Redovno majsko zasijedanje Svetog arhijerejskog sabora Srpske pravoslavne crkve (SPC) baš se primaklo, a trebalo bi da počne sjutra svetom arhijerejskom liturgijom i prizivom Svetog Duha u velikom Svetosavskom hramu na beogradskom Vračaru, nezvanično saznaje beogradski list Danas iz visokih crkvenih izvora.
Na zvaničnom sajtu Srpske patrijaršije do zaključenja jučerašnjeg izdanja tog lista nije bilo ni riječi o proljećnom zasijedanju „crkvenog parlamenta“, kao najviše crkveno-zakonodavne vlasti i najvišeg jerarhijskog tijela SPC.
Radni dio Sabora planiran je u zagrobnoj kripti Svetosavskog hrama u koju je iz Patrijaršijskog dvora patrijarh Porfirije (Perić) preselio saborska zasijedanja od kako je u njoj 18. februara 2021. izabran za 46. poglavara SPC. Majski Sabor bi, kako navode Danasovi izvori, trebalo da radno traje tri dana – srijeda, četvrtak i petak, dok bi u subotu srpski arhijereji trebalo da služe tradicionalni parastos ktitorima i priložnicima Svetosavskog hrama.
Da li su raniji višednevni, neki i maratonski sabori kojima su predsjedavali patrijarh Pavle i njegov prvi nasljednik na tronu svetog Save patrijarh Irinej bili neefikasni ili brzinu rada sadašnji, prema broju članova, nikad veći saborski sastav srpskih vladika, duguje, kako se spekuliše, već pripremljenim odlukama koje je patrijarh, prema Ustavu SPC prvi među jednakima, već usaglasio sa svojim duhovnim ocem vladikom bačkim Irinejem (Bulovićem), piše Danas.
Obojica važe za „desnu ruku“ Andrićevog venca i aktuelnog ministra kulture Nikole Selakovića, koji je od ranije sa drugih državnih dužnosti poznat po miješanju u crkvenu kadrovsku politiku.
U crkvenim krugovima spekuliše se da patrijarh i vladika bački, zahvaljujući nekritičkom i nekontrolisanom izboru vikara poslednjih godina i njihovim „udomljavanjem“, ali i širenjem uticaja iz pomoć „službi“, trenutno kontrolišu tri četvrtine saborskog tijela. Zapravo, navodno ih kontroliše vladika bački, uključujući i patrijarha, što umanjuje vjerovatnoću da će se na dnevnom redu Sabora naći njihova nedavna iz više razloga skandalozna posjeta Moskvi, piše Danas.
Taj list navodi da se poslije obilaska Jerusalimske patrijaršije, blic vaskršnjeg odlaska na Kosovo i Metohiju (KiM) u manastire Pećku patrijašiju i Visoke Dečane, patrijarh Porfirije drugog dana najvećeg hriščanskog praznika uputio u Moskvu. Na sajtu SPC posjeta je najavljena pod „firmom“ doktorata koji je trebalo da primi u okviru međucrkvene saradnje sa Ruskom prvavoslavnom crkvom, ali se ispostavilo da je poglavar SPC bio „kurir“ predsjednika Srbije koji je Vladimiru Putinu potvdio da Aleksandar Vučić 9. maja dolazi na paradu povodom Dana pobjede nad fašizmom.
Transkript sa prijema patrijarha Porfirija i vladike bačkog Irineja kod predsjednika Ruske Federacije objavio je Kremlj. Iz njega je srpska javnost konačno saznala stav poglavara SPC o višemjesečnim studentskim i građanskim protestima u Srbiji pokrenutih padom nadstešnice na željezničkoj stanici u Novom Sadu pod kojom je nestalo 16 ljudskih života.
Uz pomoć „prevodioca“ za ruski – vladike bačkog – patrijarh Porfirije obavijestio je Putina da se „u Srbiji ovih dana dešava ‘obojena revolucija'“. Poglavar SPC, koji se inače kune da je „Crkva izvan i iznad politike“ zbog čega ne prima Vučićeve političke neistomišljenike, predsjedniku Ruske Federacije mimo svakog diplomatskog pravila prenio je i navodne riječi jerusalimskog patrijarha da je budućnost vaskolikog pravoslavlja samo „Vladimir Putin“.
Na blamažu u Moskvi patrijarhu Porfiriju, koji je 1. novembra 2024. sa vladikom bačkim bio u Matici Srpskoj, ali tog dana nije obišao mjesto na kome je nestalo 16 života, reagovala je grupa studenata iz Niša, piše Danas.
„Studenti nisu neprijatelji svoje zemlje, već brane temeljne vrijednosti pravoslavlja: istinu pravdu, ljubav, solidarnost. Mi smo njena djeca. I kad nas nazivate ‘revolucionarima iz uvoza’, kad nas ućutkujete, kada o našim zahtjevima ćutite – Vi ne izdajete samo nas. Izdajete istinu. Izdajete Jevanđelje. Izdajete moral koji bi trebalo da štitite. Kao što je Juda izdao Hrista, tako ste vi, patrijarše, izdali studente, narod i istinu“, poručili su, između ostalog studenti.
Da li su višemjesečni masovni protesti studenata i građana Srbije, među kojima ima vjernika i čine saborno tijelo SPC tema sa Sabor srpskih arhijereja? Da li će pokrenuti pitanje čije je stavove iznio patrijarh Porfirije u Moskvi pred stranim državnim i crkvenim zvaničnicima, bez obzira na to koliko su rusko-srpski politički i crkveni odnosi iskreni i bliski.
U crkvenim krugovima spekuliše se da Sabor nema tu snagu, već bi na udaru eventualno mogle da se nađu vladike koje su javno podržale studente ili su poznate od ranije kao kritičari politike aktuelnog predsjednika Srbije za kog se priča i da je patrijarhov blizak rođak „po ženskoj liniji“.
Da li je patrijarh Pofirije zbog navodnog „brata od tetke“ sa Andrićevog venca zaista spreman da „disciplinuje“ braću arhijereje koje je pritiskao da povuku potpise sa otvorenog pisma, ali neobjavljenog na sajtu SPC zbog na istom sajtu prenijetog spornog teksta episkopa kruševačkog Davida (Perovića), koji je potom negirao da je studente u buntu vrijeđao i nazivao „srpskim ustašama“.
Potpisnici tog protestnog pisma: mitropolit crnogorsko-primorski Joanikije (Mićović) i episkopi žički Justin (Stefanović), njemački Grigorije (Durić), zapadnoameriči Maksim (Vasiljević), istočnoamerički Irinej (Dobrijević) i zahumsko-hercegovački Dimitrije (Rađenović) i ranije su bili u nemilosti i predsjednika Republike, a i vladike bačkog.
Vladika Grigorije se čak i javno odredio prema višemjesečnom studentskom protestu, kao domaćin akademcima u Njemačkoj tokom njihove biciklističke ture do Strazbura.
Između njegovih riječi da „onaj ko napada studente, napada na Hrista“ i patrijarhove moskovske „obojene revolucije“, Sabor bi, uz poštovanje prava na slobodu mišljenja, ali zbog dostojanstva Crkve trebalo da bar uravnoteži stav SPC prema aktuelnoj situaciji u Srbiji bez KiM, koju Vučićeve riječi i iskorišćava i za dublje političke podjele među preostslim Srbima u južnoj srpskoj pokrajini.
U crkvenim krugovima spekuliše se da u ovom trenutku patrijarh, osim stavljanja na „crnu listu“ nema efikasne mjere protiv mitropolita Joanikija, ali da se, navodno, radi na razbijanju sloge među duhovnom djecom pokojnog mitropolita Amfilohija (Radovića) i vladike Atanasija (Jevtića).
Međutim, kako se priča, prvi na udaru mogao bi da se nađe episkop žički Justin, prvo duhovno čedo raščinjenog i iz SPC isključenog pokojnoj vladike raško-prizrenskog Artemija (Radosavljevića).
Vladika Justin našao se i u medijima, posebno na crkvenim društvenim mrežama i sajtovima kao glavni rovac zbog problema nastalih u izboru igumana manastira Studenica. Zbog brojnosti monaha, ova zadužbina Stefana Nemanje ima pravo da odlučuje o svom starješini, a vladika Justin je „okrivljen“ za nametanje svog „kandidata“, iako je u jednom trenutku iskoristio pravo da kao nadležni episkop bude prelazno rješenje dok se spor oko igumana studeničkog ne riješi.
U crkvenim krugovima spekuliše se da iza „problema Studenica“ stoji bivši iguman ovog srednjovjekovnog manastira Tihon (Rakićević) koji je na prošlom majskom Saboru izabran za vikara patrijarhovog kao episkop moravički. Vladika Justin je već imao posjetu finansijske kontrole iz Patrijaršije, kako u SPC posljednju deceniju i po, od slučaja vladike Artemija, počinju smjene nepodobnih episkopa.
Izvori Danasa procjenjuju da će se ovog puta ići na pokušaj podjele Žičke eparhije, inače najveće u SPC, kako bi jedan njen dio preuzeo vladika Tihon.
Osim što je iz (ne)podobne duhovne škole vladika Justin je (ne)podoban i zbog nepokoravanja aktuelnom režimu. Takođe se priča i da će se, ako podjela Žičke eparhije ne prođe na ovom Saboru, kontrola rada Žičke eparhije nastaviti, da bi na sljedećem saborskom zasijedanju dobila administratora. Ukoliko bi ovi „planovi“ uspjeli isti „model“ bi se potom primijenio i na vladiku Grigorija, čiji se vikar navodno povukao sa ove dužnosti u Njemačkoj.
Ukoliko se izbjegnu neprijatne teme kao što je ozbiljno bavljenje stanjem na KiM, masovna studentska i građanska pobuna, kao i zataškavanje finansijskih i međucrkvenih neprijatnosti u Austriji, Sabor bi navodno trebalo da se bavi novim kadrovskim rješenjima i prekrajanjem eparhijskih granica.
Naveliko se priča o o navodnom penzionisanju episkopa banjalučkog Jefrema (Milutinovića), kog bi trebalo da „naslijedi“ vikarni episkop marčanski Sava (Bundalo), osnivanje novih eparhija, koje bi trebalo da dobiju ili sadašnji vikari ili novi, na ovom Saboru izabrani episkopi za koje, navodno, Vučić „lobira“ preko ministra Selakovića. Među spekulacijama je i navodni patrijarhov plan da konačno podijeli Arhiepiskopiju beogradsko-karlovačku i to na tri dijela.
