Akcijom protiv demonstranata, policija je pala na nivo pretorijanske garde u funkciji zaštite predsjednika Srbije Aleksandra Vučića, ocijenio je Zoran Stojiljković, profesor beogradskog Fakulteta političkih nauka (FPN).
“Radi se očito o frustriranoj reakciji režima na otvoreno politički zahtjev studenata za raspisivanjem parlamentarnih izbora, koji je okupio 140.000 ljudi usred ljeta u polupustom Beogradu. Grubim, nepotrebnim i delegitimišućim činovima preekstenzivnog zatvaranja prostora, hapšenja i prebijanja kojim policija pada na nivo pretorijanske garde u funkciji zaštite Vučića i Ćacilenda kao njegove vizije Srbije. Izvedenom u mnoštvu kostima i uniformi u kojima više niste sigurni šta jeste a šta nije “prava “ policija, odnosno ko su u uniforme obučeni Vučićevi lojalisti”, izjavio je Stojiljković za “Vijesti”.
Dok protesti u Srbiji ulaze u deveti mjesec, ne pokazuju znake jenjavanja. Studenti i druge grupe nastavljaju sa organizacijom raznih oblika građanske neposlušnosti, zahtijevajući odgovornost vlasti i sistemske promjene.
Tenzije su dodatno porasle nakon masovnih protesta održanih 28. juna, koji su kulminirali sukobima između policije i grupa demonstranata. Od 29. juna se svakodnevno organizuju višesatne blokade ulica širom Srbije. Studenti su u četvrtak uveče najavili akciju pod nazivom “Totalna blokada Srbije”, kao odgovor na nasilno razbijanje prethodnih protesta i privođenja učesnika.
Njihovi glavni zahtjevi su raspisivanje vanrednih parlamentarnih izbora, uklanjanje kampa iz Pionirskog parka u kojem se mjesecima nalaze studenti koji se protive blokadama, kao i puštanje na slobodu studenata uhapšenih tokom vidovdanskih demonstracija u Beogradu.
Na pitanje da li očekuje veći pritisak Zapada na vlast u Beogradu ako se nastavi upotreba sile nad demonstrantima, Stojiljković je odgovorio:
“Nažalost ne, pod uslovom da ne dođe do masovne represije i rezultirajućih fizičkih sukoba sa eventualnim tragičnim posljedicama”.
Prema njegovom mišljenju, oštrija reakcija izostaje iz dva osnovna razloga.
“Prvi je da policija u Srbiji ne izlazi iz repertoara antiprotestnih grubosti uobičajenog za evropske policije. Drugi je što se Vučić još uvijek vidi kao partner u poslovima poput iskopavanja litijuma koji nailazi na otpor većinske Srbije. Cinično rečeno, demokratski umiveniji a jednako bar poslušni Vučić nije ni na vidiku”.
Komentarišući retoriku predsjednika Srbije prema nezavisnim medijima, Stojiljković kaže da je to očekivana reakcija.
“Nakon što ni uz masovna naprezanja, izgradnju puteva i kupovinu birača na lokalnim izborima u Zaječaru i Kosjeriću vlast nije uspjela više od toga da ostvari izjednačen rezultat sa opozicijom”.
On ističe da je opozicija ovaj put imala odgovarajuću koalicionu formulu i nije rasipala glasove.
“Ove medijske kuće vide se kao komunikacijski okvir koji je obezbijedio prvo proces političkog učenja, a onda i visoku mobilizaciju, podršku i vidljivost ovih izbora. A to režim u Srbiji ne prašta”, rekao je Stojiljković.
Vučić je zaposlene u televizijama N1 i Nova S nazvao “teroristima”, pozivajući javno tužilaštvo da reaguje na njihov rad, a isti narativ je bio prisutan u režimskim medijima.
Ne može se samo kritikovati režim. Mora se pokazati da imamo alternativu i njene kredibilne nosioce. Naravno, uz prethodno operativno jedinstvo društvene i političke opozicije i građanskih i profesionalnih udruženja i sindikata, kaže Stojiljković
Upitan postoji li realna šansa za raspisivanje vanrednih parlamentarnih izbora, Stojiljković je istakao da je to moguće samo ako taj zahtjev bude podržan snažnim i kontinuiranim pritiskom sa više strana – “permanentnim protestima, otporom nepopularnim mjerama režima, a onda i nesaradnjom sa njime i formiranjem elemenata alternativnog poretka i sopstvenih autoriteta koji posreduju u komunikaciji sa državnim autoritetima. Uključujući i vladu u sjenci i alternativne javne politike”.
On je istakao da se režim ne može samo kritikovati, već da je neophodno pokazati da postoji alternativa i njeni kredibilni nosioci. Naglasio je da je za to ključno prethodno operativno jedinstvo društvene i političke opozicije, kao i građanskih i profesionalnih udruženja i sindikata. Zato, kako je dodao, ne čudi što čak i reprezentativni sindikat Nezavisnost traži raspisivanje izbora.
Na pitanje “Vijesti” može li iz aktuelne političke krize nastati širi društveni pokret koji mijenja sistem, a ne samo vlast, Stojiljković odgovara:
“Samo na opisani način koji pokazuje visoko strateško umijeće i moć koordinacije. Niko u Srbiji ko je mjesecima u protestima i otporu ne bi pristao na to da jedna politička garnitura bude zamijenjena drugom. U igri je promjena autoritarno populističkog demokratskim i participativnim sistemom”.
On je potvrdno odgovorio na pitanje da li očekuje da će doći do udruživanja studenata i opozicije.
“Ovoga puta i iznuđeno hoće, jer promjena mora imati i svoj parlamentarni politički kišobran koji čini solidna trećina opozicionih poslanika u nacionalnom parlamentu. Studenti su opet društveni akter sa najvećim povjerenjem protiv koga se politikantski prosto ne ide”.
Nakon protesta na Vidovdan, dio javnosti je negodovao zbog nacionalističke retorike pojedinih govornika. Upitan da li to može odbiti šire društvene slojeve, posebno urbanu i proevropski orijenisanu javnost, Stojiljković je odgovorio da je na demonstracijama 28. juna nacional-patriotska retorika bila očekivana i za “građaniste”.
“Neka vrsta ulaženja u politički mejnstrim potrebna je i studentima koji su i sami ideološki raznovrsni”.
On je to opisao kao “zaokruživanje Vučića zdesna u mjeri u kojoj ga dio proopozicionih birača drži za izdajnika nacionalnih interesa i istovremeno odgovornog za svađu sa svima u okruženju”.
Zašto u Srbiji opet nema evroentuzijazma je pitanje na koje, poput eksploatacije litijuma ili reakcije na Vučićeve demokratske bedastoće, odgovore treba potražiti i na evropskim adresama, zaključio je Stojiljković.
Predsjednik Srbije je izjavio da je policija tokom pokušaja blokada širom Srbije juče ujutro “potpuno kontrolisala stvari”, a da učesnici blokada “nisu imali nikakvu šansu”.
Vučić je za televiziju Pink rekao da je bilo angažovano više policajaca nego “onih koji su bili angažovani u maltretiranju građana”.
“Ništa niste vitalno uništili osim interesa svojih komšija. Zašto to rade, ni sami ne znaju, valjda da bi imali fotografije za društvene mreže. Svakog dana ovakvih blokada, podrška im dramatično pada jer ljudi to ne žele. Mogu da maltretiraju građane još neko vrijeme, ali na svoju štetu”, kazao je predsjednik.
On je apelovao na učesnike blokada da “rade svoj posao, glasaju kako hoće, ali da ne ugrožavaju prava drugih ljudi”.
“Imamo problem što ne želimo da nam neko strada, a oni izbacuju kontejnere na ulice kad im padne na pamet. Samo oni mogu da ubiju nekog, niko drugi”, kazao je Vučić.
On je odao “veliko priznanje” ministru unutrašnjih poslova Ivici Dačiću, direktoru policije Draganu Vasiljeviću i svim policijskim jedinicima širom Srbije koje su, po njegovim riječima, hrabro i zakonito učestvovale u teškom i nezahvalnom zadatku.
“Obavili su ga na visoko profesionalan način i tako će ga obavljati ubuduće”, kazao je Vučić.
