U Ministarstvu finansija kažu da zdravstveni sistem zahtijeva ozbiljnu reformu i da su već pokrenute aktivnosti sa SZO i Svjetskom bankom
“U prethodnim godinama imamo prekomjerno zapošljavanje u većini zdravstvenih ustanova, što uzrokuje rast troškova prije svega za zarade… Suština predloga MMF-a se odnosi na racionalizaciju troškova kroz smanjenje administracije, a integracija je jedan od načina za smanjenje broja zaposlenih”, ocijenio je Čirgić
Ministarstvo finansija tvrdi da sistem zdravstvene zaštite zahtijeva sveobuhvatnu reformu i da će ispoštovati preporuke Međunarodnog monetarnog fonda (MMF) koje se odnose na štednju u tom sektoru.
U odgovoru “Vijestima” iz resora, kojim rukovodi Novica Vuković, kažu da su već pokrenute aktivnosti u saradnji sa Svjetskom zdravstvenom organizacijom i Svjetskom bankom, s ciljem efikasnije kontrole potrošnje. Poručuju da Ministarstvo zdravlja sprovodi reforme u oblasti digitalizacije, jačanja primarne zdravstvene zaštite, te drugih potrebnih mjera.
“Potrebno je da sistem zdravstva u narednom periodu bude unaprijeđen kako u pogledu efikasnosti, tako i efektivnosti”, tvrde u Ministarstvu finansija.
MMF je, nakon posljednje posjete misije Crnoj Gori, upozorio da će javni dug dostići 65 odsto BDP-a ako država do 2030. ne sprovede reformu penzionog sistema, zdravstva i poreske politike.
Tvrde da mjere koje imaju za cilj izbalansirani primarni budžet u naredne tri godine neće više biti dovoljne, jer će do 2035. biti potrebno dodatnih prihoda u iznosu od pet do šest procenata BDP-a kako bi se pokrili pritisci na strani potrošnje koji proizlaze iz starenja stanovništva. Zato MMF, pored ostalog, predlaže povećanje efikasnosti rashoda za zdravstvenu zaštitu kroz unaprijeđene procese nabavke ljekova i izdavanja ljekova na recept, kao i istraživanje mogućnosti za uštede troškova kroz spajanje zdravstvenih institucija gdje je to izvodljivo.
Bivši direktor Fonda za zdravstveno osiguranje Sead Čirgić pojašnjava za “Vijesti” da rast broja penzionera, uz činjenicu da se ukupno stanovništvo Crne Gore nalazi u stadijumu duboke demografske starosti, a pri smanjenoj stopi doprinosa za PIO može da znači samo jedno – da ćemo imati sve veći nedostatak potrebnih sredstava za penzije.
“Takođe, godišnja stopa rasta zdravstvene potrošnje od 10 odsto, koja je najveća u Evropi (inače više nego duplo veći rast u odnosu na par godina ranije), a vjerujem i šire, višestruko prevazilazi godišnji rast BDP-a. To znači da nema te ekonomije u svijetu koja bi ispratila toliki rast troškova u zdravstvu, što upućuje na još veći jaz između raspoloživih sredstava i potreba zdravstvenog sistema”, naglašava on.
Govoreći o preporuci koja se odnosi na spajanje zdravstvenih institucija, Čirgić kaže da predlog MMF-a da se sagledaju mogućnosti integracije znači da prepoznaju da država koristi zdravstveni sistem za rješavanje socijalnih pitanja, odnosno da u sistemu imamo prekomjeran broj nemedicinskog osoblja, što dovodi bespotrebno do rasta troškova u milionskim iznosima.
“Dakle, u prethodnim godinama imamo mahom prekomjerno zapošljavanje u većini zdravstvenih ustanova uključujući i FZO, što za sobom vuče rast troškova prije svega za zarade, a onda posredno i za materijalne troškove. Znači, suština predloga MMF-a se odnosi na racionalizaciju troškova kroz smanjenje administracije, a integraciju vide kao jedan od načina za realizaciju smanjenja broja zaposlenih”, ocijenio je on.
Čirgić tvrdi da MMF upozorava Crnu Goru na ono na šta sva stručna javnost upozorava već godinama – da rast plata mora ići ukorak s rastom produktivnosti.
“Ako se zarade naglo povećaju, bez pokrića u radu i proizvodnji, vidi se rizik od inflacije, smanjene konkurentnosti i nestabilnih javnih finansija, kaže MMF i traži od Vlade da obezbijedi dodatnih nedostajućih 5-6 odsto prihoda BDP. Izvještaj jasno ukazuje na neodrživost Fiskalne strategije Vlade iz decembra 2024, jer suštinski predstavlja nastavak populističkog programa ES 1, koja funkcioniše na premisi da će povećana potrošnja, stvorena putem preraspodjele dohotka, stvoriti uslove održivom ekonomskom rastu, odnosno rastu BDP-a”, smatra on.
Čirgić tvrdi i da MMF na suptilan način Programe “Evropa sad” 1 i 2 koji su donijeli povećanja minimalnih plata i penzija kritikuju jer su bili politička i populistička odluka, a ne odluka proizašla iz ekonomskih pokazatelja produktivnosti.
“Zajedno s tim, MMF preporučuje: ograničenje rasta plata u javnom sektoru, ukidanje neproduktivnih poreskih izuzeća (eufemizam za ukidanje i smanjenje doprinosa, ali to vam MF neće reći jer je to okosnica njihove politike i Fiskalne strategije), uravnotežen budžet bez većih probijanja rashoda, pronalaženje dodatnih prihoda (oko 5-6 odsto BDP-a) kako bi se pokrili rastući troškovi za penzije, zdravstvenu zaštitu, odbranu, klimatske promjene. Posebno se naglašava potreba za reformom penzionog i zdravstvenog sistema, kako bi bili održivi jer se prepoznaju kao balast za rast javnog duga, odnosno da se finansiraju iz deficita odnosno zaduženja”, poručuje on.
Osnovna poruka MMF-a, tvrdi, da rast plata bez produktivnosti i reformi penzionog i zdravstvenog sistema vodi ka daljoj inflaciji, rastu javnog duga i kolapsu ključnih socijalnih sistema.
Kaže i da od Ministarstva finansija takođe nećemo čuti na koji način će se reformisati penzioni i zdravstveni sistem i zašto baš ta dva sistema.
“Da li MMF možda traži da se tih nedostajućih 5-6 odsto BDP-a obezbijedi kroz neko vraćanje doprinosa, druga varijanta bi bila prevaljivanje tih troškova na građane kroz polise osiguranja ili ćemo ih tražiti kroz veće stope PDV-a ili ćemo ih kao do sada vidjeti negdje u vazduhu. Dakle, reforma dva najznačajnija socijalna stuba znači obezbijediti stabilnost njihovog finansiranja, odnosno obezbijediti stabilne izvore koji bi rastuće troškove pokrili realnim prihodima. Da li će se ova dva sistema suštinski reforimisati? Hoće, onog momenta kada nam budu potrebni krediti MMF-a, a onda će nam oni reći kako. Na kraju, jedino ko može biti zadovoljan izvještajem u ovom trenutku je Centralna banka Crne Gore”, zaključuje on.
Iz Ministarstva finansija podsjećaju da se kroz Fiskalnu strategiju usvojenu u decembru 2024. godine, kao i u okviru Smjernica makroekonomske i fiskalne politike, usvojenih u julu 2025. godine, projektuje poboljšanje fiskalnih performansi kroz ostvarivanje budžetskog deficita u granicama mastrihtških kriterijuma (do tri odsto BDP-a) već u 2026. godini, uz izražen trend njegovog daljeg smanjenja.
“Takođe, prema projekcijama, u srednjem roku primarni deficit se očekuje na nivou od 1,4 odsto BDP-a u 2026. godini, s trendom smanjenja na 0,8 odsto do 2028. godine, te daljim padom i ulaskom u zonu primarnog suficita u narednim godinama”, preciziraju.
Naglašavaju da su fiskalne projekcije “postavljene konzervativno” – ne uzimaju u obzir moguće prihode po osnovu koncesija, procesa legalizacije nelegalno izgrađenih objekata.
Kažu da su saglasni sa preporukom koja se odnosi na dostizanje primarnog budžetskog balansa i smatraju da će biti dostignut u srednjem roku.
“Kada je riječ o fiskalnim rizicima u dugom roku, u ključnim oblastima javne potrošnje predstoje značajne strukturne reforme. Javnost je već upoznata s tim da je u proceduri donošenje Zakona o jedinstvenom vještačenju, dok su u pripremi i izmjene Zakona o socijalnoj i dječjoj zaštiti, kao i izmjene Zakona o profesionalnoj rehabilitaciji i slični propisi. Ove reforme će omogućiti pravičnije i efikasnije uređivanje pomenutih oblasti, te unaprijediti životni standard najranjivijih grupa društva.”
