Predsjednik Vlade i Pokreta Evropa sad (PES) Milojko Spajić i šef opozicione Demokratske partije socijalista (DPS) Danijel Živković , sastali su se juče u Podgorici sa šefom Delegacije Evropske unije (EU) u Crnoj Gori Johanom Satlerom , koji im je predložio da se Venecijanska komisija (VK) uključi u rješavanje političke krize nastale zbog dešavanja u vezi Ustavnog suda, odnosno da ispita odluke koje su dovele do prestanka sudijske funkcije Dragani Đuranović – saznaju nezvanično “Vijesti”.
Prema informacijama lista, sastanak je održan u prostorijama Delegacije EU, i Spajić je na njemu pristao na predlog Satlera, dok DPS navodno vaga, pa se njihov odgovor čeka.
Opozicija tvrdi da je Ustav pogažen zbog toga što je Skupština, bez obaveznog obavještenja Ustavnog suda, odlučila sredinom decembra prošle godine da Dragani Đuranović konstatuje prestanak sudijske funkcije u tom sudu, zbog sticanja uslova za penziju shodno Zakonu o penzijskom i invalidskom osiguranju (PIO). Oni stoga traže da se stvari vrate “u pređašnje stanje”, poručujući da, u suprotnom, neće dozvoliti rad parlamenta.
Opciju da se VK “aktivira” povodom dešavanja u Crnoj Gori, pomenula je navodno, prema nezvaničnim saznanjima “Vijesti”, i evropska komesarka za proširenje Marta Kos na sastanku s opozicijom, koji je održan u četvrtak u Podgorici.
Na pitanje da li Kos govorila opoziciji o VK, Pres služba Evropske komisije (EK) kazala je “Vijestima” da je komesarka tokom dvodnevne posjete Crnoj Gori (četvrtak i petak) “ohrabrila sve političke snage da se okupe kako bi prevazišle trenutni zastoj i obezbijedile najširu podršku reformama povezanim s EU”, te da je ponudila podršku EK “u istraživanju mogućih rješenja u interesu Crne Gore i njenog puta ka članstvu u EU, uključujući mogućnost procjene od strane nezavisnog međunarodnog tijela”.
Sagovornik upoznat s načinom rada “venecijanaca”, objašnjava da oni odgovaraju na zahtjev za mišljenje bilo kom ovlašćenom organu. Navodi da pravo da zahtijevaju mišljenje imaju Skupština, njena radna tijela (odbori), Vlada, šef države, Ustavni sud, Vrhovni sud, te da opozicija nema mogućnost da samostalno to traži. Tvrdi da bi to tijelo Savjeta Evrope reagovalo ako bi neka državna institucija uspjela da obrazloži tvrdnju da je Ustav “ugrožen”. Druga opcija je, kaže, da mišljenje zahtijeva Parlamentarna skupština Savjeta Evrope.
“Ali, koliko sad mogu da se orijentišem, ne vidim da Crnu Goru iko doživljava kao neki preveliki problem”, rekao je sagovornik “Vijesti”, dodajući da Parlamentarna skupština traži mišljenje od VK u slučajevima “problematičnih zemalja” i napominjući da je naviše mišljenja o Mađarskoj, Turskoj i Rusiji – inicirao taj parlament.
Ekspert navodi da su “venecijanci” posljednjih godina imali novine, poput donošenja urgentnih mišljenja, koja mogu da se daju između plenarnih sjednica, u situacijama postojanja kriza. Podsjeća da je komisija na taj način, 2022. godine, dala mišljenje o izmjenama Zakon o predsjedniku, što je tražio tadašnji crnogorski šef države Milo Đukanović , nakon što je bio vratio taj akt parlamentu na ponovno odlučivanje.
Ustavni sud je krajem juna 2023. jednoglasno ukinuo usvojene izmjene zakona, kojima su predsjedniku bile oduzete neke nadležnosti.
Kos se u Podgorici sastala s predsjednikom Crne Gore Jakovom Milatovićem , šefom Skupštine Andrijom Mandićem , premijerom Spajićem, te liderima parlamentarne opozicije, poručivši, između ostalog, da pristupanje Uniji mora biti “nacionalni projekat, u koji će biti uključeni svi”.
Na sastanku s Kos u ime opozicije bili su lideri DPS-a Živković, Građanskog pokreta URA Dritan Abazović , Socijaldemokrata Damir Šehović , Hrvatske građanske inicijative (HGI) Adrijan Vuksanović , kao i nezavisna poslanica Jevrosima Pejović .
Živković je na konferenciji za novinare, nakon sastanka s Kos, rekao da je “bilo više riječi od strane komesarke o tome da li bi neke evropske institucije mogle da pomognu…”, ali nije precizirao o kojim institucijama je riječ.
“Ali, jasno smo poručili da opozicija, mislim na DPS, neće dozvoliti održavanje sjednica u narednom periodu, sve dok se stvari ne vrate u pređašnje stanje. Ako tome dodamo i ponašanje ove većine u Budvi, gdje sprečavaju formiranje vlasti, onda je jasno da ovdje više ne važi Ustav, ne važe zakoni, nema institucija…”, kazao je, podvlačeći da DPS neće dozvoliti ni održavanje sjednice zakonodavnog doma zakazane za 21. januara, na čijem dnevnom redu je, između ostalog, predlog državnog budžeta.
Živković je poručio da se “kriza u Crnoj Gori” može riješiti u roku od pet minuta, “da postoji političke volje”.
“Ali, te volje nema, jer Mandić komanduje ovom parlamentarnom većinom, i on ne želi da Crna Gora postane sastavni dio EU”, tvrdi čelnik DPS-a.
Živković je preksinoć, gostujući na Televiziji “E”, rekao da “redovnog parlamentarnog i političkog života u Skupštini” neće biti do ispunjenja zahtjeva opozicije, te da će “repertoar” njihovog odgovora vjerovatno “biti proširen”. Izvor “Vijesti” iz opozicije tvrdi da te stranke spremaju “novi manevar”, odnosno da će “pojačati listu zahtjeva”, i to, kako je objasnio, u kontekstu događaja koji su se u međuvremenu odigrali.
“Imamo zaključke Skupštine prijestonice (povodom nedavnog masakra u Cetinju, u kom je stradalo 13 osoba prim. aut), ali i nemogućnost da se konstituišu lokalne vlasti. Pošto neće da vrate stvari u pređašnje stanje, moramo podići ljestvicu”, poručuje sagovornik.
Osim zahtjeva da se povuče zaključak Ustavnog odbora prema kom je konstatovan prestanak funkcije Đuranović, opozicija odranije traži od vlasti te da s njima potpiše sporazum kojim bi se garantovalo da izmjene Ustava i Zakona o crnogorskom državljanstvu neće biti usvojene bez “apsolutnog konsenzusa”.
Zbog događaja u vezi Ustavnog suda, koje opozicija naziva “ustavnim pučem” (tvrdeći da je to učinjeno kako bi glasanje na lokalnom i državnom nivou bilo odgođeno do 2027), DPS je najavljivao i mogućnost protesta, ocjenjujući da je pređena “crvena linija”.
Istovremeno, iz vladajuće većine su odgovarali da je posrijedi pokušaj da se na funkcijama sačuva “dio partijskih sudija” koji “otključava iz zatvorskih ćelija one koje je stigla pravda”.
Dok dio opozicije najavljuje opstrukcije u parlamentu, poslanički klub i Predsjedništvo vladajuće Bošnjačke stranke (BS) planiraju da u ponedjeljak održe vanrednu sjednicu na kojoj bi navodno trebalo da odlučuju o tome hoće li ta partija podržati usvajanje budžeta za ovu godinu – saznaju nezvanično “Vijesti”.
Izvor lista iz te stranke tvrdi da je podrška budžetu upitna i da je razlog za to što je pitanje “da li Vlada želi da ispunjava evropsku agendu i da li će kroz budžet biti realizovano sve što je obećano građanima”.
“Vijesti” su krajem prošle sedmice objavile da manjinske partije planiraju izradu zajedničke platforme kojom će od premijera Spajića tražiti da se odredi o potezima šefa parlamenta Adrije Mandića, za koje smatraju da izazivaju podjele u crnogorskom društvu, te da narušavaju odnose Crne Gore sa susjedima.
Plan o pisanju platforme dolazi nedugo nakon što su se manjinski politički subjekti na sastanku dogovorili o zajedničkom djelovanju “na ispunjavanju političkih prioriteta manje brojnih naroda”, te pozvali sve političke aktere na dijalog “radi prevazilaženja aktuelne političke krize izazvane zaključkom Ustavnog odbora”, kojim je Skupština konstatovala prestanak funkcije Đuranović.
Većina manjinskih političkih subjekata je dio vlasti – osim BS-a, tu su i Albanski forum i Albanska alijansa, dok su u opoziciji Demokratska unija Albanaca i HGI.
Pres služba EK saopštila je “Vijestima” da EU poziva sve crnogorske institucije da poštuju vladavinu prava i pridržavaju se Ustava.
“To je ključno za put Crne Gore ka EU”, poručeno je.
Iz EK navode da Unija još jednom apeluje da Crna Gora izmijeni trenutni pravni okvir, kako bi uspostavila poseban propis o radnim pravima, uključujući kriterijume za penzionisanje sudija i tužilaca, a koji bi trebalo da budu u skladu s evropskim standardima i postojećim preporukama VK.
“EU poziva sve vlasti i političke lidere da obezbijede punu funkcionalnost Ustavnog suda kao ključnog mehanizma za vladavinu prava i demokratsku stabilnost, uključujući obezbjeđivanje pravovremenih imenovanja zasnovanih na zaslugama, transparentnosti i zakonskim zahtjevima”, rekli su iz EK.
Uzrok problema u slučaju Đuranović, kao i prilikom prestanka funkcije nekim bivšim sudijama Ustavnog suda, su sporenja sudija tog suda o tome po kom aktu bi trebalo da se penzionišu – zakonu o PIO ili o radu.
