Najveći rast broja odbornika tokom prošle godine imale su lokalne liste, čiji je broj predstavnika “skočio” za gotovo duplo – s 28 na 52, dok su u 2024. najviše zastupnika izgubili vladajuća Nova srpska demokratija i opoziciona Demokratska partija socijalista (DPS) – osam, odnosno sedam.
Izraženo u procentima, NSD, na čijem je čelu šef crnogorskog parlamenta Andrija Mandić , veći je “gubitnik”. Ta stranka je “pala” sa 71 na 63 odbornička mjesta, odnosno za 11,2 odsto, dok se DPS koji predvodi Danijel Živković spustio s 227 na 220 predstavnika na lokalu, tj. za 3,08 odsto.
DPS ima više lokalnih parlamentaraca u vlasti, jer je, tokom 2024, postao dio vladajuće većine u Ulcinju.
U lokalnim skupštinama ukupno su 844 odbornička mjesta.
Prethodne godine održani su redovni lokalni izbori u Kotoru i Gusinju, te vanredni u Podgorici, Beranama, Andrijevici i Budvi.
Imajući u vidu da u Kotoru, Beranama i Budvi vlast još nije formirana, za odbornike u tim opštinama nije moguće utvrditi da li su vlast ili opozicija. DPS u te tri opštine ima 22 predstavnika. Najjača opoziciona partija je neke odbornike izgubila zbog toga što su je napustili – u Pljevljima je to učinio Saša Ječmenica , koji je prešao u novoosnovanu Stranku evropskog progresa (SEP) Duška Marovića , a u Cetinju Sonja Radojičić , Aleksa Bastać , Miloš Ražnatović i Stefan Vuletić , koji su napravili poseban odbornički klub.
Kad je riječ o NSD-u, padu broja njegovih odbornika kumovali su otcjepljenje liste “Budva naš grad” Nikole Jovanovića , ali i lošiji rezultat na izborima u Andrijevici u odnosu na 2020, kad su u toj opštini nastupili u koaliciji sa Socijalističkom narodnom partijom (SNP).
Međutim, rast je ostvario NSD-ov koalicioni partner – Demokratska narodna partija (DNP). Stranka koju predvodi Milan Knežević je na početku 2024. imala 32 odbornika, ali je ubrzo potom napustio jedini predstavnik u parlamentu Podgorice, Nemanja Baošić . Ipak, DNP je u 2025. ušao s 37 mandata na lokalu, a za razliku od početka prethodne godine – imaće predstavnike u Kotoru i Andrijevici. U glavnom gradu, nakon septembarskih izbora, ima tri.
Najjača vladajuća partija, Pokret Evropa sad (PES) premijera Milojka Spajića , godinu je započela gubitkom nekoliko odbornika. Nakon što ih je napustio šef države i jedan od osnivača Jakov Milatović , za njim je to uradilo i pet odbornika u Podgorici koji su oformili Pokret za Podgoricu (PzPG), te jedan u Daniovgradu. Ipak, ovaj gubitak je “iznivelisan” debitantskim nastupima na biralištima u Andrijevici, Kotoru, Beranama i Budvi, pa tako Spajićeva stranka godinu započetu, a 32 mandata završavaju sa – 44.
Socijaldemokrate (SD) su 2024. započele s 45 zastupnika, a završili s 41.
Demokrate i SNP su u prošloj godini bili “stabilni” po pitanju broja odbornika. Demokrate Alekse Bečića ostale su s 94 lokalna predstavnika, dok je SNP Vladimira Jokovića s 55 “pao” za jednog.
Demokrate su prvi put ostvarile parlamentarni status u Gusinju, pa su sad jedine lokalne sredine u kojima nemaju predstavnike – Plav i Rožaje. Zastupnike u svim lokalnim skupštinama i dalje ima samo DPS.
Građanski pokret (GP) URA “pao” je s 32 na 29 odbornika. Stranka Dritana Abazovića je u Skupštini Glavnog grada imala četiri predstavnika, a nakon izbora ima dva. U Kotoru je imala jednog odbornika, a sad nema parlamentarni status. U Budvi su ostali “na istom” – na jednom odborniku, dok u ostalim sredinama u kojim su tokom prethodne godine građani izlazili na birališta, GP URA nije učestvovao u izbornoj trci, a prethodni nije ni imao odbornike.
Rast broja predstavnika na lokalu, ostvarile su i partije manjinskih naroda. Bošnjačka stranka (BS) povećala je broj odbornika za osam odsto – ta najjača manjinska partija ima 54 lokalna parlamentarca, dok je prethodnu godinu započela s 50. Uprkos gubitku predstavnika u Podgorici, u Beranama će, nakon prvog samostalnog nastupa, imati dva predstavnika (ranije su imali jednog), dok su u Gusinju porasli za četiri (s tri na sedam) i postali najjači politički subjekt.
Albanska alternativa (AA) 2024. je počela s 13, a završila s 14 odbornika, dok je Hrvatska građanska inicijativa povratila parlamentarni status u Kotoru osvojivši jedan mandat.
Od stranaka koje nemaju parlamentarni status na državnom nivou, na lokalu su i dalje najjače Socijaldemorkatska partija (SDP) i Pokret za Promjene (PzP).
SDP se sa 27 “spustio” na 25 odbornika, a PzP sa 17 na 10. PzP Nebojše Medojevića više nema predstavnike u Beranama, Podgorici i Kotoru, dok je u Budvi imao tri, a sad jednog parlamentarca. Odbornike imaju u Baru, Bijelom Polju, Danilovgradu…
U toku 2024. prvi put se na izborima pojavio novoosnovani SEP. Partija koju predvodi nekadašnji premijer Marković osvojila je dva mandata u Podgorici.
Preokret je godinu započeo s jednim odbornikom u Danilovgradu, a u toku 2024. ostvario parlamentarni status i u glavnom gradu, pa godinu završava sa tri predstavnika na lokal.
Ujedinjena Crna Gora Gorana Danilovića je u prošlu godinu ušla sa sedam odbornika, a tako je i završava, jer je na izborima u Podgorici i Beranama ostala na po jednom parlamentarcu.
Sedam mandata ima i Novska lista, koja je na državnom nivou dio poslaničkog kluba PES-a.
U prethodnoj godini, Slobodna Crna Gora je s jednog “porasla” na dva odbornika. Osim u Podgorici, gdje ga ima od formiranja prethodne vlasti 2023, partija na čijem je čelu Vladislav Dajković osvojila je jedan mandat u Beranama. Ovoj stranci je to prvi put da samostalno osvoji mjesto u nekom lokalnom parlamentu, jer je dosad nastupala u koaliciji s konstituentima nekadašnjeg Demokratskog fronta.
Prava Crna Gora izgubila je dva odbornička mjesta u Beranama, iako je bila na listi “Za budućnost Berana” s NSD-om, DNP-om i Ujedinjenom. Partija koju predvodi Marko Milačič sačuvala je po odborničko mjesto u Podgorici, Herceg Novom, Danilovgradu, Zeti i Žabljaku.
Liberalna partija je izgubila predstavnika u glavnom gradu i Kotoru, pa je 2024. završila sa šest odbornika u četiri opštine.
Osim njih, lokalne parlamentarce u Podgorici više neće imanti ni Demos i Radnička partija, koje imaju predstavnike samo u Nikšiću, i to – po jednog. Demos je u prethodnom sazivu imao i jednog odbornika u Andrijevici.
Parlamentarni status u Kotoru više nemaju ni Socijalisti Crne Gore, kao ni Demokratska srpska stranka, koja je 2024. završila samo s dva zastupnika u tivatskom parlamentu.
U toj primorskoj opštini pojavila se i nova partija – Demokratska alternativa, koju su osnovali nekadašnji odbornici DPS-a. Novoosnovana stranka osvojila je dva mandata. Razlog zašto nije uračunata u lokalne liste je što su u saopštenju koje su izdali nakon osnivačkog kongresa najavili djelovanje na državnom nivou.
Građanska inicijativa “21. maj” je u prošloj godini imala odbornike u Budvi i Podgorici, ali nisu učestvovali na vanrednim izborima koji su se održali tokom prošle godine, što znači da su izgubili parlamentarni status.
Demokratska romska partija je u prethodnom sazivu podgoričkog parlamenta imala jednog odbornika jer je nastupila kao dio široke koalicije okupljene oko DPS-a. Ipak, iako nisu učestvovali na vanrednim izborima održanim u septembru, njihov lider Mensur Šaljaj je u podgorički parlament ušao s liste najjače opozicione partije.
Za rast lokalnih lista svakako je najzaslužnija “Budva naš grad”, ali i pojava PzPG-a, Pokreta za Gusinje (PzG), kao i lista “Za budućnost naše djece” i Vasojevićki pokret ujedinjenja” u Andrijevici, te lista “Zato što volim Berane”, “Kotorski pokret”, “Grbaljska lista” i “Nova Budva”.
“Budva naš grad” je u tamošnjem parlamentu osvojila devet mandata, PzPG u podgoričkom četiri, a PzG u gusinjskom dva.
U Andrijevici su lokalne liste osvojile ukupno četiri mandata i podrška bar jedne od njih bila je neophodna za formiranje vlasti.
Odranije, prisustvo u skupštinama opština imaju Durmitorska inicijativa, “Biram Bar”, “Ne damo Mojkovac”, “Za život Nikšića”, Građanski pokret (GP) “Ljudi i tačka”, “Novi pobjeđuje”. U Tivtu parlamentarni status imaju četiri takve liste – “Narod pobjeđuje”, Tivatska akcija, Krtoljska lista i Bokeški forum.
PzPG je blizak šefu država Milatoviću, a Durmitorska inicijativa PES-u. “Nova Budva” i “Za život Nikšića” su u parlamente ušli s lista nekadašnjeg Demokratskog fronta, dok su GP “Ljudi i tačka” i “Narod pobjeđuje” bili u predizbornoj koaliciji a Demokratama i Ujedinjenom, odnosno Bečićevom partijom i PES-om.
Lista “Ne damo Mojkovac” i “Novi pobjeđuje” su u trenutku izbora važile za bliske tadašnjem premijeru Zdravku Krivokapiću .
Docentkinja na Univerzitetu “Donja Gorica” Nikoleta Đukanović , ocijenila je za “Vijesti” da do formiranja lokalnih lista dolazi dominantno zbog nezadovoljstva funkcionisanjem partija na nacionalnom nivou.
“Ali, usložnjavanje političke scene dovodi do još veće nefunkcionalnosti sistema, pa imamo gotovo paralisane opštine”, rekla je ona.
Prema riječima Đukanović, trenutni partijski sistem u Crnoj Gori komplikuje proces demokratizacije.
“Svjedoci smo posljednjih godina da dobijamo sve više partija – mislim da ih trenutno u Crnoj Gori ima preko 50, što i te kako otežava konsolidaciju partijskog sistema, koji tako nekonsolidovan usložnjava i komplikuje proces demokratizacije Crne Gore u velikoj mjeri. Tako veliki broj partija, u odnosu na broj stanovnika, može se tumačiti na dva načina – ili su građani vrlo nezadovoljni stanjem pa pokušavaju da osmisle zdrave alternative, ili je politika unosan posao iz kog profitiraju pojedinci koji dođu do funkcija”, navodi ona.
Đukanović je kazala da u Crnoj Gori, izuzev nekoliko primjera građanskih udruženja, koja, osim Preokreta, nijesu uspjela da pređu cenzus – svjedočimo dominantno primjerima sagledavanja politike kao unosnog posla.
“Tako u Crnoj Gori predizborne koalicije gotovo da ništa ne znače, traju vrlo kratko, i to samo da bi se ostvario bolji rezultat, bez namjere da se koaliranjem spoje partije sličnog vrednosnog, ideološkog, ili političkog profila. Tome je dokaz činjenica da u velikom broju slučajeva dolazi do rušenja koalicija nakon izbora”, konstatuje sagovornica.
Kad je riječ o albanskim partijama, u Tuzima je ubjedljivo najbrojnija AA. Stranka na čijem je čelu Nik Đeljošaj u lokalnom parlamentu ima 10 predstavnika, dok prva sljedeća, Demokratski savez Albanaca Nikole Camaja , ima pet. Po tri odbornička mjesta pripala su Nacionalnoj uniji Albanaca Ferhata Dinoše i Demokratskoj uniji Albanaca (DUA) Mehmeda Zenke .
S druge strane, Camajeva stranka prednjači u Gusinju, gdje ima četiri od ukupno sedam odbornika u koaliciji Albanski forum. Ostala tri podijelili su AA (dva) i DUA (jedan).
U Ulcinju, Demorkatska partija Fatmira Đeke i Forca Gencija Nimanbegua imaju po pet odbornika, DUA dva, Demokratski savez dva, a AA jedan.
AA ima i po jednog parlamentarnog predstavnika u Plavu i Baru.
Najviše nezavisnih odbornika ima Skupština Prijestonice, koju su 2023. napustila dva predstavnika vladajućeg SDP-a, a prošle godine četiri opozicionog DPS-a
