Zakon o upravljanju privrednim društvima u državnom vlasništvu, kao i strateški dokument Politika državnog vlasništva, koji će između ostalog predvidjeti depolitizaciju i profesionalizaciju upravljanja državnim preduzećima i imovinom, su u završnim fazama priprema i biće pred poslanicima na jesenjem zasjedanju.
To je saopšteno “Vijestima” iz Ministarstva finansija koje priprema ova dokumenta i koje će, nakon njihovog usvajanja, imati centralizovani nadzor nad budućim radom svih preduzeća u državnom vlasništvu i nad državnom imovinom.
Usvajanje ovog zakona i prelazak na menadžerski i depolitizovani način upravljanja državnim preduzećima je i obaveza Crne Gore iz Reformske agende prema Evropskoj uniji u procesu pridruživanja. To su ranije u svojim preporukama tražili i Svjetska banka i Međunarodni monetarni fond.
“Ministarstvo finansija je, u saradnji sa ostalim nadležnim resorima i uz ekspertsku podršku Svjetske banke, pripremilo Nacrt zakona o upravljanju privrednim društvima u državnom vlasništvu. Takođe, Ministarstvo je pripremilo i Nacrt politike državnog vlasništva. Oba dokumenta su pripremljena u skladu sa najboljom međunarodnom praksom i poštujući OECD (Organizacija za ekonomsku saradnju i razvoj) principe korporativnog upravljanja. Dokumenti su u fazi dodatnog međuinstitucionalnog usaglašavanja i nakon što se završi ova faza, isti će biti i na javnoj raspravi, što očekujemo da bi moglo biti tokom septembra tekuće godine”, navedeno je “Vijestima” iz ovog ministarstva.
OECD principi korporativnog upravljanja su smjernice koje promovišu fer, efikasno i transparentno upravljanje preduzećima, sa fokusom na profesionalnost, ali i odgovornost odbora i menadžmenta kompanije.
Iz Ministarstva su kazali da je programom rada Vlade za 2025. godinu predviđeno utvrđivanje Predloga zakona o upravljanju privrednim društvima u državnom vlasništvu, kao i da očekuju da bi tokom IV kvartala tekuće godine (oktobar – decembar) predlog zakona mogao da bude upućen u skupštinsku proceduru.
“Nacrt zakona je pripremljen u skladu sa OECD principima korporativnog upravljanja i uređuje način vršenja vlasničke funkcije u društvima u državnoj svojini, uspostavlja osnovna načela i detaljna pravila u pogledu državnog vlasništva u tim društvima, ustanovljava pravila i uslove za definisanje i osnivanje društava u državnoj svojini i pravila u pogledu upravljanja tim društvima, uključujući položaj i prava njihovih članova, akcionara i organa upravljanja, odnose između različitih organa tih društava, pitanja odgovornosti organa upravljanja prema članovima, odnosno akcionarima, kao i druga pitanja i načela relevantna za upravljanje tim društvima”, naveli su iz Ministarstva finansija.
Ključna novina koja je predviđena ovim zakonom je prelazak sa decentralizovanog sistema upravljanja i nadzora ka više centralizovanom modelu (tačnije koordinisani model) u kojem će organizaciona jedinica Ministarstva finansija biti nosilac koordinacione uloge u vršenju vlasničke funkcije.
Novine su i da će biti jasno definisani ciljevi preduzeća u državnoj svojini, uspostavljanje i vođenje Registra preduzeća u državnoj svojini, propisivanje jasnih uslova za osnivanje državnih kompanija, postavljanje očekivanja i specifičnih ciljeva, profesionalizacija organa upravljanja i jasno definisanje linija izvještavanja.
Iz Ministarstva finansija kažu da su prilikom pripreme ovog zakona uputili poziv svim resornim ministarstvima i ostalim relevantnim organima državne uprave da delegiraju predstavnike koji će učestvovati u radu u fazi otpočinjanja reformske aktivnosti koja je usmjerena na unapređenje ovog regulatornog okvira.
Članovi radne grupe bili su predstavnici ministarstava finansija, ekonomskog razvoja, turizma, ekologije, održivog razvoja i razvoja sjevera, energetike i rudarstva, poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, pomorstva, saobraćaja, prosvjete, nauke i inovacija, prostornog planiranja, urbanizma i državne imovine i zdravlja, kao i državnih institucija Fonda PIO, Zavoda za zapošljavanje, Razvojne banke Crne Gore, Agencije za sprečavanje korupcije, Agencije za zaštitu konkurencije, Državne revizorske institucije, Poreske uprave, Ekonomskog fakulteta UCG, Privrednog suda i Apelacionog suda.
Vlada je u četvorogodišnjoj Reformskoj agendi, koja je usvojena prošle godine, kao jedan od ključnih prioriteta navela reformu regulatornog okvira koji uređuje poslovanje preduzeća u većinskom vlasništvu države s posebnim akcentom na profesionalizaciju organa upravljanja koja će biti ostvarena uvođenjem jasnih kriterijuma za izbor članova odbora direktora u državnim preduzećima.
Ovaj korak je, kako je pojašnjeno, ključan za povećanje efikasnosti i odgovornosti državnih kompanija koje imaju važnu ulogu u podsticanju ekonomskog razvoja. U ovom dokumentu nije navedeno zbog čega nema jasnih kriterijuma za izbor članova uprava državnih preduzeća, odnosno prećutano je da se oni decenijama većinom biraju po partijskom ključu.
Od ispunjenja ovih obaveza, među kojima je i uvođenje reda u državnim preduzećima, zavisiće i dobijanje novca iz EU fondova za razne projekte u zdravstvu, obrazovanju, saobraćaju, energetici, reformi državne uprave…
Iz Ministarstva navode da je u Reformskoj agendi ovo prepoznato kao jedna od prioritetnih aktivnosti kao i da su u proteklom period preduzeli i implementirali značajan broj aktivnosti u cilju uspješnog sprovođenja ove reforme.
“Profesionalizacija organa upravljanja jeste pitanje koje će uređivati novo zakonsko rješenje i to na način da će propisivati uslove za imenovanje članova organa upravljanja kao i proceduru za imenovanje tih lica. Ministarstvo finansija paralelno priprema i Strategiju korporativnog upravljanja privrednim društvima u državnoj svojini sa Akcionim planom sprovođenja reformskih aktivnosti i ista će biti usvojena odmah nakon utvrđivanja i usvajanja Zakona i Politike državnog vlasništva”, naveli su iz Ministarstva finansija.
