Mask je tokom vikenda na svojoj platformi Iks objavio osnivanje Američke partije kojoj je, kako navodi, cilj da porazi republikance koji su podržali Trampov sveobuhvatni zakon o smanjenju poreza i povećanju državne potrošnje.
Mask je opisao novu partiju kao tehnološki orijentisanu, budžetski odgovornu, naklonjenu razvoju energetike i centrističku, s ciljem da privuče razočarane birače iz redova i demokrata i republikanaca. On je kritikovao pomenuti poreski zakon, koji bi, prema procjenama, mogao uvećati američki državni dug za oko 3,4 hiljade milijardi dolara.
Politički analitičari upozoravaju da bi razbijanje dominacije dvopartijskog sistema na saveznom nivou zahtijevalo ogromne resurse i dugoročnu posvećenost. Slični pokušaji su propali, što dodatno naglašava koliko je teško steći uporište u zemlji u kojoj se izbori organizuju na nivou pojedinačnih saveznih država, piše agencija Rojters.
“Postoje izuzetno ozbiljne prepreke za stvaranje održive treće partije”, rekao je Dejvid Hopkins, profesor političkih nauka na Boston koledžu. On je kao izazove, između ostalog, naveo izgradnju stranačke infrastrukture, organizaciju volontera i kvalifikovanje za izlazak na izbore.
Dejvid Džoli, bivši republikanski kongresmen s Floride koji je napustio stranku zbog Trampa, kaže da Mask može ponuditi ono što je takvim poduhvatima oduvijek nedostajalo, a to je novac.
“Ono što je nedostajalo nezavisnom političkom prostoru jesu resursi”, rekao je Džoli. “To nije samo podnošenje prijave Federalnoj izbornoj komisiji. To zapravo znači osnivanje pedeset državnih partija. Govorimo o stotinu miliona dolara samo da biste uopšte ušli u taj prostor sa ozbiljnom namjerom”.
Džoli je razmatrao povratak u politiku kao nezavisni kandidat, ali je zaključio da je djelovanje unutar dvopartijskog sistema efikasniji način da se dopre do nezadovoljnih birača. Trenutno se kao demokratski kandidat kandiduje za guvernera Floride.
Sličan zaključak donio je i bivši gradonačelnik Njujorka, milijarder Majkl Blumberg, koji je 2016. godine odustao od nezavisne predsjedničke kandidature jer je procijenio da takav kandidat “nema nikakve šanse za pobjedu”.
Prema Džolijevoj procjeni, Masku bi trebalo najmanje deset godina i možda milijardu dolara da izgradi održivu nacionalnu partiju. On je rekao da Maskova nedavna epizoda na čelu Odjeljenja za efikasnost vlade (DOGE), gdje je proveo svega nekoliko mjeseci i nije ispunio obećanja o uštedama, ne uliva povjerenje.
“Vidjeli smo Maska koji nije dovoljno disciplinovan da bi mijenjao američku politiku”, kaže Džoli.
Akcije “Tesle” su pale u ponedjeljak za gotovo sedam odsto pošto je Musk ponovo podstakao zabrinutost investitora u vezi sa svojom posvećenošću kompaniji.
Rojters navodi da je Mask mogao izabrati tradicionalniji pristup, koristeći svoj komitet za političku akciju da podrži republikanske izazivače na stranačkim izborima uoči izbora na sredini mandata naredne godine, koji će odlučiti o kontroli nad Kongresom.
On je tokom kampanje 2024. godine bio najveći politički donator u SAD, uložio je skoro 300 miliona dolara, uglavnom s ciljem da pomogne Trampu da se vrati u Bijelu kuću.
Ipak, nisu svi njegovi politički pokušaji urodili plodom. Uložio je milione u izbore za Vrhovni sud u Viskonsinu u aprilu, ali njegov kandidat nije pobijedio. Nije uspio ni u pokušaju da ubijedi republikance u Kongresu da odbace Trampov poreski zakon.
Ostaje nejasno koliko bi njegova podrška nezavisnim kandidatima bila efikasna u nekoliko trka za mjesta u Predstavničkom domu koje se smatraju neizvjesnim.
Maskova najveća slabost možda leži u tome što pokušava da politički izazove Trampa, a pritom se oslanja na podršku Trampovih birača
U ovom trenutku, kako piše Rojters, otprilike tridesetak trka koje nezavisni analitičari smatraju konkurentskim već su preplavljene novcem političkih partija i spoljnih donatora, a sami kandidati su obično ideološki umjereniji, što bi Maskovim kandidatima dodatno otežalo da se izdvoje.
U analizi se navodi da kandidati za Kongres van dvopartijskog sistema tradicionalno teško uspijevaju da prevaziđu organizacione slabosti na lokalnom nivou i podstaknu izlaznost birača. Češće su nezavisni kandidati imali ulogu remetilačkog faktora, oduzimajući glasove demokratama ili republikancima.
Na izborima 2024. godine za mjesto u Predstavničkom domu u Ohaju, nezavisni kandidat Denis Kučinić, bivši demokratski kongresmen, osvojio je više od 12 odsto glasova na opštim izborima. Republikanac Maks Miler pobijedio je s razlikom od 15 procentnih poena.
Tramp se u nedjelju narugao Maskovim ambicijama: “Treće partije nikad nijesu uspjele. Može on da se igra, ali to je smiješno”, rekao je novinarima.
Ono što dodatno komplikuje Maskove planove, prema ocjeni Rojtersa, je činjenica da ga mnogi birači ne vole. Ističe da će svako njegovo uključivanje u izbore gotovo sigurno postati predmet političke debate.
U očima američke javnosti, Mask stoji lošije nego Tramp, pokazalo je junsko istraživanje Rojtersa i Ipsosa: svega 36 odsto ispitanika izjasnilo se povoljno o Masku, naspram 42 odsto koji imaju pozitivno mišljenje o Trampu. S druge strane, čak 59 odsto anketiranih ima negativan stav prema Masku, dok Trampa negativno ocjenjuje 55 odsto njih.
Međutim, kako se ističe u analizi, njegova najveća slabost možda leži u tome što pokušava da politički izazove Trampa, a pritom se oslanja na podršku Trampovih birača. Mask je najveći stepen podrške, čak 78 odsto pozitivnog mišljenja, uživao među ljudima koji su glasali za Trampa u novembru.
“Mask nije naročito popularan, a njegova privlačnost velikim se dijelom preklapa s postojećom republikanskom bazom”, ocjenjuje Hans Noel, politikolog sa Univerziteta Džordžtaun. “Ne postoji neka nezastupljena struja koju on zapravo predstavlja…malo je vjerovatno da će kandidati Američke partije ostvariti značajniji izborni uspjeh”.
