Broj sudara vazduhoplova sa pticama na području Aerodroma Tivat značajno je porastao lani u odnosu na prethodnu godinu, zbog čega Aerodromi Crne Gore (ACG) i Agencija za civilno vazduhoplovstvo (ACVV) preduzimaju mjere i aktivnosti da se stanje poboljša i smanji rizik od ove vrste incidenata. Nije isključno da će se ovim i drugim pitanjima iz okoline tivatske vazdušne luke, a koja imaju negativan uticaj na njen rad, uskoro morati pozabaviti i Nacionalni odbor za upravljanje sigurnošću u vazdušnom saobraćaju.
Osim što mogu izazvati oštećenja aviona koja su najčešće vrlo skupa za popravku, posebno ukoliko veća ptica uleti u mlazni motor, te prouzrokovati ispadanje aviona iz saobraćaja zbog opravke, ovi tzv. bird strike incidenti u najtežim slučajevima mogu biti i vrlo opasni i ugroziti sigurnost aviona, posade i putnika. Zbog toga sve vazdušne luke primjenjuju razne mjere i imaju posebne, tzv. wildlife control službe koje nastoje da preduprijede “bliske susrete” aviona i divljih životinja.
“Tokom prošle godine na Aerodromu Tivat je zabilježeno 17 potvrđenih kolizija ptica sa vazduhoplovima, dok je 2023. taj broj iznosio pet. Registrovan je i veći broj slučajeva u vidu prijave vođe vazduhoplova da je došlo do udara ptice, ali bez ikakvih materijalnih dokaza, što obično ukazuje na to da se udar dogodio van područja aerodroma”, rečeno je “Vijestima” u menadžmentu ACG.
Napomenuli su da je po vazduhoplovnim standardima, “definicija potvrđene kolizije udar ptice za koji postoji materijalni dokaz u vidu pronađenog leša na području aerodroma ili trag na vazduhoplovu, kao i prijava vođe vazduhoplova da je došlo do udara”.
Na podgoričkom aerodromu, lani je prema podacima ACG, bilo 18 potvrđenih kolizija aviona sa pticama, pri čemu je deset evidentirano sa malom vrste ptica vjetruška težine do 200 grama. Mnogo veći problem su galebovi koji su najprisutnija vrsta ptice na području Aerodroma Tivat i koja nosi najveći rizik po uticaj na sigurnost leta u pogledu vjerovatnoće udara i ozbiljnosti posljedica. Naime, žutonogi galeb (Larus Michahellis), kakvi preovlađuju u okolini tivatskog aerodroma, veličine su 56 – 68 cm, mase od 0,8 do 1,5 kilograma sa rasponom krila oko 150 cm. Kada ptica te veličine i mase udari u avion, ona ga pritom obično i ošteti.
I dok iz ACG kažu da tokom 2023. i 2024. godine nije bio veće materijalne štete na vazduhoplovima usljed kolizije sa pticama na području aerodroma Tivat, iz ACV-a koji je glavna vazduhoplovna vlast u državi, za “Vijesti” su kazali da je u dva slučaja ipak došlo do štete na avionima.
“Prilikom jednog kontakta došlo je do prekidanja polijetanja, a zbog štete nastale na vazduhoplovu let je otkazan i vazduhoplov je poletio dan kasnije, uz promjenu destinacije. Drugi događaj bio je kada je vazduhoplov naletio na jato ptica prilikom slijetanja, a nakon što je pregledan utvrđeno je da nema oštećenja i odmah je vraćen u saobraćaj”, rečeno nam je u ACV.
Iz Agencije su ukazali da su svi vazduhoplovni subjekti u Crnoj Gori u obavezi da prijavljuju događaje iz kategorije bird strike u skladu sa Pravilnikom o obavještavanju, analiziranju i praćenju događaja u civilnom vazduhoplovstvu.
“Ovo podrazumijeva da treba prijavljivati i situacije kada, najčešće piloti, uoče ptice – bez obzira da li je došlo do kontakta sa vazduhoplovom ili ne. Ukazujemo da se podaci Agencije i Aerodroma mogu razlikovati iz razloga što ACV dobija prijave od svih vazduhoplovnih subjekata iz Crne Gore, a ne samo od ACG, naveli su iz Agencije na čijem je čelu direktor Ivan Šćekić , uz napomenu da im je tokom prošle godine prijavljen “21 događaj gdje je potvrđeno da je došlo do kontakta između vazduhoplova i ptica na aerodromu u Tivtu, bilo da su nađeni tragovi na vazduhoplovu ili ostaci ptica na aerodromskim površinama.”
“Tokom 2023. godine prijavljeno je 14 događaja ove vrste, gdje je potvrđeno da je došlo do kontakta. Prilikom dva događaja zbog kontakta sa pticama, došlo je do oštećenja na vazduhoplovu. Ukupan broj prijavljenih događaja, bez obzira da li je potvrđen kontakt, na Aerodromu Tivat u 2024. je bio 38, a u 2023. godini 26. Tokom 2022. godine bilo je 37 ovakvih prijava, slično kao u 2024, naveli su iz ACV-a napominjući da oni “kontinuirano, kroz promociju sigurnosne kulture u vazduhoplovstvu, podstiču vazduhoplovne subjekte na obavezu prijavljivanja događaja u skladu sa Pravilnikom, što uključuje i kategoriju udara ptica.”
Prema podacima ACV-a lani je na području Aerodroma Podgorica prijavljeno 30 događaja kod kojih je potvrđen kontakt vazduhplova sa pticom, ali nije bila nijedna situacija u kojoj je došlo do oštećenja vazduhoplova.
Aerodromi Crne Gore potvrdili su “Vijestima” da bird strike incidenti, iako ih je lani bilo više, nisu imali poseban značaj na vrijednost premije za polisu osiguranja od odgovornosti, a koju ta firma plaća osigurateljima. Cijena premija osiguranja od odgovornosti koju plaća ACG manje-više je stabilan u protekle tri godine, mada je 2023. kako kažu, “došlo do određenog povećanja premije usljed bitnijih poremećaja na tržištu osiguranja, rasta saobraćaja i uvrštavanja pojedinih rizika koji do tada nijesu bili obuhvaćeni polisom.”
I ACG i ACV potvrdili su “Vijestima” da wildlife control služba na tivatskom aerodromu koristi obiman set metoda i postupaka za suzbijanje prisustva divljih životinja, kako je to propisano posebnim Programom za upravljanje rizicima od uticaja divljih životinja Aerodroma Tivat, od 27. marta 2024. godine.
Ovi postupci uključuju odvraćanje divljih životinja sa područja aerodroma održavanjem zelenih površina, uklanjanjem izvora hrane i sprečavanjem nastanjivanja, nadzor operativnih površina i osmatranje prisustva divljih životinja koji se sprovode redovnim i obilascima manevarskih površina 10-15 minuta pred svaku operaciju slijetanja i polijetanja vazduhoplova,…
Za rastjerivanja ptica i drugih životinja primjenjuju se akustična metoda – upotrebom zvučnog uređaja, vizuelna metoda – upotrebom laserskih uređaja i pirotehnička metoda, upotrebom startnog pištolja.
“Planom javnih nabavki za 2025. godinu predviđena nabavka novog uređaja za rastjerivanje za oba aerodroma. Riječ je o plinskim topovima na daljinsko upravljanje. U svakom slučaju, kontinuirano unapređujemo metode rastjerivanja zbog navikavanja ptica na postojeće i smanjenja njihove efikasnosti”, naveli su iz ACG, dok iz ACV-a kažu da su Aerodromi Crne Gore “pod stalnim nadzorom Agencije za civilno vazduhoplovsto u skladu sa primjenjivim regulatornim zahtjevima”.
Iz Agencije su istakli da su od ACG obaviješteni o “povećanju prisustva ptica u blizini i na samom aerodromu u Tivtu”, te da je stoga Agencija “odmah dogovorila sastanak, počev od predstavnika Opštine Tivat, Komunalnog preduzeća i Aerodroma Tivat, u cilju efikasnijeg djelovanja.” Ističu da je sa tom vazdušnom lukom “specifičnija situacija zbog činjenice da se sa jedne strane poletno – sletne staze nalazi prirodni rezervat “Solila”, a sa druge deponija – pretovarna stanica za otpad koje privlače ptice i dovode do njihovog češćeg prelaska preko piste.”
“ACV je i do sada u komunikaciji sa ACG insistirala na intenzivnijim mjerama u cilju smanjenja rizika od udara ptica na aerodromima. Na sastanku u Opštini Tivat 14. februara razmatrali smo kratkoročne i dugoročne aktivnosti u cilju rješavanja ovog izazova. Takođe, Agencija će procijeniti da li će to biti dovoljno ili će, u krajnjem, inicirati da se ovim pitanjem bavimo na Nacionalnom odboru za upravljanje sigurnošću u vazdušnom saobraćaju, da bi se u širem smislu nadležnosti preduzele dodatne mjere”, istakli su iz Agencije.
Nezvanično, i ACG i ACV smatraju da je glavni problem nezaštićena i potpuno otvorena prekrcajna stanica tivatskog Komunalnog preduzeća na bivšem poljoprivrednom dobru Montepranzo, a na kojoj se vrši prekrcavanje i primarna selekcija prikupljanja gradskog otpada. Stanica se nalazi na samo stotinjak metara vazdušne linije od piste aerodrome, pa ACG i ACV insistiraju da Opština Tivat ili izmjesti ovu stanicu ili da je Komunalno natkrije i učini nedostupnom pticama koje ovdje privlači hrana koju mogu naći u smeću.
Aerodromi Crne Gore smatraju da je situacija sa nezaštićenim deponijama smeća u blizni aerodroma, rezervatom prirode, ali i gradnjom nekih objekata u kontakt zoni aerodroma postala već dovoljno ozbiljna da se “ovo pitanje delegira najvišem tijelu za sigurnost vazdušnog saobraćaja – Nacionalnom odboru” i da u radu tog tijela ovim povodom učestvuje i predstavnik ACG.
“Naša kompanija se nedvosmisleno izjasnila da je zainteresovana za svaki vid saradnje u cilju rješavanja ovog pitanja. To je posebno važno imajući u vidu da je okolina aerodroma van naše nadležnosti. Zato očekujemo pomoć ACV-a i Nacionalnog odbora, jer je neophodno sistemsko rješenje koje podrazumijeva onemogućavanje inicijalnog nastanka opasnosti u okolini aerodroma koje utiču na sigurnost leta. Ovo podrazumijeva, osim izvora hrane za ptice i druge životinje u obliku deponija, otkrivenih pretovarnih stanica, privatnih obradivih površina, vinograda i kontrolu gradnje objekata u neposrednoj blizini aerodroma koji mogu predstavljati prepreke”, zaključili su iz menadžmenta ACG.
