Neke pravoslavne crkve, među njima i Srpska pravoslavna crkva, danas 5. maja slave Uskrs. Većina drugih hrišćana ga je slavila 31. marta. Različiti kalendari razdvajaju crkve i hrišćane. Kada je zapravo Uskrs?
Na svijetu ima oko 2,5 milijardi hrišćana, od toga oko 300 miliona pravoslavaca. Međutim, čak ni svi pravoslavci ne slave Uskrs istog dana.
Kada je zapravo Uskrs? Na jednostavno pitanje ne postoji jednostavan odgovor. Dok su na početku crkvene istorije postojali prije svega matematički i astronomski problemi, datum Uskrsa je postao osjetljivo pitanje u ekumenizmu između zapadne i istočne crkve. Ali, čini se da postoji volja da se dođe do dogovora.
U čestitki hrišćanima koji su Uskrs ove godine slavili 31. marta, Vaseljenski patrijarh Vartolomej je izrazio nadu u dogovor istočnih i zapadnih crkvi o zajedničkom datumu ovog najvećeg hrišćanskog praznika 2025. godine.
„Molimo Gospoda da Vaskrs sledeće godine ne bude samo slučajan događaj, već početak jedinstvenog datuma za njegovo obilježavanje i u istočnom i u zapadnom hrišćanstvu“, rekao je patrijarh u besjedi. On je optimista jer postoji dobra volja i na jednoj i na drugoj strani. „Zaista je skandal odvojeno slaviti jedinstveni događaj vaskrsenja Gospodnjeg!“, nastavio je Vartolomej.
To se može protumačiti kao direktan odgovor na pismo koje je njemu i Moskovskom patrijarhu 2015. uputio papa Franjo, u kojem između ostalog kaže: „Zar nije skandal da mi jedni druge pitamo – kada je vaskrsnuo vaš Hrist?“ Papa Franja je ponudio istočnim crkvama da katolička crkva usvoji datum pravoslavnog Uskrsa kako bi se to pitanje riješilo.
I Koptska crkva je za zajednički datim. Međutim, Moskovska patrijaršija to pitanje ne vidi kao hitno. Rat u Ukrajini, i tamošnji crkveni spor ne idu u prilog tome da dođe do dogovora.
Do raskola ili šizme između zapadne katoličke i istočne pravoslavne crkve, došlo je 1054. godine. Potom je papa Grgur 13. reformisao kalendar 1582. godine i taj novi gregorijanski kalendar koji je danas opšteprihvaćen nisu prihvatile istočne crkve, koje su ostale pri starom, julijanskom kalendaru.
U ekstremnim slučajevima, između dva datuma Uskrsa ima do pet nedelja, kao ove godine: zapadne crkve su Uskrs slavile 31. marta, a pravoslavne ga slave 5. maja.
Bilo je više pokušaja da se utvrdi zajednički datum Uskrsa. Svjetski savjet crkava i Bliskoistočni savjet crkava 1997. je predložio da se zadrži kalendar Nikejskog sabora, ali da se ne koristi ni gregorijanski ni julijanski kalendar. To znači da nijedna crkva ne bi morala da usvoji kalendar druge crkve.
Papa Franja je podsjetio da je Katolička crkva od Pavla 6. (papa od 1963. do 1978.) spremna da se uvede zajednički datum.
A 1923. godine je takođe pokušano da se standardizuju datumi Uskrsa. Neke pravoslavne crkve su u tada usvojile gregorijanski kalendar, ali druge nisu.
Naredne godine se obilježava 1.700 godina od Prvog Nikejskog sabora čije odluke priznaju sve hršćanske crkve. Tada je utvrđeno kada treba slaviti Uskrs.
Tačna formulacija odluke sabora održanog nedaleko od Istanbula 325. godine nije sačuvana, ali se iz pisma cara Konstantina vidi da Uskrs treba slaviti: nakon početka proljeća, koji je u Rimskom carstvu fiksiran 21. marta, u nedjelju poslejevrejskog Pesaha, odnosno prvog proljećnog punog mjeseca.
Ove godine, Pesah je bio od ponedeljka 22. do utorak 30. aprila. A 5. maj je prva nedelja…
Naredne godine će svi hrišćani svakako istog dana slaviti Urkrs: prema oba kalendara, najveći hrišćanski praznik pada 20. aprila. Zajednički datum Uskrsa posljednji put je bio 2017. i to će biti slučaj i 2028, 2031, i još nekoliko puta u 21. vijeku. Ali u 22. vijeku se kalendari bitno razdvajaju.
