Zakon o elektronskim medijima predviđa slobodu i objektivnost u proizvodnji i uređivanju medijskog sadržaja, to u praksi nije slučaj, posebno kad se radi o lokalnim javnim emiterima, koji su često zavisni od partija na vlasti u opštinama.
To pokazuje Nacrt medijske strategije, ali i brojne analize i istraživanja medijske scene, rađene tokom prethodnih godina.
Članove savjeta lokalnih javnih emitera uglavnom imenuju skupštine opština, a lokalne samouprave su za većinu tih medija jedini izvor finansija, zbog čega se često uređivačka politika prilagođava partijskoj.
Tokom javnih rasprava o setu medijskih zakona i drugih propisa, u više navrata problematizovano je finansiranje i trenutno funkcionisanje lokalnih javnih emitera, ali i Javnog servisa.
”Nezavisnost upravljanja javnog emitera zavisi od strukture članova najvišeg upravljačkog organa i procedure njihovog izbora. Ukoliko članove savjeta javnog emitera imenuju organizacije ili institucije koje su pod uticajem političkih partija, izvršnih organa ili ekonomskih centara moći, prostor za uticaj na uređivačku politiku javnog emitera je veoma izražen”, stoji u Analizi položaja lokalnih javnih emitera i novinara u medijskim zakonima, koju su 2017. radili Goran Đurović i Sandra Bašić Hrvatin , a finansirala Evropska unija i Vlada Crne Gore.
U toj analizi naglašeno je da politički centri moći, kroz svoje predstavnike u savjetima lokalnih medija, po pravilu, za direktora biraju osobu koja će zapravo biti “transmisija političkih interesa”.
”Prema podacima prikupljenim od lokalnih javnih emitera, u svim postojećim lokalnim javnim emiterima većinu članova savjeta čine predstavnici lokalnih ili državnih javnih ustanova. U toj situaciji vjerovatan je uticaj političkih partija koje vrše vlast na rad javnog emitera, jer će predstavnici javnih ustanova slijediti politiku onih koji su ih imenovali, a koji su opet u direktnom podređenom položaju kroz sistem finansiranja”, ocijenjeno je u toj Analizi.
Šest godina kasnije, Zakon o elektronskim medijima je isti, a ista je i praksa, samo su se promijenile partije na vlasti.
U Nacrtu medijske strategije stoji da su, po strukturi vlasništva, od 20 televizija, osam javni emiteri (u opštinama Nikšić, Pljevlja, Budva, Herceg Novi, Rožaje i od 2021. Podgorica).
Navodi se i da to što da ih finansiraju opštine, stvara visok rizik od političkog uplitanja i uticaja na uređivačku politiku.
”Lokalni javni emiteri, u najvećoj mjeri, suočavaju se sa nedostatkom finansija i opasnošću od političkih pritisaka svojih osnivača – lokalnih samouprava. Kao moguća rješenja identifikovana su uvođenje zakonske obaveze minimalnog procenta iz budžeta lokalne samouprave za finansiranje lokalnih javnih servisa, te preciznija regulacija kriterijuma za izbor članova savjeta”, predloženo je u Nacrtu strategije.
Prema tom dokumentu, spas je donošenje zakona o audio-vizuelnim medijskim uslugama, koji bi trebalo da zamijeni postojeći propis o elektronskim medijima.
”Zakonom će se propisati obaveze lokalnih samouprava u finansiranju javnih lokalnih emitera kojima će se povećati iznosi za finansiranje a i osigurati veća urednička samostalnost”.
Predlaže se i osnivanje lokalnih fondova za medijski pluralizam, po uzoru na državni kroz koji bi se finansirali sadržaji od interesa za stanovnike konkretnih opština.
Potrebno je, piše u dokumentu, definisati jasne kriterijume koji medij bi mogao biti korisnik sredstava, kako bi se izbjegle zloupotrebe i politički uticaji.
Koordinator programa ljudskih prava i pravde u Građanskoj alijansi Pavle Ćupić smatra da se lokalni javni emiteri u radu suočavaju sa nekoliko problema.
”Zajednički problemi su ekonomska održivost, ograničena medijska pokrivenost, koja podrazumijeva manju zainteresovanost oglašivača, nemogućnost zapošljavanja dovoljnog broja zaposlenih iz ekonomskih razloga, kao i povremena nemogućnost pronalaženja adekvatnog kadra zbog malog tržišta rada”, kazao je Ćupić u izjavi za “Vijesti”.
I on je ocijenio da je prisutan uticaj lokalnih vlasti na uređivačke politike lokalnih javnih emitera.
”…To utiče na njihovu slobodu izvještavanja, nezavisnost i objektivnost, ali i na ostvarivanje njihove uloge da budu na usluzi građanima i da budu oni koji podstiču rješavanje svih važnih pitanja u njihovom gradu. Tako da možemo reći da nijedan lokalni javni emiter nije imun na politički i uticaj lokalnih vlasti. Ipak, taj uticaj se mora smanjiti i lokalne vlasti i političari ne smiju posmatrati lokalne javne emitere kao svoje glasilo, te im moraju pružiti uslove da se na pravi način i u skladu sa profesionalnim novinarskim standardima odnose prema svom poslu”, ističe Ćupić.
Prema njegovim riječima, rješavanje tog pitanja zahtijeva višestruki pristup koji podrazumijeva nekoliko aktera, uključujući Vladu, civilni sektor, medije i javnost.
”To znači da lokalni javni emiteri moraju imati jasne uređivačke politike koje daju prioritet profesionalnom i objektivnom izvještavanju, ali i neophodne resurse za proizvodnju visokokvalitetnog sadržaja. Neophodno je i jačanje medijske regulative, gdje će regulatorni organ pozivati emitere na odgovornost za svako kršenje medijskih zakona ili propisa, uključujući i ona koja se odnose na uređivačku nezavisnost i nepristrasnost”, poručuje Ćupić.
On zaključuje i da je važno i obrazovanje javnosti o nezavisnom i objektivnom novinarstvu, ali i podrška države, koja će u većoj mjeri prepoznavati ulogu javnih emitera.
