo da je figurina vjerovatno bila izložena na mjestu gdje ju je obasjavalo svjetlo – sunce ili vatra – kako bi se otkrio efekat koji oživljava interakciju guske i žene“, rekao je Davin.
Takve figurine mogle su služiti kao ukrasi, amajlije s magijskim ili zaštitnim svojstvima, ili kao rekviziti za pripovijedanje priča. Ova je možda bila dio postavljene instalacije koju su stanovnici sela posmatrali, rekao je Davin.
Na kraju je zakopana u ispunu strukture u kojoj su je istraživači pronašli, zajedno s drugim predmetima ritualnog značaja – uključujući grupu ljudskih zuba i ostatke djeteta.
Natufijci su bili prvi lovci-sakupljači u jugozapadnoj Aziji koji su prešli na sjedilački način života, dramatičnu promjenu koja je prethodila razvoju poljoprivrede. Stanovnici ovog sela lovili su gazele, izrađivali složene rukotvorine poput tkanja i sakupljali sirovine poput kremena i krečnjaka.
Na lokalitetu su pronađeni i ostaci gusaka, sa dokazima o lovu, komadanju i korišćenju perja. Međutim, scena na figurini nije povezana s lovom.
„Ovo otkriće ukazuje da je sjedilački način života doveo do velikih promjena u društvenim strukturama – i među ljudima i u odnosu ljudi prema okolini – što je potom izazvalo velike promjene u pripovijedanju, simboličkom izrazu i umjetničkim tehnikama“, rekla je Grosman.
