Činjenica je, kako tvrde podrugljivci, da je Evropa pretjerano regulisana. Gomile birokratije i kazneni porezi znače da u Francuskoj ili Njemačkoj nema preduzetničkih poduhvata vrijednih trilione dolara koji bi parirali Amazonu, Guglu ili Tesli. Ali to nije jedino što Evropi nedostaje. Na kontinentu, takođe, nema ni broligarha – moćnika iz svijeta tehnologije koji upravljaju korporativnim divovima, a neki od njih imaju čvršću kontrolu nad vlašću nego nad stvarnošću. Tako u Evropi nema Raspućina iz Silicijumske doline koji pumpaju nebrojene milione u političke kampanje, dobijaju počasna mjesta na inauguracijama lidera ili čak sopstvena ministarstva za upravljanje. U Evropi, avaj, ima malo jednoroga, tehnoloških startapova vrijednih više od milijardu dolara, i premalo inovacija. Ali zato nema ni izvršnih direktora iz svijeta tehnologije koji se na društvenim mrežama hvale kako vikendom „melju djelove države u sjeckalici“.
Činjenica je i da je Evropa neodlučna, prespora da reaguje. Svaka kriza zahtijeva niz samita lidera zemalja članica Evropske unije, često s prepucavanjima do kasno u noć. Dosadan proces odlučivanja konsenzusom može dramatično da uspori EU: 2020. godine bila su potrebna četiri dana i četiri noći cjenkanja da bi se postigao dogovor o najnovijem sedmogodišnjem budžetu Unije. Ali, sa druge strane, evropski administrativni aparat se ne gasi proizvoljno svakih nekoliko godina zbog neuspjeha u postizanju političkog dogovora o budžetu, ostavljajući milione zaposlenih u javnom sektoru na prinudnom odmoru, a osnovne usluge nedostupnima danima ili nedjeljama. Pravilo konsenzusa, takođe, znači da hiroviti tvitovi pojedinih političara, recimo o carinama od 125% Kini, ne bacaju globalna berzanska tržišta u vrtlog panike. Visoki zvaničnici EU se ne biraju na izborima i ponekad su van domašaja odgovornosti. Ipak, ne bi se usudili da se slikaju na terenu za golf nakon što su obrisali životnu ušteđevinu miliona svojih sunarodnika.
Činjenica je, kako tvrde mnogi, da se Evropa šlepa kada je riječ o odbrani, da ne izdvaja dovoljno za sopstvene oružane snage da bi mogla samostalno da se nosi sa bezbjednosnim prijetnjama. To će vjerovatno još dugo ostati tako, čak i dok većina evropskih zemalja postepeno povećava vojne budžete. Ali taj pristup ujedno odražava i drugačije shvatanje toga šta „odbrana“ uopšte znači. Na primjer, niko u Evropi, barem izuzev Rusije, ni usput ne nagovještava da planira invaziju na susjedne zemlje. Niko u Briselu ne dobacuje šale o tome kako će od nevoljnog susjeda napraviti „našu 28. članicu“ (naprotiv, mnogi susjedi EU očajnički žele da joj se pridruže). Takođe, evropski potpredsjednici ne idu nenajavljeni u regione koje žele da pripoje, pod izgovorom da je njihov supružnik htio da gleda trke sanki. Evropa možda jeste štedjela na prikupljanju obavještajnih podataka, ali njeni lideri, ipak, znaju ko je pokrenuo rat u Ukrajini (nagovještaj: nije Ukrajina). Mnogi od njih su još davno predvidjeli zamke invazije na Irak.
Činjenica je da Evropa ne gaji apsolutistički odnos prema slobodi govora. Pogledajte kako su sudije u Rumuniji i Francuskoj skrenule političke karijere tvrdolinijaških desničara, koji su sami sebe uvjerili (uz oskudne dokaze) da su ih nevolje stigle zbog njihovih uvjerenja, a ne zbog kršenja zakona. Pa ipak, mnogim Evropljanima tvrdnja da je sloboda izražavanja ugrožena djeluje čudno. U teoriji i praksi, Evropljani mogu reći gotovo šta god žele. Evropski univerziteti nikada nisu postali uporišta lovaca na „nepoželjan govor“, bilo s jedne ili druge strane kulturološkog fronta. U gotovo svakom evropskom univerzitetskom kompleksu (osim možda u Mađarskoj) možete iznijeti kontroverzno mišljenje bez straha da ćete izgubiti posao ili istraživačku stipendiju. Strance koji imaju „pogrešan“ stav o Gazi ne šalju u pritvorne centre; novinske redakcije ne tuže zbog toga što intervjušu opozicione političare. Ni advokatske firme ne moraju da kleče pred predsjednicima izražavajući kajanje što su ranije radile za njihove političke protivnike.
Činjenica je i to da se Evropa suočava sa demografskom krizom. Od oštrog pada broja stanovnika zasada je dijeli jačanje radne snage zahvaljujući imigrantima, a neki od njih se teško integrišu. Takva imigracija je pokazatelj privlačnosti evropskog načina života; za one koji dolaze bježeći od rata, ona istovremeno odražava i evropsku velikodušnost (koja je ponekad pogrešno usmjerena). I dok Evropljani s vremena na vrijeme demonstrativno pooštravaju mjere protiv ilegalne migracije, u praksi se uveliko oslanjaju na legalne migrante, da im, primjera radi, beru usjeve.
Činjenica je da je evropska ekonomija hronično zapela u mjestu, što služi kao globalna lekcija upozorenja. A nije ni čudo. Evropljani u avgustu odlaze na kolektivni odmor, u penziju idu dok su još u naponu snage i provode više vremena u druženju s porodicom i za trpezom nego stanovnici bilo kojeg drugog dijela svijeta. Neobično je to što ankete pokazuju da i u bogatim i u siromašnim zemljama ljudi visoko vrednuju vrijeme za odmor; Evropljanima je, nekako, pošlo za rukom da svoje poslodavce ubijede da im ga daju više.
Evropljani su, svojim sporim i nepretencioznim putem, uspjeli da stvore društvo u kojem imaju zagarantovana prava o kojima drugi širom svijeta tek sanjaju: pravo na život, slobodu i potragu za srećom
I dok su tako, u igri sa svojom djecom, navodno „nanosili štetu BDP-u“, Evropljani su u isto vreme uspjeli da održe nejednakost na relativno niskom nivou, dok je ona u drugim djelovima svijeta eksplodirala u posljednje dvije decenije. Niko u Evropi nije proveo proteklu nedjelju gledajući svoje akcije na berzi i pitajući se da li još može da priušti djeci fakultet. Evropljanima pojam „zdravstvenog bankrota“ ne znači ništa. I da, nijedan lider EU nikada nije lansirao sopstvenu kriptovalutu.
Činjenica je da je Evropa naivna, jedini globalni trgovinski blok koji se još uvijek drži moralnih normi. Insistira na poštovanju pravila Svjetske trgovinske organizacije ili, recimo, na ispunjavanju svoje uloge u smanjenju emisije ugljen-dioksida. Evropa nije mjesto koje od saveznika zahtijeva da joj puze pred nogama i mole za „usluge“ u vezi sa carinama.
Činjenica je da Evropa liči na muzej na otvorenom, kontinent prošlosti. Da li je njen model uopšte održiv? Dobro pitanje, koje podrazumijeva da je evropski model vrijedan odbrane. Evropa je mjesto sa gradovima u kojima se može pješačiti, sa dugim životnim vijekom i vakcinisanom djecom koja ne moraju da uče kako da izbjegnu oružane napade u školama.
Evropa jeste puna mana, a mnoge od njih su uporne i duboko ukorijenjene. Ali Evropljani su, svojim sporim i nepretencioznim putem, uspjeli da stvore društvo u kojem imaju zagarantovana prava o kojima drugi širom svijeta tek sanjaju: pravo na život, slobodu i potragu za srećom.
