Iranski predsjednik Ebrahim Raisi poginuo je u helikopterskoj nesreći zajedno sa šefom diplomatije Azerbejdžana Hoseinom Amiromabdalohijanom, javila je iranska državna televizija, a prenosi „Guardian“. Njihove smrti su potvrđene nakon pada helikoptera u istočnom Azerbejdžanu, javlja Press TV, ne citirajući izvor
Helikopter u kojem su bili predsjednik Raisi i Amirabdolahijan srušio se dok je letio iznad planinskog predjela, kroz gustu maglu, vraćajući se iz posjete granici s Azerbejdžanom, prenosi Rojters, navodeći da im je to kazao jedan iranski zvaničnik.
Novinska agencija IRNA je objavila da je identifikovana tačna lokacija na kojoj je došlo do nezgode. Kako su naveli juče, u toku je bila potraga u blizini oblasti Varzakan, koja pripada iranskoj provinciji Istočni Azarbejdžan, ali su akciju otežavali mrak i loši vremenski uslovi.
Weather conditions during the rescue operation of the president’s helicopter pic.twitter.com/UOUrKo8CP8
Rojters je prethodno prenio kako je državna televizija objavila da je helikopter pronađen, ali i da je iranski Crveni polumjesec negirao te navode.
Iranski zvaničnik, čiju izjavu su prenijeli juče popodne, kazao je da su životi Raisija i Amirabdolahijana u opasnosti. „I dalje se nadamo, ali informacije sa lica mjesta su veoma zabrinjavajuće“, rekao je taj zvaničnik koji je želio da ostane anoniman.
IRNA je, ipak, sinoć objavila kako je zamjenik predsjednika za izvršna pitanja Mohsen Mansuri kazao da su dva putnika komunicirala sa spasiocima, što znači da nezgoda vjerovatno nije bila ozbiljna. Još jedna obećavajuća tačka je, dodaje se, to što je Ministarstvo informacionih i komunikacionih tehnologija identifikovalo mjesto incidenta u radijusu od dva kilometra.
Rojters je takođe prenio kako je jedan iranski zvaničnik rekao za državnu televiziju da su u nekoliko navrata stupili u kontakt sa jednim od putnika i jednim od članova posade helikoptera u kojem je bio Raisi.
U potragu se uključila i vojska.
New footage of the site of the accident for the helicopter carrying the president @Raisi_com pic.twitter.com/5yMzbHEtsk
„Mračno je i počela je kiša, ali se potraga nastavlja. Spasilački timovi su došli do područja… ali, zbog kiše se stvorilo blato, što otežava potragu“, rekao je ranije danas lokalni reporter za državnu televiziju.
Iranska državna televizija je juče javila da su vremenski uslovi bili uzrok pada helikoptera, ali da se ne može potvrditi da li je neko stradao, prenio je Rojters.
IRNA ja objavila da je Raisi letio u helikopteru Bell 212 američke proizvodnje.
Iranski vrhovni vođa Ali Hamnei izjavio je juče da narod ne treba da brine, ni da bude uznemiren. „Neće biti potresa u iranskim državnim poslovima“, rekao je Hamnei, kako piše Rojters.
Iranska državna televizija prvobitno je objavila da prvi izvještaji pokazuju da je helikopter imao grubo prizemljenje. Državna novinska agencija IRNA je javila da su u helikopteru, osim Raisija i ministra, bili i lokalni zvaničnici.
Iranski ministar unutrašnjih poslova ranije juče je potvrdio da je jedan od tri helikoptera u konvoju u kojem je bio Raisi imao grubo prizemljenje. Naveo je i da je spasilačkim ekipama loše vrijeme otežalo put do lica mjesta.
Objavljen je i video iz područja gdje je došlo do incidenta.
The footage shows the area where the president’s helicopter crashed pic.twitter.com/h78E9ta8LH
Više od dvadeset potpuno opremljenih timova za potragu i spasavanje, uključujući dronove i pse tragače, poslato je u područje gdje je došlo do incidenta. Iranske oružane snage su takođe rasporedile jedinice komandosa i specijalne snage da pomognu u potrazi, prenosi IRNA.
Zbog neravnog terena u regionu i teških vremenskih uslova, posebno guste magle u tom području, operacija potrage i spasavanja mogla bi da potraje, rekao je reporter te novinske agencije.
Državna televizija je objavila snimke vjernika koji se mole za zdravlje Raisija nakon izvještaja o incidentu.
The video shows pilgrims of Imam Reza (PBUH) Holy Shrine praying for the health of President @Raisi_com and his companions. pic.twitter.com/6cniYZhx4n
Raisi je bio na granici sa Azerbejdžanom kako bi otvorio branu Kiz-Kalasi, zajednički projekat. Predsjednik Azerbejdžana Ilham Alijev, koji se sastao sa Raisijem na tom događaju, ponudio je pomoć u spasavanju, prenio je Rojters.
Susjedne zemlje su izrazile zabrinutost i ponudile pomoć u akciji spasavanja. Bijela kuća je saopštila da je predsjednik SAD Džo Bajden obaviješten o izvještajima o nesreći.
Evropska unija je na molbu iranskih vlasti aktivirala uslugu satelitskog mapiranja, izjavio je evropski komesar za upravljanje krizama Janez Lenarčič.
Služba za upravljanje vanrednim situacijama Kopernikus obezbjeđuje usluge mapiranja zasnovane na satelitskim snimcima.
„Želim da prenesem najbolje želje našem susjedu, prijatelju i bratskom iranskom narodu i vladi, i nadam se da ću uskoro dobiti dobre vijesti od gospodina Raisija i njegove delegacije,“ objavio je turski predsjednik Tajip Erdogan na platformi X.
Turska šalje opremu za potragu i spasavanje kako bi pomogla u pronalaženju iranskog predsjednika i ministra spoljnih poslova, prenosi „Gardijan“.
Saudijska Arabija i Katar su takođe objavili saopštenja nudeći pomoć Iranu.
„Rusija je spremna da pruži svu neophodnu pomoć u potrazi za nestalim helikopterom i istrazi o razlozima incidenta“, napisala je portparolka ministarstva spoljnih poslova Marija Zaharova na Telegramu.
Iračka vlada je u saopštenju navela da je naložila svom ministarstvu unutrašnjih poslova, Crvenom polumjesecu i drugim relevantnim organima da ponude pomoć Iranu u misiji potrage.
Ujedinjene nacije su saopštile da generalni sekretar Antonio Gutereš „sa zabrinutošću prati izvještaje o incidentu sa avionom iranskog predsjednika Raisija. On se nada da su predsjednik i njegova pratnja bezbjedni“.
Prema članu 131 ustava Islamske Republike, u slučaju smrti predsjednika, dužnost preuzima prvi potpredsjednik, uz potvrdu vrhovnog vođe.
Savjet koji čine prvi potpredsjednik, predsjednik parlamenta i šef pravosuđa mora da organizuje izbore za novog predsjednika u roku ne dužem od 50 dana.
Prema sadašnjem rasporedu, predsjednički izbori su planirani za 2025. godinu.
Nesreća se dogodila u trenutku sve većeg nezadovoljstva u Iranu zbog niza političkih, društvenih i ekonomskih kriza, piše Rojters. Iranski klerikalni vladari suočavaju se sa međunarodnim pritiskom zbog spornog nuklearnog programa Teherana i sve dubljih vojnih veza s Rusijom tokom rata u Ukrajini.
Tvrdolinijaški predsjednik Irana dugo važi za štićenika iranskog vrhovnog vođe i potencijalnog nasljednika na njegovoj funkciji u šiitskoj teokratiji zemlje, piše agencija Asošiejtid pres.
Raisi je pod sankcijama SAD i drugih država zbog umiješanosti u masovna pogubljenja zatvorenika 1988.
Raisi (63) je ranije vodio iransko pravosuđe. Neuspješno se kandidovao za predsjednika 2017. protiv Hasana Rohanija, relativno umjerenog sveštenika koji je kao predsjednik postigao nuklearni sporazum Teherana sa svjetskim silama 2015.
Raisi se 2021. ponovo kandidovao na izborima na kojima je svim njegovim potencijalno istaknutim protivnicima zabranjeno da se kandiduju prema iranskom sistemu provjere. On je osvojio skoro 62 odsto od 28,9 miliona glasova, što je bio najniži odziv u procentima u istoriji Islamske Republike. Milioni su ostali kod kuće, a drugi su poništili glasačke listiće.
Njegovom pobjedom, sve grane vlasti su stavljenje pod kontrolu tvrdolinijaša.
Raisi je bio prkosan kada su ga na konferenciji za novinare nakon njegovog izbora pitali o pogubljenjima 1988. godine, koja su podrazumijevala lažna suđenja političkim zatvorenicima, militantima i drugima, što će postati poznato kao „komisije smrti“ na kraju krvavog iransko-iračkog rata, navodi AP.
Nakon što je tadašnji iranski vrhovni vođa ajatolah Ruholah Homeini prihvatio prekid vatre uz posredovanje Ujedinjenih nacija, članovi iranske opozicione grupe Mudžahedin-e-Kalk, koje je naoružao irački lider Sadam Husein, upali su preko iranske granice iz Iraka. Iran je osujetio njihov napad.
Suđenja su počela otprilike u to vrijeme, a od optuženih je traženo da se identifikuju. Oni koji su se izjasnili kao „mudžahedini“ poslati su u smrt, dok su drugi ispitivani o spremnosti da „raščiste minska polja za vojsku Islamske Republike“, prema izvještaju organizacije Amnesti internešnal iz 1990.
Međunarodne grupe za ljudska prava procjenjuju da je pogubljeno 5.000 ljudi. Raisi je bio u komisijama koje su odlučivale.
Američko ministarstvo finansija je 2019. uvelo sankcije Raisiju „zbog njegovog administrativnog nadzora nad pogubljenjima pojedinaca koji su bili maloljetni u vrijeme zločina, kao i zbog mučenja i drugog „okrutnog, nehumanog ili ponižavajućeg postupanja ili kažnjavanja zatvorenika u Iranu, uključujući amputacije“. Takođe se pominje njegovo učešće u pogubljenjima 1988. godine.
U iranskom političkom sistemu, podijeljenom između klerikalnog establišmenta i vlade, Raisijev 85-godišnji mentor ajatolah Ali Hamnei, vrhovni vođa od 1989, ima posljednju riječ o svim važnijim politikama.
Međutim, kao predsjednik, Raisi je podržao obogaćivanje uranijuma Irana blizu nivoa potrebnih za proizvodnju nuklearnog naoružanja, kao i ometanje međunarodnih inspektora u okviru sukoba sa Zapadom.
Ministarstvo finansija SAD je 2019. uvelo sankcije Raisiju zbog uloge u represiji u zemlji
Raisi je takođe podržao napad na Izrael u aprilu, kada je na teritoriju Izraela ispaljeno više od 300 dronova i projektila kao odgovor na navodni izraelski napad na ambasadu Irana u Damasku, u Siriji, u kom su ubijeni izraelski generali. To je bila eskalacija dugogodišnjeg rata iz sjenke između dvije države.
Raisi je takođe podržavao bezbjednosne strukture u zemlji u obračunu sa protestima, uključujući one koji su uslijedili nakon smrti 22-godišnje Mahse Amini 2022.
U višemjesečnoj akciji iranskih bezbjednosnih snaga, ubijeno je više od 500 ljudi, a privedeno je više od 22.000. U martu je istražno vijeće Ujedinjenih nacija utvrdilo da je Iran odgovoran za „fizičko nasilje“ koje je dovelo do smrti Amini nakon njenog hapšenja zato što nije nosila hidžab onako kako propisuju vlasti.
