Poslanik PES-a Vasilije Čarapić najavljuje da će u okviru Odbora biti otvoren “široki društveni dijalog” o Zakonu o crnogorskom državljanstvu;
Partije uživaju u tome da nađu razloge da odbor ne funkcioniše, tvrdi Dragan Koprivica (CDT)
Najjače stranke vlasti i opozicije, Pokret Evropa sad (PES) i Demokratska partija socijalista (DPS), ne mogu da garantuju da će skupštinski Odbor za izbornu reformu, koji danas nastavlja rad nakon tromjesečne blokade, funkcionisati nesmetano i da ga eventualna nova politička trvenja neće sputati da okonča posao zbog kog je oformljen.
Poslanik DPS-a i kopredsjedavajući odbora Nikola Rakočević , rekao je ‘’Vijestima’’ da ne može biti “veliki optimista” u tom pogledu, jer, kako ocjenjuje, “parlamentarna većina, kad god se napravi napredak, posegne za političkim trikovima koji blokiraju rad Odbora”.
“I što je još gore za državu, takva politika blokira dalji napredak prema EU (Evropska unija)’’, kazao je on, tvrdeći da aktuelna opozicija nikad nije blokirala funkcionisanje parlamentarnog tijela koje se bavi izbornim pitanjima.
Rad Odbora je, prema njegovim riječima, blokirala vlast ‘’neustavnim i nezakonitom atacima na pravni sistem države, kad god se napravi napredak društva prema EU’’, pa je stoga, dodaje, pravo pitanje “da li će se s takvom praksom vlasti prekinuti”.
S druge strane, šef poslaničkog kluba PES-a i kopredsjedavajući Odbora Vasilije Čarapić , naveo je da je to tijelo prethodnih godinu dana radilo usporenom dinamikom, “budući da je opozicija dva puta blokirala njegov rad u očiglednoj namjeri da uspori EU integracije”.
“Ovakvo iskustvo ukazuje na to da treba biti oprezan s očekivanjima, jer je dosadašnja praksa pokazala da opoziciji ne odgovara ubrzana dinamika usvajanja reformi, a njihovo deklarativno zalaganje za EU integracije ne korespondira s njihovim ponašanjem, što znači da njihovu riječ, usmenu ili pismenu, ne treba shvatati kao garanciju njihove konstruktivnosti’’, ocijenio je on za “Vijesti”.
Odbor nastavlja rad nakon pauze, odnosno blokade od skoro tri mjeseca, izazvane odlukom opozicije da ga napusti krajem prošle godine u znak protesta zbog načina na koji je Skupština konstatovala prestanak sudijske funkcije Dragani Đuranović u Ustavnom sudu. Nakon što je dio opozicije potpisao 15. marta s premijerom Milojkom Spajićem (PES) sporazum o rješavanju političke krize, opozicionari su se prošle sedmice vratili u poslaničke klupe, pa je samim tim i Odbor, koji je formiran u decembru 2023. godine, odblokiran.
Odbor je od januara do početka aprila prošle godine održao četiri sjednice, a zatim nije zasjedao do kraja juna, jer je dio opozicije nastavak rada uslovio povlačenjem odluke o uvođenju prinudne uprave u Šavniku. Pošto je vlast realizovala taj uslov opozicije, Odbor je krajem juna održao sjednicu na kojoj je dogovoreno da se predloži produžetak roka za njegov rad za godinu (do kraja ove godina umjesto do kraja 2024.) i da fokus bude na Nacrtu zakona o finansiranju političkih subjekata i izbornih kampanja.
To tijelo godinama ne postiže gotovo nikakve rezultate zbog partijskih, odnosno političkih sukoba. Od posljednje promjene izbornih zakona prošlo je više od deset godina. U mjestu se tapkalo i do 2020, do kad je državom upravljao DPS, a tapka se i nakon toga, kad su na vlast došle nekad opozicione stranke, koje su decenijama obećavale izmjene izbornog zakonodavstva, “čišćenje” biračkih spiskova i sl.
Odbor je i u prethodnim sazivima parlamenta blokirala opozicija, odnosno sadašnja vlast, zbog različitih pitanja – Zakona o slobodi vjeroispovijesti, nesuglasica o imenovanju predstavnika nevladinog sektora (NVO) u Odboru i sl.
Promjena izbornog zakonodavstva, uz promjenu Ustava (u dijelu profesionalizacije sudstva i tužilaštva), među ključnim je obavezama iz “Reformske agende Crne Gore” za ovu godinu, dokumenta koji je usvojila Evropska komisija kao uslov da Crna Gora “povuče” novca iz fonda u okviru EU “Plana rasta za Zapadni Balkan”.
Za izmjene Ustava i izbornih zakona, potrebna je podrška dvije trećine ukupnog broja poslanika (54 od 81), što znači da se taj proces ne može obaviti bez glasova opozicije.
Izvršni direktor Centra za demokratsku tranziciju (CDT) Dragan Koprivica , saopštio je “Vijestima” da, u crnogorskom političkom kontekstu, nema, niti može biti garancija da Odbor ponovo neće biti blokiran.
’’Partije uživaju u tome da nađu razloge da Odbor za sveobuhvatnu izbornu reformu ne funkcioniše i garancija da ga opet neće neko blokirati – ne može biti’’, ocijenio je on.
Koprivica podsjeća da je dijapazon razloga napuštanja tog tijela veoma širok, i da se kreće od pitanja naziva jezika, vjerskih i pitanja predsjednika opština, do cjenkanja ko treba biti član odbora u ime NVO i akademske zajednice…
’’I ko vam na ovom nivou političke odgovornosti može garantovati bilo šta?’’, pitao je on.
Dok rad Odbora sputavaju političke igre i dok se rokovi za ispostavljanje rezultata stalno pomjeraju, pojavljuju se novi i veći problemi, koji su prouzrokovali blokadu sistema i koje bi trebalo ekspresno rješavati. Jedan od njih je onaj iz Šavnika, opštine u kojoj izbori nisu okončani ni duže od dvije godine nakon što su počeli.
Istovremeno, s najviših međunarodnih adresa, prvenstveno iz EU, uporno pozivaju Crnu Goru da promijeni izborne akte.
Vasilije Čarapić tvrdi da, sa strane parlamentarne većine, a naročito PES-a, postoji intencija da intenziviraju rad Odbora i da do septembra pripreme neophodne reforme, dok Nikola Rakočević poručuje da će opozicija dati doprinos da s NVO sektorom kvalitetno i uspješno bude završen posao na izbornoj reformi. Koprivica navodi da je prioritet Odbora da počne ozbiljno i energično da ispunjava svoju svrhu – pripremanje zakona koji će omogućiti sveobuhvatnu izbornu reformu.
Odbor će danas razmatrati Nacrt izmjena zakona o finansiranju političkih subjekata i izbornih kampanja, koji je pripremljen prošle godine i trebalo je da bude stavljen na javnu raspravu 18. decembra, ali je opozicija tada izašla iz tog skupštinskog tijela.
Koprivica objašnjava da je za više od godinu “rada” pripremljen jedan zakon koji je važan, ali da taj akt ne čini suštinu izbornog procesa.
’’Odbor konačno treba da uradi elementarne stvari za koje do sada nije bilo političke volje: da usvoji pravilnik o sopstvenom radu i da uradi detaljan plan aktivnosti (nakon godinu rada!) i da se počne ozbiljno baviti ključnim izbornim zakonom za čiju je izmjenu potrebna većina od dvije trećine poslanika i poslanica’’, rekao je on.
Podsjeća da ove “elementarne stvari” do sada nijesu urađene, i da, ako postoje pravila i dinamika rada, nije moguće iznova nalaziti izgovore za nerad i kršenje rokova, odnosno blokiranje reformi.
Koprivica kaže da Nacrt zahtijeva unapređenja kako bi ispunio namjeru i svrhu njegove izmjena, najavljujući da će CDT, nakon što počne javna rasprava, dostaviti Odboru sugestije ‘’za koje nije bilo političke volje da budu uvrštene u osnovni tekst’’.
’’Naše ključne sugestije će sadržati rješenja koje treba da omoguće fer i ravnopravan izborni proces, da spriječe zloupotrebe državnih resursa u kampanjama, da pomognu suzbijanje uticaja iz inostranstva i suprotstave se nedozvoljenom i skrivenom finansiranju partija i kandidata’’, saopštio je sagovornik.
Neki članovi Odbora i iz vlasti i opozicije, predlagali su na ranijim sjednicama da se u Nacrt unese izmjena o povećanju iznosa novca koje partije dobijaju iz budžeta, što nije ušlo u postojeći tekst jer se tome usprotivio PES.
’’U verzijama nacrta ovog zakona do sada nijesam imao prilike da vidim ovaj predlog, ali me zaista ne bi ni malo iznenadilo da se on nađe na dnevnom redu i da bude potkrijepljen veoma ‘jakim argumentima’ da je povećanje ovog novca vitalna reforma koja će demokratizovati Crnu Goru, izvesti je na ispravan i evropski put’’, kazao je Koprivica.
Vasilije Čarapić podsjeća da je Nacrt pripremljen u decembru, navodeći da ‘’od tada niko nije imao dodatne sugestije na isti’’.
’’Za vrijeme blokade rada Odbora, ja sam više puta pozivao svoje kolege da ostanu u materiji i šalju komentare ukoliko ih imaju. Međutim, niko na to nije dodatno reagovao’’, kazao je.
Poručio je da PES neće podržati povećanja iznosa novca koji parlamentarne partije dobijaju iz budžeta, jer su, tvrdi, svjesni da je to nepotrebno i da bi time direktno prekršili preporuke Evropske komisije.
S druge strane, Nikola Rakočević kaže da očekuje da u što kraćem roku bude utvrđen finalni tekst izmjene i dopuna pomenutog zakona, dodajući da ‘’dinamika zavisi od svih političkih subjekata’’. Konstatuje da od današnje rasprave i sugestija NVO sektora, ali i poslanika, zavisi da li će biti dodatnih izmjena.
’’Opozicija će insistirati da sve eventualne izmjene budu u pravcu povećanja kvaliteta’’, rekao je, takođe navodeći da predlog o povećanju izdvajanja za partije nije upućen Odboru.
Šef kluba PES-a Čarapić poručio je da u toku aprila i maja očekuju ekspertska mišljenja OEBS/ODHIR o pojedinim zakonskim tekstovima, s konkretnim preporukama koje treba da implementiraju da bi dostigli EU standard.
’’U tom kontekstu, formiraćemo radne grupe za pojedine zakone, s ciljem da do septembra imamo spremna rješenja, kako bi ih već tada uputili na mišljenje Evropskoj komisiji’’, rekao je.
On je pojasnio da rad Odbora obuhvata široku zakonsku materiju, od Zakona o izboru odbornika i poslanika, preko zakona o biračkom spisku, o finansiranju političkih subjekata i izbornih kampanja, o registrima prebivališta i boravišta, o ličnoj karti, o političkim partijama, pa sve do Zakona o crnogorskom državljanstvu, o kom će, kako je najavio, “otvoriti široki društveni dijalog upravo u okviru ovog Odbora’’.
’’Preporuke koje treba da usvojimo su brojne, a one koje se najčešće potenciraju su profesionalizacija izborne administracije, veća transparentnost i kontrola prilikom finansiranja, čišćenje biračkog spiska i definisanje rješenja o održavanju lokalnih izbora u jednom danu’’, naveo je.
Prema riječima Čarapića, situacija u Šavniku – gdje izbori nijesu završeni dvije i po godine – najbolji je odgovor na pitanje zašto je Crnoj Gori potrebna izborna reforma.
’’Šavnik predstavlja kulminaciju lošeg izbornog zakonodavstva, a preduslov za rješavanje ovog problema je politička volja i zalaganje za javni, a ne partijski interes. PES ima predlog zakonskog rješenja koji smo kadri da uputimo Odboru i Skupštini na razmatranje, što ćemo uraditi nakon što se Odbor u cjelosti stavi u funkciju’’, najavio je.
U Šavniku su izbori počeli 23. oktobra 2022, kad su održani u još 13 opština, ali nisu okončani jer članovi biračkih odbora iz opozicione koalicije “Za budućnost Šavnika”, nisu dozvoljavali dijelu novoupisanih birača da glasaju jer su, tvrde, prepisani da bi podržali DPS.
