Rusija je juče saopštila da je situacija sa evropskim zemljama koje kupuju njen gas kroz tranzitni ugovor preko Ukrajine vrlo komplikovana i da zahtijeva više pažnje, dan nakon razgovora između predsjednika Vladimira Putina i slovačkog premijera Roberta Fica u Moskvi.
Ukrajina je saopštila da neće obnavljati petogodišnji ugovor o transportu ruskog gasa u Evropu, koji ističe na kraju godine, jer ne želi da pomaže vojnim naporima Moskve, a Volodimir Zelenski je juče optužio Fica da zbog svoje koristi slabi Evropu.
Ova ruta predstavlja oko polovinu ukupnog izvoza ruskog gasa putem gasovoda u Evropu, pri čemu će Slovačka, Italija, Austrija i Češka biti najviše pogođene ako se ugovor ne obnovi.
Gazprom, koji je pod kontrolom Kremlja, takođe izvozi gas u Evropu putem gasovoda Turski tok koji prolazi dnom Crnog mora.
Portparol Kremlja Dmitrij Peskov rekao je da ne može pružiti više detalja o sastanku između Putina i Fica u nedjelju, na kojem su razgovarali i o bilateralnim odnosima i sukobu u Ukrajini.
Fico je izjavio da je Putin potvrdio spremnost Rusije da nastavi sa snabdijevanjem Slovačke gasom, iako bi to postalo “praktično nemoguće” kada istekne tranzitni ugovor sa Ukrajinom. Nije bilo jasno o kojem potencijalnom rješenju su lideri razgovarali, ističe Rojters.
Slovačka je saopštila da gubitak snabdijevanja gasom sa istoka neće uticati na njen nivo potrošnje, jer je diversifikovala ugovore o snabdijevanju. Ipak, to bi povećalo troškove, a ta zemlja nastoji da očuva ukrajinski gasni pravac kako bi sačuvala svoj tranzitni kapacitet budući da se u Slovačkoj, gasovod račva na grane koje idu za Češku i Austriju.
Ukrajinski predsjednik Volodimir Zelenski juče je kritikovao ono što je označio kao Ficovu nevoljnost da okonča zavisnost svoje zemlje od ruskih prirodnih resursa, nazivajući to “velikim bezbjednosnim problemom” za Evropu i Slovačku. “Njegov ključni cilj je da se dogovori sa Rusijom, i to mu donosi korist. Ovo je zaista veliki bezbjednosni problem – kako za Slovačku, tako i za cijelu Evropu”, objavio je Zelenski na mreži X.
“Zašto je ovaj lider toliko zavisan od Moskve? Šta mu plaćaju, i čime on plaća?” dodao je.
Zelenski je rekao da Moskva pruža značajne popuste Ficu, ali je dodao da Slovačka to plaća svojom suverenošću ili putem “nejasnih šema”. “Ovo bi trebalo da zabrine zakonodavne vlasti i specijalne službe Slovačke”, dodao je.
Ukrajinski lider je rekao da je ovo pitanje pokrenuto na sastanku evropskih lidera u Briselu prošle nedjelje. Fico je odbio nadoknadu koja bi olakšala prelazni period i okončanje zavisnosti od ruskog gasa, dodao je Zelenski.
“(Fico) želi da pomogne Rusiji da otjera američki gas i energetske resurse drugih partnera iz Evrope, što implicira da želi da pomogne Putinu da zaradi novac za finansiranje rata i slabljenje Evrope”, dodao je Zelenski.
Zelenski je prošle nedjelje izjavio da bi bilo moguće obnoviti tranzitni ugovor, ali samo ako Rusija ne bude plaćena za gas dok rat ne bude završen, što je uslov koji Moskva vjerovatno neće prihvatiti.
“Čuli ste izjavu sa ukrajinske strane, i znate stavove onih evropskih zemalja koje nastavljaju da kupuju ruski gas i koje smatraju da je to neophodno za normalno funkcionisanje njihovih ekonomija”, rekao je juče portparol Kremlja Dmitrij Peskov novinarima.
“Zbog toga je sada ovdje vrlo komplikovana situacija koja zahtijeva povećanu pažnju”, dodao je Peskov.
Putin je prošle nedjelje rekao da je jasno da neće biti novog ugovora sa Kijevom o slanju ruskog gasa kroz Ukrajinu u Evropu.
Gasovod iz sovjetske ere dovodi gas iz Sibira preko grada Sudža – koji je sada pod kontrolom ukrajinskih vojnih snaga – u Kursk. Zatim gas teče kroz Ukrajinu do Slovačke.
Ukupni ruski izvoz gasa preko ove rute ostao je stabilan, uprkos obustavi protoka gasa iz Gazproma ka austrijskoj firmi OMV sredinom novembra zbog ugovornog spora, jer su drugi kupci preuzeli te količine.
Austrija i dalje prima većinu svog gasa preko Ukrajine, dok Rusija čini oko dvije trećine uvoza gasa Mađarske. Slovačka od energetskog giganta Gazproma namiruje oko dvije trećine svojih potreba.
Češka je gotovo potpuno prekinula uvoz gasa sa istoka prošle godine, ali je tokom 2024. počela ponovo da uzima gas iz Rusije.
Većina drugih ruskih gasnih ruta prema Evropi je zatvorena, uključujući gasovod Jamal kroz Bjelorusiju i Sjeverni tok ispod Baltičkog mora.
Jedini drugi operativni ruski gasovod prema Evropi je Plavi tok i Turski tok ka Turskoj ispod Crnog mora. Turska dio tog gasa prosljeđuje dalje u Evropu, uključujući i Mađarsku.
