Problem srpskog jezika i književnosti u Crnoj Gori, odnosno sistemska diskriminacija i otimačina srpske kulturne baštine, nasilna preimenovanja i falsifikovanje nauke o jeziku i nauke o književnosti, a sve u cilju asimilacije i brisanja srpskog kulturnog i nacionalnog bića – otpočeo je prije više decenija. Na njemu se predano radilo, uz političku volju bivšeg režima i podobnih naučnih i kulturnih djelatnika, uporedo je stvarana neka nova „baština“ koja je krivotvorila, prisvajala i klevetala srpsku i one koji su bili njeni nosioci kroz generacije.
Jedan od stubova odbrane srpskog jezika i književnosti je bio i ostao Odsjek za srpski jezik i južnoslovneske književnosti na Filološkom fakultetu u Nikšiću. „Plodove“ nasilne indoktrinacije i sistemskog uništavanja srpske kulturne baštine, vidimo i danas kada se borimo za status jezika kojim govori najveći broj građana u Crnoj Gori. Uprkos tome, krimogena politička elita koja je bila na vlasti, izbacila je srpske pisce i pjesnike iz udžbenika, preimenovala jezik, falsifikovala istoriju jezika i književnosti… Pak, danas slave jubileje i otvoreno najavljuju i pokušavaju da sprovedu otimačinu srpske kulturne baštine u institucijama kulture i samog Univerziteta – i to četiri godine nakon rušenja bivšeg režima!
Takva višedecenijska politika rezultirala je i time da su mladi upisivali u većem broju Odsjek za tzv. crnogorski jezik, odsjek koji je u potpunosti preuzeo program sa matičnog – Odsjeka za srpski jezik i južnoslovenske književnosti. Pa ipak, mladi ljudi u Crnoj Gori vraćaju se svojim korijenima, i uprkos nametnutom službenom jeziku – oni upisuju u sve većem broju svoj matični, najstariju katedru za nacionalnu književnosti i proučavanje jezika – srpskog jezika i književnosti.
Preliminarni rezultati upisa u godini i godinama pred 2020-u, studijski program star svega 15 godina (Crnogorski jezik i južnoslovenske književnosti) imao nekoliko puta više upisanih od programa koji su pohađali svi, pa i sadašnji profesori na Odsjeku za crnogorski jezik i južnoslovenske književnosti. Naime, 2019. je bio veći broj studenata crnogorskog jezika (14) u odnosu na broj upisanih budućih srbista (5), dok je ove godine situacija obratna.
Slična statistika bila je 2020. kada su stvari polako počele da se mijenjaju, sporo ali stabilno – razlika među upisanim studentima se smanjivala, da bi 2023. i 2024. bio veći broj studenata upisanih na Odsjeku za srpski jezik. Ove je godine crnogorski upisalo 6 studenata, dok je srpski jezik upisalo 14 studenata.
A statistika u godinama između govori o sve manjoj razlici u interesovanju.
2020. godine srpski je upisalo 7, a crnogorski 10 studenata, dok je naredne godine broj upisanih studenata na Odsjeku za crnogorski jezik bio takođe 10, a na srpskom ih je bio 9.
2022. broj upisanih na crnogorskom je bio 12, a 2023. 9 studenata, dok kad je u pitanju Odsjek za srpski – 2022. bilo je 8 brucoša, a naredne 14.
Da li je ovo samo praćenje političkih trendova ili vraćanje korijenima: postavlja se pitanje? Ali, sve uzevši u obzir, posebno i aktuelnu političku situaciju u kojoj je i dalje tabu neizvinjavanja što si Srbin, opravdano je uzdati se da su generacije koje dolaze bolje od onih koje su im prethodile.
