Najveći procenat djece mlađe od šest godina u riziku od siromaštva ili socijalne isključenosti tokom 2023. zabilježen je u Rumuniji – 35,3 odsto, Bugarskoj – 34,2 i Španiji – 34, 1, dok neke evropske zemlje poput Crne Gore, Albanije i Turske bilježe još veće procente, podaci su iz izvještaja Agencije Evropske unije za obrazovanje i kulturu (Eurydice).
U izvještaju o ključnim podacima o obrazovanju i brizi o ranom djetinjstvu u Evropi navodi se da je stopa rizika od siromaštva u Crnoj Gori iznosi 37,1 odsto, ali napominju da se radi o podatku iz 2022.
Navodi se da je Slovenija jedina evropska država koja registruje manje od 10 odsto djece mlađe od šest godina u riziku od siromaštva ili socijalne isključenosti, dok je od 12 do 15 odsto djece je u riziku u od siromaštva u Češkoj, Hrvatskoj, Luksemburgu, Holandiji, Poljskoj, Finskoj i Norveškoj.
Izvještaj, stoji u uvodnoj napomeni, ima za cilj da pomogne u izgradnji pristupačnih, inkluzivnih i visokokvalitetnih sistema predškolskog obrazovanja, a pokriva 37 evropskih zemalja – 27 država članica EU, Albaniju, Bosnu i Hercegovinu, Švajcarsku, Island, Lihtenštajn, Crnu Goru, Sjevernu Makedoniju, Norvešku, Srbiju i Tursku.
Agencija naglašava da četvrtina evropskih sistema još nema nacionalni nastavni plan i program za pedagoški rad sa djecom mlađom od tri godine.
Ocijenjeno je da nedostatak osoblja predstavlja izazov – dvije trećine evropskih zemalja prijavljuje nedostatak osoblja za predškolsko obrazovanje, naglašavajući hitnu potrebu za poboljšanim uslovima rada i poboljšanim profesionalnim razvojem kako bi se privukli i zadržali kvalifikovani nastavnici.
Agencija konstatuje da postoje značajne razlike širom Evrope u godinama tokom kojih djeca imaju zagarantovano mjesto u sistemu predškolskog obrazovanja.
Naglašeno je da samo sedam država članica EU – Danska, Nemačka, Estonija, Letonija, Slovenija, Finska i Švedska, ali i Norveška garantuju mjesto u predškolskom obrazovanju za svako dijete od ranog uzrasta (od šest do 18 mjeseci), odnosno nakon završetka odsustva roditelja za njegu deteta.
„Otprilike trećina evropskih zemalja garantuje mjesto samo za posljednjih jednu do dvije godine tog segmenta obrazovanja“, navodi se.
Precizirano je da većina evropskih zemalja nudi najmanje jednu godinu besplatnog predškolskog obrazovanja.
„Izuzetak su Danska, šest pokrajina u Nemačkoj, Estonija, Slovenija, Island, Crna Gora, Severna Makedonija i Norveška, gdje roditelji doprinose troškovima tokom čitavog perioda kada njihovo dijete pohađa predškolsko obrazovanje. U većini evropskih zemalja, usluge za djecu mlađu od tri godine se naplaćuju. Estonija, Mađarska, Malta, Finska, Švedska, Crna Gora i Severna Makedonija obično imaju niske naknade, često manje od 100 eura. Međutim, cijene ili naknade za vrtiće u ostalim zemljama se kreću od 100 do 400 eura“, stoji u izvještaju.
Kad je u pitaju kadar, u izvještaju se ističe da „otprilike polovina evropskih obrazovnih sistema zahtijeva da bar jedan od članova tima koji brine o grupi djece, bez obzira na uzrast, bude visokoobrazovan“.
„Minimum je bečelor diploma u Bugarskoj, Danskoj, Nemačkoj, Estoniji, Grčkoj, Hrvatskoj, Litvaniji, Sloveniji, Finskoj, Švedskoj, Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori i Norveškoj. Master kvalifikacije su potrebne u Portugalu i na Islandu. U Crnoj Gori, vaspitaču pomažu profesor engleskog jezika i medicinski tehničar koji radi na preventivnim programima“, pojašnjeno je.
Evropska Agencija još ističe da „samo nekoliko zemalja obezbjeđuje sistematsku dostupnost asistenata djeci sa posebnim obrazovnim potrebama u sistemu predškolskog obrazovanja“. Među njima je i Crna Gora.
„U većini obrazovnih sistema prijem u osnovnu školu može biti odložen. Treba napomenuti da ova analiza odražava samo uobičajenu situaciju. Odlaganje je moguće u 31 obrazovnom sistemu, a obično se zasniva na procjeni stepena zrelosti ili spremnosti djeteta za školu. U skoro svim obrazovnim sistemima gdje djeca obično polaze u osnovnu školu kada napune potrebne godine, ali je odlaganje moguće, a roditelji igraju važnu ulogu u procesu donošenja odluka. Dvije zemlje – Austrija i Crna Gora imaju nacionalne testove spremnosti za školu, koji se, uz saglasnost ili na zahtjev roditelja i/ili na osnovu mišljenja školskog psihologa, koriste za donošenje odluka o spremnosti djece za školu… U Crnoj Gori se organizuje ocjenjivanje spremnosti djeteta od strane prosvjetnih vlasti na nivou škole. Rezultati nacionalnog standardizovanog testa školske spreme određuju da li dijete može da krene u osnovnu školu“, pojašnjeno je.
