U poslednjih nekoliko godina, sve veći broj državljana Crne Gore uhapšen je u vezi sa teškim organizovanim kriminalom, bilo u afričkim vodama, bilo zbog trgovine drogom preko afričkih zemalja, piše Globalna inicijativa protiv transnacionalnog organizovanog kriminala (GI-TOC).
U avgustu 2018. godine 11 državljana Crne Gore uhapšeno je kada je Remus, kontejnerski brod koji je plovio pod zastavom Paname, presretnut u italijanskim vodama zbog sumnje da je švercovao hašiš. Brod je isplovio iz crnogorske luke Zelenika kod Herceg Novog i otputovao u marokanske vode, gdje je utovarena droga. Po povratku broda u Evropu, italijanska policija zaplijenila je 20 tona hašiša. Te osobe su navodno bile povezane sa crnogorskim klanom organizovanog kriminala „Škaljari“. Tokom istog mjeseca utvrđeno je da su crnogorski državljani umiješani u šverc goriva iz Libije.
U presretnutim razgovorima na platformi za razmjenu poruka Sky ECC od septembra 2020. do marta 2021.godine članovi „kavačkog klana“, ozloglašene grupe koja parira „Škaljarima“, razgovarali su o svojim vezama u Senegalu i Sijera Leoneu, gdje su navodno iznajmljivali kuće i druge prostore na obalama. Razgovori su otkrili da se kokain iz Južne Amerike istovaruje sa teretnih plovila na manje brodove koji se zaustavljaju u blizini luka afričkih država. Droga se do obale transportuje ribarskim čamcima. Poruke otkrivaju da su pored iznajmljivanja ribarskih čamaca i glisera, članovi klana razgovarali o mogućnosti iznajmljivanja aviona za prevoz droge preko afričkog kontinenta do dodatnih tranzitnih odredišta, uključujući Zambiju, za dalje kretanje do Crne Gore, Zapadne Evrope i Australije.
U aprilu 2022. godine policija na Zelenortskim Ostrvima presrela je ribarski brod iz Brazila i zaplijenila 5. 668 kilograma kokaina. Među uhapšenima su i dvojica Crnogoraca koji su kasnije osuđeni. Crnogorsko specijalno tužilaštvo je 2023. godine istaklo da je „kavački klan“ u više navrata krijumčario kokain iz Južne Amerike.
Moglo bi se postaviti pitanje zašto državljani Crne Gore? Ova primorska zemlja ima dugogodišnju pomorsku tradiciju i veliki broj trgovačkih pomoraca koje klanovi „Kavač“ i „Škaljari“ mame u svoju orbitu. Kao rezultat toga, nesrazmjerno veliki broj mornara iz Crne Gore je uhapšen u velikim zapljenama kokaina, uključujući i afričke vode. Zaista, preko 30 tona kokaina širom svijeta zaplijenjeno je između 2017. godine i 2021. godine u slučajevima povezanim sa crnogorskim kriminalcima.
Kriminalci traže puteve manjeg otpora. Po specijalnoj policijskoj službi koja istražuje aktivnosti crnogorskih kriminalnih grupa, oni ciljaju afričke zemlje dijelom zbog percepcije da je teret manje pod nadzorom organa za sprovođenje zakona tokom transporta iz Afrike u Evropu nego direktnim rutama iz Južne Amerike.
Dritan Abazović, donedavni premijer Crne Gore i bivši čelnik Savjeta za nacionalnu bezbjednost, napominje da su afričke zemlje favorizovane kao tranzitne tačke zbog niskih troškova i lošeg lokalnog nadzora.
„Ekonomičnije je podmićivati službenike u afričkim lukama nego u Španiji, a bezbjednosne agencije su manje pod nadzorom“, rekao je on za Globalnu inicijativu protiv transnacionalnog organizovanog kriminala (GI-TOC).
Veze sa Afrikom tek su nedavno privukle pažnju crnogorskih bezbjednosnih agencija, u prošlosti se vjerovalo da su crnogorski trgovci više umiješani u šverc droge i cigareta na Bliskom istoku nego u Africi.
Ovaj previd je očigledan u oba smjera. Prema podacima crnogorskog ministarstva pravde, nije bilo zahtjeva za međunarodnu pravnu pomoć od bilo koje afričke zemlje. Štaviše, postoji ograničena saradnja između crnogorskih organa za sprovođenje zakona i kolega u Africi. Najveći dio saradnje odvija se preko evropskih agencija za sprovođenje zakona, prije svega kroz Operatvnu radnu grupu za Balkanski kartel Europola, osnovanu u julu 2020. godine ili kroz bilateralnu saradnju sa kolegama u Zapadnoj Evropi, kao što je Francuska.
Ova saradnja je donijela određeni uspjeh u afričkim vodama. Na primjer, 2020. godine, zajednička operacija crnogorske policije i Europola osujetila je šverc 411 kilograma kokaina kod obala Gane i Obale Slonovače.
Postoje navodi da se neki kriminalci sa Zapadnog Balkana, uključujući Crnu Goru, kriju u Africi. Na primjer, Darko Šarić, Crnogorac osuđen u Srbiji zbog šverca kokaina, navodno se krio u Južnoj Africi još 2012. godine kada je za njim raspisana potjernica. Medijski izveštaji takođe sugerišu da su neki kontakti, uključujući lokalnog generala policije, pomogli vođi „kavačkog klana“ Radoju Zviceru da se privremeno sakrije u Južnoj Africi 2021. godine.
Anton Stanaj, porijeklom iz Podgorice, osuđen na šest i po godina zatvora u Beogradu zbog šverca cigareta, ubijen je 2013. u Sudanu – ne tipičnoj turističkoj destinaciji.
Ekspanzija crnogorskih i drugih balkanskih kriminalnih grupa u Afriku je značajan pomak u pejzažu transnacionalnog organizovanog kriminala. Dodatno, Abazović ukazuje na zabrinutost da će pojedinci sa nedozvoljenim sredstvima preusmjeriti dio svojih investicija sa Bliskog istoka u Afriku. Kako balkanske kriminalne grupe postaju globalne, organi za sprovođenje zakona moraju to slijediti. Ovo zahtijeva bližu saradnju između nacionalnih organa za sprovođenje zakona i Europola i Interpola, kao i koordinaciju između evropskih i afričkih organa za sprovođenje zakona, uključujući Europol i Afripol, i između Centra za sprovođenje zakona jugoistočne Evrope i Ekonomske zajednice zapadnoafričkih država.
Glavni fokus treba da bude na jačanju pomorske bezbjednosti i zajedničkih finansijskih istraga, kao i na olakšavanju pristupa informacijama o traženim licima.
